Theo số liệu thống kê của Tổng cục Thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp), từ ngày 1-10-2015 đến ngày 30-6-2016, hệ thống thi hành án dân sự trong cả nước thụ lý 697.667 việc. Trong đó, số cũ chuyển sang là 257.147 việc, số thụ lý mới là 440.520 việc. Có 115.498 việc chưa có điều kiện thi hành (chiếm 16.8%); 572.173 việc có điều kiện thi hành (chiếm 83,2%); trong đó có 219.991 việc chưa thi hành xong (chiếm 38,45% số việc có điều kiện). Các việc này thường tập trung chủ yếu ở các lĩnh vực như thu hồi tài sản cho Nhà nước (nhất là các vụ án tham nhũng, cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng...); tín dụng - ngân hàng; đất đai, nhà ở; buộc thực hiện hoặc không thực hiện hành vi...

Đơn cử như vụ Công ty TNHH Bình Minh (xã An Thắng, huyện An Lão, TP Hải Phòng) khởi kiện Công ty CP Ánh Bình Minh (xã An Tiến, huyện An Lão, TP Hải Phòng) do Công ty CP Ánh Bình Minh không thực hiện theo đúng hợp đồng thuê đất giữa hai công ty ký kết với nhau. Mặc dù tại phiên tòa phúc thẩm, Tòa án nhân dân TP Hải Phòng  quyết định Công ty CP Ánh Bình Minh phải trả lại cho Công ty TNHH Bình Minh số tiền gần 1,9 tỷ đồng. Tuy nhiên, đã gần 5 năm, bản án vẫn chưa được thi hành vì người phải thi hành án không có điều kiện để thi hành...

leftcenterrightdel
 Mặc dù TAND TP Hải Phòng đã ra quyết định yêu cầu Công ty CP Ánh Bình Minh phải trả lại Công ty TNHH Bình Minh gần 1,9 tỷ đồng nhưng qua gần 5 năm, bản án vẫn chưa được thi hành.

Theo Luật sư Nguyễn Thu Anh (Văn phòng luật sư Nguyễn Khánh Toàn và cộng sự): "Có rất nhiều nguyên nhân khiến một bản án chậm được thi hành, có thể do bản án tuyên không rõ ràng dẫn đến khó khăn trong việc phải thi hành bản án, hay cũng có những bản án gọi là “tuyên trên giấy” bởi không thể thi hành án được, người phải thi hành án không có tài sản để thi hành. Đã thế, hiện tại một số bộ luật, luật liên quan đến công tác thi hành án dân sự vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất xây dựng. Thêm vào đó là ý thức chấp hành pháp luật của một số tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc thi hành án, nhất là của người phải thi hành án còn chưa cao, nhiều trường hợp cố tình chây ỳ, tẩu tán tài sản, thậm chí chống đối, gây khó khăn cho việc tổ chức thi hành án...".

Ngoài ra cũng phải đề cập đến năng lực, trình độ, ý thức trách nhiệm của một bộ phận công chức, chấp hành viên, kể cả cán bộ lãnh đạo quản lý chưa theo kịp yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay. Việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật trong toàn hệ thống đã có nhiều tiến bộ, nhưng một số nơi còn chưa nghiêm; vẫn còn trường hợp vi phạm, bị xử lý kỷ luật, thậm chí bị xử lý hình sự, nhất là ở cấp chi cục. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu một số cơ quan thi hành án dân sự chưa thực sự quyết liệt, thiếu sâu sát. Công tác phối hợp liên ngành tuy đã có tiến bộ nhưng vẫn còn những hạn chế, bất cập nên ảnh hưởng đến kết quả thi hành án, hiệu quả thấp...

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Xuân Tùng, Chánh văn phòng Tổng cục Thi hành án dân sự cho biết: "Để hạn chế các bản án dân sự treo, trong thời gian tới cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự cũng như các văn bản pháp luật liên quan để bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, nâng cao tính khả thi của các bản án. Tập trung chỉ đạo quyết liệt việc tổ chức thi hành án, nhất là đối với những vụ việc trọng điểm, phức tạp, liên quan đến án tham nhũng, tín dụng ngân hàng, những địa phương có lượng án lớn. Thực hiện tốt công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, trong đó tập trung giải quyết những vụ việc khiếu nại, tố cáo tồn đọng, kéo dài. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, nhất là phát huy vai trò của người đứng đầu. Tiếp tục cải tiến công tác hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ theo hướng sâu sát, cụ thể và xác định rõ trách nhiệm, thời gian hoàn thành, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về chuyên môn nghiệp vụ cho các cơ quan thi hành án địa phương; kiên quyết khắc phục và xử lý nghiêm các trường hợp chậm trả lời hoặc chấp hành không đúng ý kiến chỉ đạo của cấp trên.  Cùng với đó, phát huy tốt công tác phối hợp liên ngành từ Trung ương đến địa phương; phối hợp chặt chẽ với Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, các bộ, ngành, UBND các cấp trong tổ chức thực hiện công tác thi hành án dân sự. Đồng thời phải tăng cường công khai, minh bạch trong thi hành án dân sự, thực hiện các nhiệm vụ cải cách hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân, trong đó tập trung vào việc triển khai cơ chế một cửa và dịch vụ công trực tuyến tại các cơ quan thi hành án.

 Việc bản án dân sự khi đã có hiệu lực phải được thi hành không chỉ bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người được thi hành án. Chính vì vậy, cần phải có sự nỗ lực của các cơ quan chức năng và sự vào cuộc của toàn xã hội./.

Bài và ảnh: ĐỨC THỊNH