Thế nhưng, do không được chăm sóc nên sau 3 năm triển khai, gần như toàn bộ số cây cao su được trồng đã chết khô chết héo. Việc làm trên đã để lại nhiều hệ lụy cho các địa phương trong vùng dự án.
Tây Trà là một trong những huyện miền núi nghèo của tỉnh Quảng Ngãi. Những năm trước đây, chính quyền và nhân dân địa phương đã đưa vào thử nghiệm nhiều loại cây trồng với kỳ vọng trở thành "cây xóa nghèo", nhưng kết quả không mấy khả quan. Năm 2012, UBND tỉnh Quảng Ngãi đồng ý về chủ trương cho Công ty Cao su Quảng Ngãi trồng thử nghiệm 200ha cây cao su trên đất Tây Trà. Năm 2013, cây cao su chính thức được trồng ở thôn Sơn, thôn Hà (xã Trà Khê, huyện Tây Trà). Đó là những cây cao su đầu tiên trong dự án trồng 124ha cây cao su của Công ty TNHH Nam An Lộc liên kết với Công ty TNHH MTV Trà Tân (Quảng Ngãi). Dự án được triển khai mang lại kỳ vọng lớn cho địa phương, nên được người dân nhiệt tình hưởng ứng. Chính vì vậy, chỉ sau một thời gian ngắn, 124ha cao su đã được trồng xong. Theo lý thuyết, nếu được trồng ở vùng có thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp thì sau 5 đến 6 năm, cây cao su sẽ cho thu hoạch mủ. Thế nhưng, khi được 3 năm tuổi, những cây cao su ở Trà Khê vẫn thấp lè tè, khiến niềm tin của người dân tham gia dự án bị lung lay.
Theo phía Công ty TNHH Nam An Lộc và Công ty TNHH MTV Trà Tân, sau 3 năm triển khai dự án, tỷ lệ sống của cây cao su đạt 80%-90%. Còn phía Công ty Cao su Quảng Ngãi khẳng định, cây cao su trồng ở Trà Khê phát triển tốt, đáp ứng yêu cầu của tổng công ty cao su đề ra. Thế nhưng, theo phản ảnh của người dân tham gia dự án, mặc dù tỷ lệ cây cao su sống khá cao, nhưng chẳng thấy phát triển, cứ còi cọc, chiều cao chưa vượt khỏi những bụi cây dại cạnh đó.
Diện tích trồng thử nghiệm cây cao su của Công ty TNHH Nam An Lộc sau 3 năm giờ đã thành vùng đất trống.
Để làm rõ, chúng tôi đã tìm về xã Trà Khê để tìm hiểu thực tế. Thật bất ngờ, toàn bộ diện tích được cho là trồng cây cao su trước đây, nay chỉ toàn lau lách, cỏ dại. Thỉnh thoảng chúng tôi thấy có một số cây keo được trồng thay thế. Tìm hiểu, chúng tôi được biết, thời điểm triển khai dự án, thị trường cao su đang rất sôi động. Thế nhưng kể từ năm 2014 đến nay, thị trường này trầm lắng, thậm chí đóng băng. Đã thế, do không khảo sát kỹ về thổ nhưỡng cũng như khí hậu nên cây cao su tuy sau khi trồng tỷ lệ sống khá cao, một năm tuổi, cây bén rễ, nhưng mãi không thấy lớn thêm chút nào! Mong muốn thoát nghèo chưa thấy đã khiến người dân nản lòng. Do đó họ bỏ bê việc chăm sóc và cây cao su cứ chết dần chết mòn, những cây còn sót lại thì còi cọc...
Theo quy định của pháp luật, việc liên doanh phải được lập kế hoạch, xây dựng đề án cụ thể rồi trình UBND tỉnh phê duyệt mới được thực hiện. Thế nhưng, Công ty TNHH Nam An Lộc và Công ty TNHH MTV Trà Tân lại liên kết trồng cao su khi chưa nhận được sự phê duyệt của UBND tỉnh Quảng Ngãi. Các ngành chức năng của tỉnh Quảng Ngãi đã kết luận việc này là vượt thẩm quyền.
Ông Bùi Dương Khơi, Chủ tịch UBND xã Trà Khê khẳng định: "Thực hiện dự án trồng cao su khi chưa đủ thủ tục về đất đai; đồng thời diện tích cao su này hiện nay đã chết hết thì phía hai công ty cần phối hợp với UBND xã giải quyết dứt điểm để trả đất lại cho địa phương. Sự việc kéo dài sẽ gây lãng phí đất đai. Từ năm 2013, UBND xã Trà Khê đã nhiều lần yêu cầu Công ty TNHH Nam An Lộc và Công ty TNHH MTV Trà Tân phối hợp với địa phương giải quyết việc "thanh lý" dự án, trả đất lại cho địa phương để người dân đưa vào trồng keo, lồ ô, tăng thu nhập, ổn định đời sống, nhưng vẫn chưa nhận được sự phối hợp”.
Thiết nghĩ, các bên liên quan cần sớm ngồi lại với nhau để tìm biện pháp khắc phục hậu quả. Trước mắt, cần khẩn trương thu hồi và trả lại toàn bộ 124ha trồng cây cao su trước đây cho địa phương để chính quyền bàn giao cho các hộ dân đưa vào sản xuất. Tiếp đến là chỉ rõ những mặt hạn chế của dự án, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm để xây dựng chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của địa phương sao cho phù hợp.
Bài và ảnh: THANH NHỊ