Nhà văn Lý Khắc Cung. Ảnh: ANH HIỂN

Nhà văn Lý Khắc Cung năm nay đã bước sang tuổi 77, quê gốc ông ở làng Yên Thái, chợ Bưởi, quận Tây Hồ-Hà Nội. 17 tuổi, ông vào bộ đội. Là người giỏi tiếng Trung Quốc và tiếng Pháp, ông Cung được phân công về Ban phiên dịch đơn vị pháo cao xạ thuộc Sư đoàn 367. Ông phiên dịch cho chuyên gia Trung Quốc huấn luyện bộ đội và dịch cho các đoàn cán bộ quân sự ta sang làm việc tại nước bạn. Năm 1958, ông chuyển ngành sang công tác đối ngoại ở Bộ văn hóa (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) cho đến ngày nghỉ hưu.

“Bộ đội mình ngày ấy trẻ lắm, đều ở lứa tuổi 18 đến 20, phần lớn xuất thân từ học sinh và nông dân, xung phong lên đường vào bộ đội đánh giặc, cứu nước. Lần đầu tiên anh em được tiếp cận và học sử dụng vũ khí hỏa lực mạnh, nhiều người rất bỡ ngỡ vì học qua tiếng nước bạn và chuyên gia bạn hướng dẫn. Mình đã cùng tổ phiên dịch cố gắng dịch dễ hiểu, giúp bộ đội ta nắm được kỹ thuật và chiến thuật của pháo binh”- Ông Cung kể.

Tổ phiên dịch của ông Cung ngày đó còn có các ông Quách Hải Lượng, Lê Kiêm… đã góp phần xây dựng những đơn vị pháo binh hiện đại. Trở về nước, pháo binh ta đã trực tiếp tham gia nhiều chiến dịch quan trọng, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử.

Những năm tháng được công tác tại nước bạn, ông Cung dành thời gian tìm đọc các tác phẩm văn học Trung Quốc, ghi chép lại những tư liệu về lịch sử và văn hóa nước bạn, đồng thời tìm hiểu sâu thêm văn hóa và lịch sử Việt Nam. Theo ông, những kiến thức đó rất cần thiết và hỗ trợ cho nghề phiên dịch. Năm 1963, khi về Bộ Văn hóa, ông lại được mời đi phiên dịch cho chuyên gia nước bạn giúp ta xây dựng các nhà máy da Thụy Khuê, nhà máy thuốc lá Thăng Long (Hà Nội), Đoàn múa rối Trung ương…

Ông Cung bắt đầu viết sách và dịch sách từ năm 1975. Tác phẩm đầu tay “Chuyện tình như thế” ngợi ca lớp công nhân trẻ nhà máy thuốc lá Thăng Long (Hà Nội) đã dám nghĩ, dám làm. Tác phẩm “Tình sử Việt Nam” kể về các chuyện tình của những người nổi tiếng. Cứ thế, ông lần lượt cho xuất bản các tác phẩm như: “Chuyện làng” kể về cuộc sống và con người làng Bưởi quê ông; “Những mảng đời tài hoa” kể lại cuộc đời của một số văn nghệ sĩ Hà Nội; “Những miền đất lạ” ghi chép lại những câu chuyện về văn hóa, cuộc sống và phong tục truyền thống ở Trung Quốc và ở các nước Đông Âu, nơi ông đã từng sống, làm việc. Cuốn “Hội hè Việt Nam” kể lại khái quát về các Lễ hội truyền thống ở mọi miền đất nước. Cuốn “Chân dung múa rối nước Việt Nam” viết về các trò múa rối nước tiêu biểu của các phường múa rối. Chuyện chợ Giời kể về những công việc buôn bán của người dân ở phố Huế nổi tiếng Hà Thành từ thời chiến tranh đến thời mở cửa (quyển sách này đã được tái bản đến 5 lần).

Ông cho biết, để sáng tác được một tác phẩm văn học, ông phải mất từ 2 đến 3 tháng làm việc bền bỉ. Những lần ông đi phiên dịch cho các đoàn khách quốc tế đến các tỉnh làm việc, đã giúp ông có nhiều thuận lợi, tiếp xúc, thu thập tư liệu về văn hóa và cuộc sống của người dân mọi miền quê hương. Những đợt đi công tác, ông Cung tình cờ được gặp những nhân vật đặc biệt mà ít người biết đến như công chúa Lương Linh, con gái út của vua Thành Thái (Bà công chúa này là nữ phiên dịch tiếng Pháp đầu tiên cho các đoàn ngoại giao); bà Đinh Tâm là vợ thứ ba của vua Khải Định (ông Cung đã thuyết phục được bà Tâm trả lời phỏng vấn trên Truyền hình Việt Nam. Cuộc đời của bà Tâm rất huyền bí, năm 17 tuổi bà lấy vua Khải Định, ở với vua được nửa năm thì vua chết, bà lặng lẽ bỏ đi tu).

Đi đến đâu, viết đến đó, mảnh đất nào cũng mang lại cho ông những nhân vật, những tư liệu, những câu chuyện. Tổng cộng đến nay, ông Cung đã viết được 48 đầu sách và dịch được 29 đầu sách, nhiều cuốn được tái bản. Ngoài viết sách ông Cung còn tham gia viết báo, truyện ngắn gửi cho các báo và tạp chí. Mấy năm gần đây, ông là cộng tác viên tích cực của Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần với nhiều bài viết hay về Hà Nội. Tâm sự với chúng tôi, ông cho biết mình sẽ có nhiều bài viết mới, lạ nhân 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, đặc biệt là cuốn “Hậu chợ Giời Hà Nội” sắp ra đời…

ĐẠI HOÀNG