Hạn, mặn bất thường

Tình trạng hạn, mặn lấn sâu vào nội đồng như đầu năm nay là điều bất thường. Đây là hiện tượng đặc biệt nghiêm trọng, trong vòng gần 100 năm nay mới xảy ra một lần. Hạn hán, xâm nhập mặn xảy ra đúng thời điểm nông dân khu vực ĐBSCL vừa xuống giống vụ Đông Xuân và còn tiếp tục kéo dài nên dự báo sẽ thiệt hại nặng nề. Thống kê mới nhất, nắng nóng dẫn đến hạn hán, xâm nhập mặn đã ảnh hưởng đến 950.587ha lúa của toàn vùng ĐBSCL, chiếm gần 61,78% diện tích lúa Đông Xuân. Trong đó, 8 tỉnh bị thiệt hại nặng nhất gồm: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng và Bạc Liêu. Ghi nhận thực tế tại các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu… chúng tôi thấy nhiều tuyến kênh đã cạn kiệt không còn nguồn nước ngọt để bơm vào đồng ruộng. Thực tế đã có hàng ngàn héc-ta lúa Đông Xuân ở các xã Hưng Thành, Hưng Hội, Châu Hưng A... huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu bị khô hạn, gây hư hại hoàn toàn. 

Ông Trần Thanh Tùng, xã Thới Bình, huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau nói: "Nắng quá làm nước bốc hơi nhanh, độ mặn cao nên lúa không phát triển được, đọt lúa héo vàng và chết dần. Vụ này, gia đình tôi tốn hơn 4 triệu đồng bơm nước rửa phèn, mướn gieo sạ… xem như mất hết, chẳng thu hoạch được cân thóc nào".

Tại tỉnh Hậu Giang, thông tin từ Chi cục Thủy lợi cho biết, do nước mặn từ Kiên Giang, Bạc Liêu đã về sâu trong nội đồng nên độ mặn đo được tại khu vực xã Lương Nghĩa là 9,8‰, xã Lương Tâm 5‰ (huyện Long Mỹ), xã Hỏa Tiến (TP Vị Thanh) là 7,5‰. Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang cho biết, đợt triều cường vừa qua đã đẩy nước mặn xâm nhập vào nội đồng.

Tại huyện Châu Thành, nơi được xem là vùng trọng điểm sản xuất cây ăn trái nổi tiếng ở Nam sông Hậu, đến nay nồng độ mặn đo được có nơi lên đến 3‰. Ông Nguyễn Văn Nghệ ở xã Đông Phú cho biết: "Tôi sống ở vùng đất này đã mấy chục năm nay, nhưng chưa bao giờ thấy hiện tượng lạ lùng như bây giờ. Từ sau Tết, nước dưới sông bắt đầu lờ lợ, có khả năng sẽ còn gay gắt hơn trong thời gian tới".

Tính đến thời điểm này, tỉnh Kiên Giang có hơn 34.000ha lúa bị thiệt hại do hạn mặn, trong đó diện tích lúa mùa gần 30.000ha. Ông Phan Thanh Ẩn ở ấp Vĩnh Thạnh, xã Phong Đông, huyện Vĩnh Thuận cho biết, vụ này gia đình ông đầu tư hơn 30 triệu đồng cấy lúa trên 6ha đất tôm. Trước khi cấy, ông rửa mặn, làm đất, vệ sinh đồng ruộng theo hướng dẫn, tập huấn của phòng nông nghiệp huyện cũng như tuân thủ lịch xuống giống. Tuy nhiên, do lượng mưa ít, thời tiết khô hạn dẫn đến thiếu nước ngọt rửa mặn, nước mặn xâm nhập sớm vào ruộng làm cho lúa chết dần, đến giờ thì coi như mất trắng.

Nước mặn làm khô héo, chết cây trái ở thị trấn An Lạc Thôn, huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng. 

 

Quyết liệt ứng phó

Nhằm giảm thiệt hại do hạn, mặn gây ra, lãnh đạo các địa phương đã sớm triển khai các biện pháp phòng chống. Theo đó, tỉnh Bạc Liêu, Trà Vinh, Hậu Giang đang tập trung gia cố bờ bao để giữ nước, tích cực bơm trữ nước ngọt lên ruộng; rút ngắn lịch thời vụ bằng cách sử dụng giống lúa ngắn ngày và áp dụng biện pháp tưới nước tiết kiệm. Bên cạnh đó, các tỉnh đều đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thủy lợi, kiểm tra lại toàn bộ hệ thống cống và xây dựng kế hoạch đắp đập ngăn mặn; phát động nhân dân tu bổ, gia cố bờ bao, ao đầm, nạo vét kênh mương nội đồng, trữ nước chống hạn, chống xâm nhập mặn… Về lâu dài, nhiều địa phương đang thực hiện các giải pháp xây dựng các công trình ngăn mặn. Hiện nay, tỉnh Hậu Giang đang phấn đấu hoàn thành tuyến đê bao ngăn mặn Vị Thanh-Long Mỹ ngay trong năm nay; đồng thời, tiếp tục triển khai thêm một số dự án ngăn mặn triệt để trên địa bàn và ứng phó với tình hình biến đổi khí hậu, như dự án đê bao tuyến Vị Thanh-Vịnh Chèo, dự án Vị Thủy-Vịnh Chèo, dự án Nam Xà No với tổng chiều dài khoảng 20km và kinh phí dự kiến gần 300 tỷ đồng; nhanh chóng hoàn chỉnh dự án WB6 (Ô Môn-Xà No) giai đoạn 2 với gần 30 cống cấp 2. Hậu Giang cũng đang kêu gọi các nhà đầu tư xây dựng hồ nước ngọt tại xã Vĩnh Tường (huyện Vị Thủy) với diện tích hồ 100ha để trữ nước ngọt trong vùng.

Tỉnh Kiên Giang khẩn trương tiến hành nạo vét kênh, mương, đắp những đập thời vụ, lắp nhanh van cống để ngăn mặn. Tuy nhiên, hiện nay một số xã ven biển đã phải mua nước sinh hoạt với giá 30.000-50.000 đồng/khối. Riêng vụ Hè Thu, tỉnh sẽ cho xuống giống sớm ở những vùng cụ thể. Nơi nào bị hạn, mặn cao thì sẽ không xuống giống. Ngành nông nghiệp tỉnh cũng đang tính toán quy hoạch lại vùng sản xuất, nhất là vùng U Minh Thượng, chuyển từ sản xuất lúa sang nuôi thủy sản hoặc trồng những loại cây phù hợp. Ông Lương Ngọc Lân, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bạc Liêu cho biết, tỉnh đã dự trù một phần kinh phí nhất định để hỗ trợ nhiên liệu bơm tưới cho nhân dân vùng sản xuất lúa cũng như nuôi trồng thủy sản bị ảnh hưởng. Để chủ động nguồn nước phục vụ sản xuất và nuôi trồng thủy sản, từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh Bạc Liêu đã thi công hơn 340 công trình thủy lợi bao gồm: 3 tuyến kênh cấp 1, 2 và 75 tuyến kênh cấp 3 vượt cấp; 255 công trình kênh mương nội đồng và 13 đập ngăn mặn. Tổng kinh phí đầu tư thi công các công trình hơn 47 tỷ đồng.

Theo Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long là vựa lương thực, chiếm 55,5% sản lượng lúa, 70% trái cây, 69% thủy sản của cả nước. Do vậy việc phòng, chống hạn, mặn cho vùng này là vấn đề sống còn. Ông Nguyễn Phong Quang - Phó ban Thường trực Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ cho rằng: "Trước mắt nên làm đê bao khép kín giữ ngọt, ngăn mặn tại những vùng sản xuất trọng điểm như tứ giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười... Về lâu dài, Chính phủ nên làm việc với các nước xung quanh để phối hợp giải quyết, thống nhất các biện pháp bảo đảm nguồn nước ngọt, chống hạn, mặn.

Bài và ảnh: THÚY AN