Điều gì phía sau những văn bản “khó hiểu”?

QĐND - Về vụ việc liên quan đến Công ty Thuận Phong, nhiều cơ quan quản lý Trung ương đã căn cứ vào các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, chỉ rõ những vi phạm hình sự. Thế mà, không biết vì lý do gì, một số cơ quan quản lý vẫn đưa một vài công văn lạ lùng, khó hiểu, trả lời không đúng thực tế, có thể làm sai lệch bản chất sự việc.

Lô hàng bị lập biên bản tại hiện trường. Ảnh do Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cung cấp

Cục Hóa chất: Trả lời không đúng về “chất chính”

Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) là cơ quan được Chính phủ giao quản lý sản xuất và kinh doanh toàn bộ phân bón vô cơ-loại phân bón chiếm tới gần 90% thị trường phân bón ở Việt Nam. Lẽ ra, với vị trí, vai trò như vậy, cơ quan này phải nắm rất vững các nghị định, thông tư quản lý phân bón. Trong đó, có các nghị định của Chính phủ quy định rõ về chất chính trong thành phần phân bón.

Thế mà, khi được tham vấn về vụ việc, ngày 17-8-2015, bà Nguyễn Kim Liên, Phó cục trưởng Cục Hóa chất đã có công văn gửi Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 Quốc gia với nội dung lập lờ, khó hiểu. Công văn nêu: “Xác định chất chính và tổng các chất dinh dưỡng: Thông tư số 29/2014/TT-BCT của Bộ Công Thương quy định cụ thể và hướng dẫn thực hiện một số điều về phân bón vô cơ, hướng dẫn việc cấp phép sản xuất phân bón vô cơ đồng thời sản xuất phân bón hữu cơ và phân bón khác tại Nghị định số 202/2013/NĐ-CP ngày 27-11-2013 của Chính phủ về quản lý phân bón: Chưa có quy định cụ thể đối với chất chính của từng loại phân bón vô cơ.

Theo quy định tại khoản 2, điều 3, Nghị định số 202/2013/NĐ-CP ngày 27-11-2013 của Chính phủ về quản lý phân bón: Phân bón vô cơ là loại phân bón được sản xuất từ khoáng thiên nhiên hoặc từ hóa chất, trong thành phần có chứa một hoặc nhiều chất dinh dưỡng đa lượng, trung lượng, vi lượng. Như vậy, các chất dinh dưỡng trong phân bón vô cơ bao gồm một hoặc nhiều chất dinh dưỡng đa lượng, trung lượng, vi lượng, tuy nhiên không có điều khoản quy định cụ thể tổng các chất dinh dưỡng trong phân bón vô cơ”.

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực phân bón, trả lời trên của Cục Hóa chất là hoàn toàn sai sự thật. Công văn trên đã dùng “tiểu xảo”, trích dẫn không đầy đủ Nghị định số 202/2013/NĐ-CP của Chính phủ, vì ngay tại khoản 2, điều 3 nghị định này còn có phần sau quy định rõ phân bón vô cơ “có các chỉ tiêu chất lượng đạt quy định của quy chuẩn kỹ thuật quốc gia” và chỉ ra một loạt chất.

Trong khi đó, theo công văn số 1493/TT-ĐPB ngày 19-8-2015 gửi Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã khẳng định: Không phải không có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định về “chất chính” mà có tới hai nghị định của Chính phủ quy định rõ điều này. “Để xác định đâu là chất chính, có thể áp dụng Điều 13, Nghị định số 89/2006/NĐ-CP của Chính phủ về nhãn hàng hóa. Tên hàng hoá ghi trên nhãn do tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hoá tự đặt. Tên hàng hóa không được làm hiểu sai lệch về bản chất và công dụng của hàng hóa. Trường hợp tên của thành phần được sử dụng làm tên hay một phần của tên hàng hoá thì thành phần đó bắt buộc phải ghi định lượng, trừ trường hợp quy định tại khoản 4, điều 18 của nghị định này”. Mặt khác, theo quy định tại điểm a, khoản 2, mục II, Thông tư số 09/2007/TT-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ thì: Trường hợp tên của thành phần được sử dụng làm tên hay một phần của tên hàng hóa thì thành phần đó bắt buộc phải ghi định lượng theo quy định tại khoản 2, điều 18, Nghị định số 89/2006/NĐ-CP. Như vậy, loại phân bón có tên “phân bón vi lượng kẽm” thì chất chính phải là kẽm và phân bón vi lượng Bo thì chất chính phải là Bo.

Mặt khác, theo quy định tại điểm b, khoản 8, điều 3, Nghị định số 185/NĐ-CP của Chính phủ thì không cần thiết phải tính “tổng các chất dinh dưỡng và cách tính tổng các chất dinh dưỡng” bởi vì chỉ cần xác định hàm lượng định lượng chất chính chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa là đã xác định được đó là phân bón giả hay không”-ông Nguyễn Như Cường, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt khẳng định.

Công văn của Cục Hóa chất. Ảnh do Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cung cấp

Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: "Bóp méo" cả nghị định của Chính phủ

Để làm rõ những thông tin chưa thống nhất về tỷ lệ, hàm lượng các sản phẩm phân bón, Cơ quan điều tra Công an tỉnh Đồng Nai đã yêu cầu Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Nai xác định các chỉ tiêu, khoáng chất, hàm lượng phân tích. Thanh tra sở đã có công văn đề nghị Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trả lời về vấn đề này.

Ngày 9-7-2015, Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có văn bản số 365/TTr do ông Vũ Xuân Thu, Phó chánh thanh tra ký, nêu quan điểm: “Tại mục 8, điều 3, Nghị định số 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ có quy định “hàng giả” gồm: Hàng hóa có hàm lượng định lượng chất chính hoặc tổng các chất dinh dưỡng hoặc đặc tính kỹ thuật cơ bản khác chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với tiêu chuẩn chất lượng hoặc quy chuẩn kỹ thuật đã đăng ký, công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa. Như vậy cần phải xác định chất chính trong loại phân bón, nếu chất chính (01 chỉ tiêu) đạt dưới 70% hoặc tổng các chất dinh dưỡng đạt dưới 70% thì kết luận là phân bón giả. Tuy nhiên hiện nay chưa có văn bản quy định chất chính trong phân bón nên việc xác định 01 chỉ tiêu là chưa có căn cứ để kết luận phân bón giả”.

Cũng tại công văn này, ông Vũ Xuân Thu còn “liều lĩnh” hơn khi cho rằng điều 12, Nghị định số 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ là “không có giá trị sử dụng”. Công văn nêu: “Điều 12, Nghị định số 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định đối với hành vi sản xuất hàng giả không có giá trị sử dụng, công dụng nên chưa thể áp dụng điều này”.

Trao đổi với phóng viên, đại diện Cục Trồng trọt cho biết, ý kiến trả lời trên không đúng, không tham vấn quan điểm của Cục Trồng trọt. Điều 12, Nghị định số 185 hoàn toàn có giá trị sử dụng.

Tuy nhiên, dựa vào chính công văn trên, Công an tỉnh Đồng Nai đã viện dẫn, cho rằng Công ty Thuận Phong không vi phạm sản xuất hàng giả. Cùng một Bộ chuyên ngành quản lý về nông nghiệp mà Cục Trồng trọt-cơ quan được giao quản lý phân bón khẳng định là hàng giả, còn thanh tra bộ lại nói “không”. Thiết nghĩ, vấn đề này cần được đồng chí Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo làm rõ, kết luận chính thức và hủy bỏ công văn sai.

Bộ Khoa học và Công nghệ: Hai văn bản trả lời có “đá” nhau?

Ngày 30-9-2015, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) có công văn số 3645/KHCN-TĐC do Thứ trưởng Trần Việt Thanh ký gửi Văn phòng Chính phủ về việc xử lý vi phạm tại Công ty Thuận Phong, trong đó đã nêu rõ việc Công ty Thuận Phong đóng chai dán nhãn chính bằng tiếng Anh là nhãn gốc nhập khẩu từ Hoa Kỳ, dán nhãn phụ bằng tiếng Việt là hành vi giả mạo bao bì hàng hóa của thương nhân khác, giả mạo nơi sản xuất, đóng gói hàng hóa. Nhận định của Bộ KH&CN dựa trên các quy định tại khoản 3, điều 2, Nghị định số 89/2006/NĐ-CP ngày 30-8-2006 của Chính phủ về nhãn hàng hóa. Mặt khác, chai phân bón 1 lít của Công ty Thuận Phong có nhãn hàng hóa, bao bì hàng hóa ghi chỉ dẫn giả mạo về nguồn gốc, thương nhân khác (nước ngoài), giả mạo nơi sản xuất, đóng gói hàng hóa. Theo quy định tại điểm đ, điểm e, khoản 8, điều 3, Nghị định số 185/2013/NĐ-CP thì hàng hóa có nhãn vi phạm như trên là hàng giả.

Thế nhưng sau đó, ngày 9-10-2015, ông Trần Minh Dũng, Chánh thanh tra Bộ KH&CN tiếp tục ký công văn số 3767/BKHCN-TTra trả lời Cơ quan điều tra xác định nội dung: “Trên tem nhãn hiệu của các mặt hàng do Công ty Thuận Phong sang chiết đóng gói tiêu thụ có ghi nơi xuất xứ là Made in USA, ký hiệu chuẩn hóa chữ ®”. Công văn do ông Trần Minh Dũng phúc đáp lại nêu: “Hàng hóa giả mạo nhãn hiệu là hàng hóa, bao bì của hàng hóa có gắn nhãn hiệu, dấu hiệu trùng hoặc khó phân biệt với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý đang được bảo hộ dùng chính mặt hàng đó mà không được phép của chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý… Do đó, Công ty Thuận Phong có quyền sử dụng các nhãn hiệu đó để gắn trên sản phẩm phân bón cho hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Do vậy, chưa đủ căn cứ xác định các sản phẩm phân bón mang các nhãn hiệu Breakout®/Jackpot®; Vitol®; Ageve Promax™; Zap®; Boron®, Honey® là hàng hóa giả mạo nhãn hiệu theo quy định tại khoản 2, điều 21, Luật Sở hữu trí tuệ”.

Dựa vào nội dung công văn này, Công an tỉnh Đồng Nai tiếp tục cho rằng, Công ty Thuận Phong không vi phạm pháp luật về giả mạo nhãn hiệu. Sau khi sự việc xảy ra, đến nay, Bộ KH&CN vẫn chưa có kết luận rõ ràng xem công văn nào là đúng mà chỉ giải thích chung chung: Một công văn đề cập về nhãn hàng hóa, một công văn đề cập về nhãn hiệu. Điều này cho thấy, ngay trong các cơ quan quản lý vẫn còn có sự “mập mờ” trong cách hiểu và quan điểm xử lý vụ việc, khiến cho sự việc thêm bùng nhùng. Đây là điều không thể chấp nhận đối với cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực mình phụ trách. Không thể cùng một vụ việc, ở cùng một bộ quản lý chuyên ngành mà lại có hai quan điểm khác nhau ở hai cơ quan trực thuộc bộ. Vậy thì người dân và các cơ quan pháp luật biết tin vào ai, dựa vào ai để giải quyết những vấn đề liên quan?

Thiết nghĩ, đã đến lúc hai Bộ trưởng (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ KH&CN) phải có trách nhiệm “phân xử”, đưa ra kết luận, góp phần cung cấp quan điểm chính thức cho cơ quan pháp luật và công luận.

Nhóm phóng viên Phòng Bạn đọc - CTV

Họ đã lừa dối người nông dân như thế nào?
Phải xử lý thật nặng hành vi kinh doanh phân bón giả, phân bón kém chất lượng
Họ đã lừa dối người nông dân như thế nào?
Các cơ quan quản lý nói gì?
Sớm làm rõ, xử lý nghiêm để làm gương