QĐND - Hơn 16 năm kể từ ngày được công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia, Di tích lịch sử Đồn điền cà phê Ca Da (Đắc Lắc) hiện đang bị xuống cấp nghiêm trọng, cần được đầu tư, tôn tạo và đưa vào khai thác nhằm giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Theo phản ánh của bạn đọc, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã tìm về thôn Tân Thành, xã Ea Yông, huyện Krông Pách (Đắc Lắc) để tìm hiểu về thực trạng xuống cấp của Di tích lịch sử Đồn điền cà phê Ca Da (Di tích Ca Da). Nằm trong khuôn viên rộng hơn 2ha, ngoài 2 khu nhà trưng bày được đầu tư xây dựng cách đây 5 năm thì tất cả các hạng mục, công trình còn lại như hội trường, khu cân cà phê, nhà máy và máy móc chế biến cà phê đều đã xuống cấp nghiêm trọng. Cây cỏ mọc um tùm như khu đất hoang. Nếu không có nhân viên bảo vệ giới thiệu thì không ai có thể biết đây là khu Di tích lịch sử cấp quốc gia-nơi ra đời chi bộ đảng đầu tiên của công nhân Đắc Lắc. Trao đổi với đồng chí Tạ Văn Châm, Phó chủ tịch UBND xã Ea Yông, chúng tôi được biết: Tình trạng xuống cấp của Di tích Ca Da đã được nhân dân và chính quyền địa phương phản ánh nhiều lần lên huyện Krông Pách và tỉnh Đắc Lắc, nhưng vẫn chưa được giải quyết. Vào thời điểm năm 2014, hơn 40m tường bao quanh khu di tích bị đổ sập, xã đã phản ánh nhưng không được đầu tư sửa chữa, dẫn đến tình trạng người dân quanh vùng xâm lấn, sử dụng khuôn viên khu di tích làm nơi phơi, xay xát cà phê và đỗ ô tô. Thậm chí ngay trước cổng vào khu di tích, một số hộ dân còn lấn chiếm để mở tiệm bán hàng.

Những công trình trong quần thể Di tích lịch sử Đồn điền cà phê Ca Da bị bỏ hoang, xuống cấp.

Ngược dòng lịch sử, sau khi đặt ách thống trị, để vơ vét tài nguyên và bóc lột sức lao động tại vùng đất đai màu mỡ phía Đông tỉnh Đắc Lắc, năm 1922, thực dân Pháp đã lập ra Đồn điền Ca Da. Dưới ách thống trị, sự bóc lột hà khắc của chủ đồn điền, từ năm 1922 đến trước Cách mạng tháng 8-1945, phong trào đấu tranh cách mạng của công nhân Đồn điền Ca Da liên tiếp nổ ra và phát triển mạnh mẽ. Tháng 2-1940, cuộc đình công quy mô lớn của công nhân Ca Da diễn ra và kéo dài 10 ngày đã giành thắng lợi lớn. Trong cuộc đình công này, các tổ chức cách mạng của công nhân Ca Da đã ra đời, như Hội Việt Minh Ca Da, Đội tự vệ Ca Da và Chi bộ Đồn điền Ca Da. Đây là chi bộ đảng đầu tiên trong công nhân Đắc Lắc được thành lập... Với vai trò và ý nghĩa lịch sử của Đồn điền Ca Da, ngày 26-1-1999, Bộ Văn hóa -Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) đã cấp Bằng công nhận Đồn điền Ca Da là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Di tích Ca Da là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống lịch sử, giới thiệu phong trào đấu tranh cách mạng cho công nhân tỉnh Đắc Lắc, nhất là thế hệ trẻ. Tuy nhiên, hơn 16 năm kể từ ngày được công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia đến nay, việc đầu tư, tôn tạo và khai thác di tích này không được quan tâm. Vì lẽ đó, di tích không những bị xuống cấp, bỏ hoang mà còn mất đi giá trị lịch sử mang tầm “quốc gia”. Đồng chí Đỗ Đức Tâm, Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Krông Pách khẳng định: Di tích Ca Da là niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền, quân và dân các dân tộc huyện Krông Pách, là địa chỉ đỏ trong giáo dục truyền thống cách mạng. Tuy nhiên đến nay, ngoài Miếu thờ (yếu tố gốc hình thành Di tích Ca Da) được tôn tạo và đã bàn giao cho Phòng Văn hóa-Thông tin huyện quản lý khai thác, thì các hạng mục khác đều trong giai đoạn “chờ” đầu tư tôn tạo, tu bổ.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Y Wăi Byă, Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Đắc Lắc cho biết: Di tích Ca Da là một trong số 16 di tích cấp quốc gia trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc. Công tác trùng tu, tôn tạo di tích được tiến hành từ năm 2009, với tổng mức đầu tư gần 5,3 tỷ đồng. Tuy nhiên, hiện nay một số hạng mục sau khi tôn tạo cũng đã bị xuống cấp. Đến thời điểm này, hạng mục đầu tư, tôn tạo sân vườn nội bộ đang trong giai đoạn triển khai dự án. Tuy nhiên, do nguồn ngân sách của địa phương còn hạn hẹp, không đủ nguồn lực đầu tư. Hằng năm, ngân sách phân bổ cho trùng tu, tôn tạo các di tích cũng còn quá ít. Đây là khó khăn lớn nhất trong công tác đầu tư, tôn tạo Di tích Ca Da...

Bài và ảnh: BÌNH ĐỊNH