QĐND - Nghe tiến sĩ Nguyễn Văn Thân, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam – nhà tài trợ chính cho buổi lễ - báo tin: “Ngày 5-3-2010, tại Thái Bình sẽ diễn ra lễ trao tặng Kỷ niệm chương “bảo vệ Thị xã - Thành cổ Quảng Trị” cho 500 cựu chiến binh Sư đoàn 304 tại tỉnh Thái Bình”, chúng tôi đã lên đường về quê lúa. Cái tên "Sư đoàn Thép 304" đã cho chúng tôi dự cảm được gặp lại những con người huyền thoại …

Chiếc cày và cây súng

Hội trường Trung tâm hội nghị tỉnh Thái Bình bừng lên bởi sắc màu quân phục và huy chương đỏ rực trên ngực các đại biểu. Trung tướng Phạm Xuân Thệ đưa chúng tôi đi gặp Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy - Trưởng ban liên lạc Cựu chiến binh (CCB) Sư đoàn 304 và Trung tướng Vũ Văn Kiểu - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược quân sự, Trung tướng Bùi Xuân Chủ - nguyên Chính ủy Tổng cục Hậu cần và giới thiệu: “Nói về Quảng Trị, về Thành cổ, đây mới là đại diện những con người đã làm nên lịch sử…”. Các vị tướng này đều chỉ tay về phía những đồng đội, phần đông không thấy cấp hàm trên ve áo: “Chính các cậu ấy mới làm nên chiến thắng”…

Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy dẫn tôi tới gặp một người đàn ông có vẻ dè dặt, ít nói: “Cậu này xuất ngũ chỉ làm công nhân, nhưng là chiến sĩ thông tin lập công xuất sắc trong sự kiện bắt Tổng thống Dương Văn Minh đấy”. Rồi ông lại đưa tôi tới gặp một người đàn bà gầy guộc: “Đây là vợ liệt sĩ Bùi Gia Ngoãn ở xã An Vinh, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, hôm nay lên nhận kỷ niệm chương cho chồng. Sư đoàn 304 đã hai lần được phong anh hùng, có nhiều người được tuyên dương anh hùng, nhưng anh Ngoãn - theo chúng tôi là một trong những tấm gương anh hùng nhất”. Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy kể, trong trận chiến đấu tại Làng Khoai (Khe Sanh), Đại đội phó Ngoãn chiến đấu rất dũng cảm. Bị thương vào chân, đứt hết phần xương, Ngoãn đã yêu cầu anh Thuyên là đồng đội ở bên cạnh dùng dao găm cắt bỏ chân mình để tiếp tục chiến đấu. Nhưng anh Thuyên sợ, không dám làm. Thế là anh Ngoãn nghiến răng, tự dùng dao găm cắt đứt phần chân mình, tiếp tục chỉ huy chiến đấu, giữ vững trận địa cho đến lúc mất nhiều máu và hy sinh. Bình thường, anh hiền lành như một người nông dân cày ruộng.

Thân nhân hơn 100 liệt sĩ quê Thái Bình (trong số hơn 300 liệt sĩ Sư đoàn 304 hy sinh tại Thành cổ Quảng Trị) nhận Kỷ niệm chương.

Không thể biết hết về những người từng cầm cày, cầm cuốc hiền lành đã trở thành những anh hùng trận mạc. Tại cuộc gặp gỡ, tôi giật mình gặp lại người thầy giáo của mình ở Trường Sĩ quan Chính trị trước đây, nay đã nghỉ hưu. Anh là Đại tá Ngô Văn Nguyên, trước là Chủ nhiệm bộ môn Lý luận chung, Khoa Công tác Đảng, công tác chính trị. Suốt mấy năm học, đám học trò chúng tôi chỉ biết anh là một người thầy rất giỏi về lý luận, không ai biết anh còn là một chiến sĩ rất gan dạ ở Thành cổ. Tôi sững sờ nghe anh Nhuế, chính trị viên của anh hôm nay gặp lại vẫn không ngớt ngợi khen: “Giỏi lắm, gan dạ lắm, nhiều huân chương lắm!”.

Họ, những chàng trai nông dân chân đất năm xưa, rời chiếc cày trên đồng quê 5 tấn để cầm súng, nay “súng gươm vứt bỏ, lại hiền như xưa”, không ai nghĩ chính họ đã “dương lê xốc tới” trong những trận đánh nổi tiếng của sư đoàn: Chiến thắng Đường 9, Dốc Miếu, Tà Cơn, Khe Sanh, Điểm cao 241, Đầu Mầu, Ái Tử, sông Thạch Hãn, thị xã - Thành cổ, chiến dịch giải phóng Thượng Đức... Riêng tỉnh Thái Bình với truyền thống “thóc thừa cân, quân thừa người” là một trong những tỉnh có số lượng con em tham gia Sư đoàn 304 nhiều nhất. Trong buổi lễ này, đã có tới hơn 100 liệt sĩ quê Thái Bình (trong số hơn 300 liệt sĩ Sư đoàn 304 hy sinh tại Thành cổ Quảng Trị), hơn 500 cựu chiến binh được truy tặng và tặng huy hiệu “Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị”, kỷ niệm chương “Bảo vệ thị xã - Thành cổ Quảng Trị”.

Trung tướng Bùi Xuân Chủ, Trưởng ban liên lạc CCB chiến dịch Quảng Trị 1972 đưa tôi xem tấm huy hiệu “Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị” mà ông vừa nhận, nói: “Cuộc đời mình đã nhận nhiều huy chương, nhưng tấm huy hiệu này ý nghĩa lắm. Với những gia đình liệt sĩ, những cựu chiến binh thì những kỷ niệm chương hôm nay thật vô giá”.

Làm giàu để tri ân

Ông Nguyễn Mạnh Bao, Phó trưởng ban liên lạc CCB Sư đoàn 304 tại Thái Bình là thương binh ¼, từng là chiến sĩ Trung đoàn 24 chiến đấu tại Thành cổ. Sau hòa bình, ông lăn lộn sang trời Âu cùng người em trai, TS Nguyễn Văn Thân làm ăn, buôn bán. Từ năm 2009, khi Ban liên lạc CCB Sư đoàn 304 tỉnh Thái Bình được thành lập, ông lại lăn lộn với “sự nghiệp” mới: Tri ân đồng đội. Chỉ riêng hai năm qua, các ông đã đi tìm, đưa được hài cốt 10 liệt sĩ hy sinh tại Quảng Trị về với gia đình. Ông cùng đồng đội còn miệt mài khắp nơi, làm các thủ tục báo cáo UBND tỉnh Quảng Trị và các cơ quan liên quan để thực hiện đợt trao tặng kỷ niệm chương đầy ý nghĩa này cho những CCB Sư đoàn 304 quê lúa. Để có kinh phí tổ chức, lo ăn ở, tặng quà cho hơn 700 đại biểu, người lính chiến đã “lệnh” cho em trai và cháu của mình, hiện cũng là chủ một doanh nghiệp, góp phần tài trợ cho buổi lễ. Nói về Ban liên lạc, Thiếu tướng Nguyễn Văn Đủ, Chính ủy Binh đoàn Hương Giang xúc động: "Việc liệt sĩ Bùi Gia Ngoãn vừa được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, có công rất lớn nhờ các bác CCB đề xuất".

Về với đời thường, ở Thái Bình còn có rất nhiều tấm gương cựu chiến binh Sư đoàn 304 nay đã vươn lên làm giàu, tạo việc làm, thu nhập cho hàng trăm, hàng nghìn lao động. Như anh Phạm Văn Thử ở xã Đình Phùng, huyện Kiến Xương là chủ cơ sở sản xuất ghế cói xuất khẩu, thu hút hơn 500 lao động tại địa phương. Anh Vũ Minh Lập, người cùng huyện cũng đã thành lập Công ty xây lắp Vũ An – một trong những doanh nghiệp tư nhân ra đời sớm nhất huyện Kiến Xương, tạo việc làm cho gần 500 người, trong đó hơn 30% là CCB... "Chất thép” bộ đội Sư đoàn 304 có lẽ không chỉ thấm sâu trong những người lính mà còn thấm vào cả những người thân của họ hôm nay.

Bài và ảnh:  Nguyên Minh – Đức Toàn