Báo động ô nhiễm các làng nghề

Huyện Hoài Đức có 51 làng nghề, trong đó có 4 làng chế biến nông sản gây ô nhiễm môi trường là: Dương Liễu, Minh Khai, Cát Quế, Sơn Đồng. Đặc thù của các làng nghề này là chế biến tinh bột nên lượng nước thải rất lớn (hơn 3 triệu mét khối một năm). Tại các làng nghề này, để sản xuất, người dân đã nhập nguyên liệu là sắn, dong từ các tỉnh vùng núi rồi xay, nghiền, chế biến. Quá trình này, toàn bộ khối lượng nước thải được xả thẳng ra môi trường mà không qua xử lý. Phần bã sắn lưu được đổ xuống các ao hồ, kênh mương, khiến nước đọng, ruồi muỗi phát triển. Theo kết quả phân tích mẫu nước gần đây cho thấy, nguồn nước mặt của hầu hết ao, hồ đều có màu đen xám, hàm lượng ô nhiễm Coliform (một nhóm vi khuẩn rất phổ biến) cao hơn vài nghìn lần so với mức trung bình, lượng ô-xi hòa tan trong nước thấp hơn tiêu chuẩn 2mg/l, lượng ô-xi cần thiết để ô-xi hóa các hợp chất hóa học trong nước cao hơn tiêu chuẩn 18,23 lần, lượng ô-xi cần thiết để vi sinh vật ô-xi hóa các chất hữu cơ theo phản ứng cũng cao hơn tiêu chuẩn 12,3 lần…

Nhiều năm qua, người dân xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức phải sống chung với môi trường ô nhiễm trầm trọng do ảnh hưởng của con kênh T2 chảy qua địa bàn xã. Trao đổi với chúng tôi, một cán bộ quản lý của Xí nghiệp Đầu tư phát triển thủy lợi Đan Hoài, cơ quan trực tiếp quản lý kênh cho biết: “Kênh T2 có chiều dài 11,1km, chảy qua 13 xã của 2 huyện Đan Phượng và Hoài Đức. Hiện nay, kênh T2 đang bị ô nhiễm do nguồn nước thải chưa qua xử lý từ các làng nghề Dương Liễu, Cát Quế, Minh Khai, Sơn Đồng xả trực tiếp ra môi trường và nơi chịu ảnh hưởng lớn nhất chính là xã Sơn Đồng".

 Tại xã Sơn Đồng, người dân ở cạnh kênh T2 phải quây bạt xung quanh nhà để hạn chế mùi do ô nhiễm nguồn nước.

Theo bà Bá Thị Hòa, Trưởng thôn Ngã Tư (xã Sơn Đồng), thực tế trên đã tồn tại nhiều năm, gây ảnh hưởng tới đời sống nhân dân. Quá trình phân hủy chất thải gây mùi hôi thối, nhất là những hôm trời có sương. Nhưng đáng ngại hơn là 9.000 nhân khẩu trên địa bàn xã vẫn sử dụng nguồn nước giếng chỉ được lọc qua những vật liệu như đá cuội, cát... Bà Hòa cho rằng, rất có thể mạch nước ngầm đã bị nhiễm độc do sự thẩm thấu nguồn nước ô nhiễm từ con kênh T2 và đây chính là nguyên nhân khiến cho người chết vì bệnh ung thư trên địa bàn xã ngày một gia tăng. Năm 2014, 33 người chết vì ung thư, đến năm 2015 con số này đã lên đến 49 người.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Cường, Chủ tịch UBND xã Cát Quế cho biết: “Mặc dù năm 2001 địa phương được UBND tỉnh Hà Tây (cũ) công nhận là làng nghề, nhưng hiện nay làng nghề đã mai một dần và không còn ai sản xuất, chế biến nông sản nữa”. Tuy nhiên, theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện tại trên địa bàn hai xã Cát Quế, Minh Khai vẫn còn một số hộ sản xuất miến dong, còn làng nghề Sơn Đồng có hàng trăm cơ sở sản xuất đồ mỹ nghệ và nước xả thải chưa qua xử lý của các xã này "góp phần" không nhỏ khiến con kênh T2 bị ô nhiễm.

Chưa có biện pháp xử lý triệt để

Trong khi tình trạng ô nhiễm môi trường ở huyện Hoài Đức ngày càng trở nên trầm trọng thì nhiều chương trình, dự án nhằm cải thiện tình trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn lại không phát huy hiệu quả. Cụ thể, từ năm 1995-2001, huyện Hoài Đức đã đầu tư xây dựng công trình sản xuất phân hữu cơ từ bã sắn, đốt và xử lý nước thải ở xã Dương Liễu trị giá gần 5 tỷ đồng. Sau khi hoàn thành, công trình đã được bàn giao cho Công ty TNHH Mặt Trời Xanh sử dụng nhưng không phát huy được hiệu quả. Mặt khác, công ty này cũng không tìm ra được thị trường cho sản phẩm phân bón hữu cơ nên sản xuất bị trì trệ. Ngoài dự án trên, năm 2002, được sự giúp đỡ của Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), xã Minh Khai cũng hoàn thành công trình xử lý nước thải với công suất 120m3/ngày với tổng số tiền đầu tư 100 triệu đồng. Nhưng sau khi đưa vào sử dụng một thời gian ngắn, công trình đã phải “đắp chiếu” do đặt sai vị trí.

Năm 2011, UBND TP Hà Nội có quyết định xây dựng Nhà máy xử lý nước thải tập trung Cầu Ngà (tại xã Dương Liễu) với tổng mức đầu tư lên tới 270 tỷ đồng, công suất 13.500m3/ngày hoàn thành vào cuối năm 2013. Nếu nhà máy hoạt động sẽ xử lý triệt để nguồn nước thải tập trung của các làng nghề nói trên. Nhưng tới nay, nhà máy này vẫn đang trong quá trình xây dựng và chưa biết thời điểm nào sẽ được đưa vào hoạt động.

Chia sẻ về những khó khăn của địa phương trong việc giải quyết vấn đề ô nhiễm, Chủ tịch UBND xã Cát Quế cho biết: Chính quyền đã rất cố gắng nhưng chỉ xử lý được một phần nhỏ. Sản xuất phát triển, lượng chất thải ngày càng nhiều nên khó giải quyết một cách triệt để, trong đó có một phần khó khăn do thiếu kinh phí khắc phục ô nhiễm môi trường. Nghịch lý sản xuất càng phát triển, môi trường càng ô nhiễm không chỉ xảy ra ở Cát Quế, mà đang là tình trạng khá phổ biến ở các làng nghề. Hiện nhiều làng nghề đang trông chờ thành phố có thêm chính sách và cơ chế để giải quyết ô nhiễm môi trường, sớm chấm dứt tình trạng này.

Việc ô nhiễm môi trường do nước thải làng nghề ảnh hưởng rất lớn tới đời sống của người dân huyện Hoài Đức, thực tế này đã kéo dài nhiều năm, đây là một vấn đề nan giải, không thể giải quyết một sớm một chiều. Người dân huyện Hoài Đức mong cơ quan chức năng có những giải pháp từng bước khắc phục như: Thường xuyên thau rửa lòng kênh nhằm hạn chế chất thải ứ đọng; xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch; sớm hoàn thiện nhà máy xử lý nước thải để giải quyết triệt để vấn đề.

Bài và ảnh: HUYỀN TRANG - HẢI HOÀNG