Chính trị viên Nguyễn Viết Xuân của chúng tôi

Năm 1963, vừa tròn 20 tuổi, phó bí thư chi đoàn xã, đảng viên trẻ Nguyễn Duy Dĩnh lên đường nhập ngũ. Anh được biên chế vào Tiểu đoàn 14 làm nhiệm vụ bảo vệ sân bay Đồng Hới và cảng sông Gianh. Lúc này, Quảng Bình là tuyến đầu của hậu phương lớn nên đế quốc Mỹ tập trung đánh phá ác liệt. Tiểu đoàn 14 vốn xuất thân từ trung đoàn pháo cao xạ đầu tiên, có nhiều chỉ huy giỏi, giàu kinh nghiệm trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Chính trị viên Nguyễn Viết Xuân là một trong số đó.

“Tôi vẫn còn nhớ rất rõ lần đầu tiên gặp chính trị viên của mình” – ông Dĩnh nhớ lại. Khi chúng tôi vừa xuống xe, một người nói giọng Bắc nhẹ nhàng bảo chúng tôi vào phòng truyền thống. Anh hỏi han từng người, trực tiếp bố trí cơm nước, chỗ ăn ở cho anh em. Được quan tâm, nỗi nhớ nhà của cánh lính trẻ nguôi ngoai dần. Toàn tiểu đội ngày nào cũng đi dã ngoại, có hôm đi bộ gần đến Quảng Trị, đoạn giáp vĩ tuyến 17. Ban đêm, anh em lại lao vào tập bắn tình huống. Đêm nào chính trị viên cũng xuống tận phòng hỏi thăm anh em và anh bao giờ cũng là người đi ngủ cuối cùng. Trong quá trình huấn luyện, anh sâu sát, nắm bắt từng điểm mạnh, yếu của mỗi người để động viên khích lệ hằng ngày. Thấy tôi là đảng viên trẻ, lại có vẻ già dặn hơn nên bí thư chi bộ Xuân giao trách nhiệm phải nắm tình hình anh em. Cuối mỗi buổi họp chi bộ, anh lại gọi tôi để hỏi han từng người một. Để tạo không khí vui tươi cho đơn vị, anh kêu gọi mọi người chơi thể thao, riêng anh là một người chơi thể thao rất cừ. Anh em còn rất nể phục anh ở đức tính giản dị, cần cù, hết mình vì tập thể. Đi thao trường thấy que củi, anh cũng cầm về cho nhà bếp.

Ông Dĩnh bên khẩu pháo từng lập chiến công trong trận đánh ngày 18-11-1964. Ảnh nhân vật cung cấp.

Sau khi bắn rơi một máy bay Mỹ vào trưa 5-8-1964 (một trong tám máy bay bị bắn rơi trong trận đầu của Hải quân và Phòng không Việt Nam), tinh thần toàn đơn vị hết sức phấn chấn. Đầu tháng 11-1964, trên cử đơn vị sang Lào làm nhiệm vụ quốc tế. Để tạo thêm nghị lực cho anh em, chính trị viên Nguyễn Viết Xuân phát động phong trào học tập, làm theo tấm gương Nguyễn Văn Trỗi với khẩu hiệu: “Hiên ngang giữa chiến trường, bắn rơi máy bay địch”.

Nói là sang Lào nhưng đơn vị đóng quân ở Cha Lo (phía tây Quảng Bình). Lúc này Nguyễn Duy Dĩnh đã là khẩu đội trưởng và Nguyễn Viết Xuân vẫn là chính trị viên tiểu đoàn. Ngày 18-11-1964, Mỹ phát hiện ở đây có hai tuyến đường chi viện quan trọng, đã cho hàng trăm lượt máy bay trút bom dữ dội. Xác định trận đánh này khác hẳn với những lần đối đầu trước, lần đầu tiên Mỹ đưa máy bay F.100  “siêu âm” vào nên anh em bảo nhau phải quyết tử dù cho vũ khí của địch hiện đại hơn mình rất nhiều. Dĩnh bình tĩnh chỉ huy anh em, chỉ bắn máy bay khi nó đến thật gần. Loạt đạn đầu tiên ta bắn không trúng, ba chiếc khác ầm ầm quay lại. Quá bất ngờ nhưng cả trận địa vẫn nổ súng giòn giã, bắn một chiếc bốc cháy. Như một con thú bị thương, địch hùng hổ điều thêm 10 máy bay khác bao vây trận địa. Lần thứ 3, giữa lúc trận đấu đang quyết liệt, bất ngờ một quả rốc-két bắn thẳng vào trận địa, nhiều người bị thương nặng, khẩu đội trưởng Dĩnh bị vùi dưới đất. Sau tiếng hô vang của chính trị viên Nguyễn Viết Xuân: “Nhằm thẳng quân thù, bắn!”, anh em gạt đất đứng lên, tiếp tục nổ súng, bắn rơi thêm một máy bay khác. Bất chấp bom đạn vẫn còn rơi, không giấu được niềm vui, anh Xuân lao ra khỏi công sự và hét lên: “Khẩu đội 3 dũng cảm lắm, kiên cường lắm!”.

Loạt oanh kích vừa kết thúc, anh đến từng khẩu đội để động viên, khích lệ anh em: “Địch không có gì đáng sợ. Hãy học tập khẩu đội 3 gang thép bắn rơi máy bay địch”. Máy bay địch lại tiếp tục gầm rú trên bầu trời, nhả bom đúng vị trí chỉ huy làm Nguyễn Viết Xuân bị thương nặng. Giọng chùng xuống, ông Dĩnh kể tiếp: “Trận đánh kết thúc, chúng tôi mới biết, khi bị đứt chân, anh Xuân đã bảo đồng đội cắt đi cho đỡ vướng và không quên dặn lại “đừng để anh em biết mình bị thương”. Dù đau đớn nhưng anh vẫn quyết tâm bám trụ ở trận địa chỉ huy đến khi trận đánh kết thúc. Đến lúc sắp hy sinh, anh vẫn còn kịp bàn giao lại công việc, sổ sách của chi bộ, hỏi thăm anh em…

Ông Dĩnh còn nhớ, anh Xuân hay nhắc đến mẹ già, người bố bị mù lòa cùng vợ và hai con nhỏ. Ông Dĩnh trăn trở về gia cảnh anh Xuân, nhất là sau ngày Tiểu đoàn 14 được đổi thành tiểu đoàn Nguyễn Viết Xuân và về sau, ông được bổ nhiệm làm chính trị viên tiểu đoàn. Năm 1965, có dịp ra Hà Nội dự Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn quốc, ông Dĩnh đã đến thăm gia đình Nguyễn Viết Xuân ở xã Ngũ Kiên, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Sau này, ông vẫn thường xuyên giữ liên lạc với gia đình. Cuối năm 2009, con trai và cháu nội Anh hùng Nguyễn Viết Xuân đã tới thăm gia đình ông. Ông đang ấp ủ viết một cuốn hồi ký về Anh hùng, liệt sĩ Nguyễn Viết Xuân.

Mỹ Hà