QĐND - Sau khi khai quật, Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ được các cơ quan chức năng đề xuất phương án bảo tồn, phát huy giá trị để đưa vào phục vụ tham quan du lịch và nghiên cứu khoa học. Thế nhưng, sau hai năm phát lộ, khu di tích khảo cổ này vẫn chỏng chơ giữa nắng mưa...

Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ thuộc địa phận tổ 3, phường Hòa Thọ Đông, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. Hơn 100 năm trước, ông C. Paris, chủ đồn điền Phong Lệ, đã thu gom ở đây một số tác phẩm điêu khắc bằng đá và đưa về tập trung tại Công viên Tourane (Đà Nẵng). Sau đó, những tác phẩm điêu khắc này được đưa vào trưng bày trong Bảo tàng H. Parmentier (nay là Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng). Còn địa điểm khảo cổ học Phong Lệ thì bị lãng quên, bỏ hoang phế, cây cối mọc rậm rạp, um tùm. Sau khi đất nước thống nhất, hợp tác xã (HTX) nông nghiệp của địa phương đã san ủi một phần khu di tích để làm trại chăn nuôi, một số hộ dân cũng dần dần về đây cư trú, sinh sống. Nhưng họ đều không biết rằng, mình đang ở trong một khu di tích khảo cổ quan trọng. Vì vậy, khu di tích đã bị xâm hại nặng nề.

Nhà chị Nguyễn Thị Diêu chênh vênh bên hố khai quật cùng với những phiến đá, gạch Chăm nằm chỏng chơ trước nắng mưa.

Tháng 3-2011, trong khi làm nhà ở mới, người dân địa phương đã vô tình làm lộ ba tác phẩm điêu khắc bằng đá và một mảng móng tường gạch Chăm. Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng đã phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tiến hành khai quật khẩn cấp khu di tích này trong hai đợt (đợt 1, từ tháng 4 đến tháng 6-2011; đợt 2, từ tháng 7 đến tháng 8-2012).

Tại đây, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều hiện vật quý, đặc biệt là nền móng của một đền tháp Chăm cách đây hàng nghìn năm. Sau khi khai quật, Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ được Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng và các cơ quan chức năng đề xuất phương án bảo tồn, phát huy giá trị để đưa vào phục vụ tham quan du lịch và nghiên cứu khoa học. Thế nhưng, sau hai năm phát lộ, khu di tích khảo cổ này vẫn “án binh bất động” nằm chỏng chơ giữa nắng mưa.

Chị Nguyễn Thị Diêu (có ngôi nhà 60m2 nằm trên Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ) cho biết: “Chúng tôi cũng có nghe nói tháng 5 hoặc tháng 6 năm nay sẽ giải tỏa các hộ gia đình có nhà nằm trên di tích để tiếp tục triển khai dự án. Nhưng đến nay vẫn chưa thấy động tĩnh gì. Hiện nay, gia đình tôi cũng chưa nhận được thông báo chính thức nào của chính quyền địa phương về việc giải tỏa, đền bù tại đây. Mong rằng, các cơ quan chức năng nhanh chóng triển khai dự án để gia đình tôi sớm ổn định cuộc sống”.

Việc chậm triển khai phương án bảo tồn Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ sau phát lộ làm cho cuộc sống của một số hộ dân nơi đây gặp khó khăn, không xây được nhà ở.

Đặc biệt, gia đình chị Nguyễn Thị Diêu đã phải chuyển đi sinh sống ở nhà khác để bảo đảm an toàn khi mùa mưa bão đến.

Theo quan sát của chúng tôi, móng nhà của gia đình chị Diêu nằm chênh vênh, sát với hố khai quật. Tại những hố khai quật cũng đang dần xói lở, xuống cấp, những phiến đá, gạch Chăm nằm chỏng chơ, rêu phủ mốc meo.

Theo ông Võ Văn Thắng, Giám đốc Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng, việc triển khai phương án bảo tồn, phát huy giá trị Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ cần phải có thời gian, cần có quá trình lâu dài vì phải phối hợp liên ngành, đòi hỏi sự tham gia của nhiều ban, ngành.

Trao đổi với chúng tôi, Phó giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng Trần Quang Thanh cho biết: Ngày 12-9-2013, Chủ tịch UBND thành phố đã phê duyệt sơ đồ ranh giới bảo vệ Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ, với tổng diện tích 2.653m2. Hiện nay, Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch thành phố đang chỉ đạo các cơ quan chức năng xây dựng kế hoạch, dự toán ngân sách năm 2015 để triển khai các bước tiếp theo.

Dẫu biết rằng, để bảo tồn và phát huy giá trị của một khu di tích thì cần phải có thời gian. Tuy nhiên, không phải vì l‎ý do đó mà cứ để kéo dài, chậm triển khai. Vì vậy, đề nghị các cơ quan chức năng của thành phố Đà Nẵng cần khẩn trương xây dựng dự án để sớm triển khai phương án bảo tồn, phát huy giá trị Khu di tích khảo cổ Chăm Phong Lệ. Trước mắt, các cơ quan chức năng của thành phố cần nhanh chóng triển khai các thủ tục bồi thường, hỗ trợ tái định cư và thu hồi, giao đất để các hộ dân đang sinh sống trên khu di tích sớm có điều kiện ổn định cuộc sống; đồng thời hoàn thiện hồ sơ xếp hạng di tích cấp thành phố hoặc quốc gia để có cơ sở bảo vệ khu di tích.

Bài và ảnh: NGUYỄN VĂN CHUNG