QĐND - Phân bón, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) giả hoặc chất lượng không như quảng cáo trên bao bì sản phẩm đã và đang đẩy không ít nông dân ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lâm vào cảnh mất mùa và nợ nần chồng chất. Mặc dù có tốn thời gian, công sức khiếu nại, nhưng hầu như các nhà sản xuất đều chối bỏ trách nhiệm hoặc không chịu đền bù thiệt hại cho người dân...

 Phun thuốc BVTV cho lúa, chỉ đến khi lúa không phát triển được thì người nông dân mới biết là mình đã sử dụng hàng giả, thì đã muộn.

Mất mùa lại phải… gánh nợ

Ông Nguyễn Văn Kết ở xã Long Hưng, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng bức xúc kể lại: Do nhu cầu sử dụng cho 5 công (5000m²) cam sành mới xuống giống, tôi đến một của hàng vật tư nông nghiệp quen biết bên địa bàn giáp ranh với huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang để mua phân bón. Chủ cửa hàng nhiệt tình giới thiệu loại phân bón mới, cùng tác dụng nhưng rẻ hơn các loại phân khác hơn 10%. Thấy nhà sản xuất cũng có địa chỉ rõ ràng, ghi chú thành phần, công dụng đầy đủ nên tôi quyết định mua. Sử dụng gần một năm nhưng không thấy hiệu quả như mong đợi, cây trồng thì chậm phát triển, thậm chí héo úa. Tìm hiểu những nhà vườn sử dụng cùng loại phân bón này thì hầu như ai cũng lâm vào tình trạng tương tự nhưng không hiểu tại sao. Mãi sau này chúng tôi mới hay, cơ quan chức năng thông báo loại phân siêu hạ phèn, giải độc hữu cơ mà chúng tôi mua có hàm lượng thấp dưới 50% so với công bố trên bao bì. Còn cơ sở sản xuất Thành Phát ở xã Bình Thủy, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang mà trên bao bì ghi thì không có thật.

Tin vào nhà sản xuất và giới thiệu của cơ sở bán vật tư, ông Hồ Văn Hồng ở xã Đông Phước A, huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang lấy thuốc Alfamite 15EC (do một công ty có trụ sở tại TP Hồ Chí Minh sản xuất) về phun cho vườn nhãn bị côn trùng tấn công. Nhưng phun thuốc xong, ông Hồng tá hỏa khi phát hiện cá nuôi trong ao chết nổi trắng mặt nước. Khi các cơ quan chức năng đến kiểm tra, xác minh cho thấy loại thuốc này có “tác dụng phụ” là gây ngộ độc cho một số loài thủy sinh. Vì nhà sản xuất không ghi rõ cảnh báo trên nhãn mác nên cả chủ đại lý và người tiêu thụ như ông Hồng đều không biết.

Trong vụ đông xuân 2013 - 2014 này, cũng tin vào quảng cáo đặc trị nhiều bệnh cho cây lúa được ghi trên bao bì cặp thuốc “9 trong 1” CureGold, Physsan của Công ty TNHH Hóa nông Lúa Vàng (Công ty Lúa Vàng) sản xuất mà ông Lê Đức Vinh (ngụ xã Sơn Kiên, huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang) tự chuốc lấy hậu quả. Ông Vinh cho biết: “Khi thấy 2,8ha lúa bị cháy lá, tôi phun thuốc “9 trong 1” với liều lượng đúng như hướng dẫn. Nhưng lúa lại bị rụi dần và có hiện tượng thối gốc, tôi phun tiếp thuốc Rocksai Super cũng của Công ty Lúa Vàng và Boom Plower của Công ty Bảo vệ thực vật An Giang nhưng bệnh càng nặng thêm. Vụ này, trong 2,8ha lúa, tôi bị thiệt hại khoảng 40%”.

Ở ĐBSCL, hầu hết các cơ sở, đại lý bán lẻ vật tư nông nghiệp đều sẵn sàng chấp nhận cho nhà nông mua sản phẩm theo kiểu “gối đầu”. Người nông dân cứ việc mang phân bón, thuốc BVTV về sử dụng, đến mùa mới phải trả tiền. Vẫn biết, mua phải phân bón, thuốc BVTV giả, chịu thất bát, nhưng để giữ “chữ tín”, họ vẫn phải vay tiền trả đủ cho đại lý, tiếp tục đầu tư cho vụ sau. Còn những người thiếu tiền, đành phải nợ “gối đầu” và tính lãi suất cao, nên không ít người phải cầm cố tài sản, sang nhượng quyền sử dụng đất đai sản xuất.

Nông dân "nắm dao đằng lưỡi"

Theo nhận định của ngành chức năng, những năm gần đây nạn kinh doanh các loại phân bón, thuốc BVTV giả trên địa bàn các tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL đang có diễn biến phức tạp và có chiều gia tăng về chủng loại, khối lượng với nhiều thủ đoạn tinh vi nhằm đánh lừa người sử dụng và qua mắt công tác kiểm tra.

Ví dụ, trong năm 2013, lực lượng quản lý thị trường tỉnh Bạc Liêu tổ chức kiểm tra 92 cơ sở kinh doanh, lấy 626 mẫu kiểm tra chất lượng đối với mặt hàng phân bón, thuốc BVTV, thức ăn chăn nuôi và thuốc thú y thủy sản, kết quả có đến 135 mẫu vi phạm. Còn Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ sau khi kiểm tra đã phát hiện 87/193 cơ sở kinh doanh phân bón, thuốc BVTV trên địa bàn vi phạm. Riêng trong quý 1 năm 2014, cơ quan này đã phát hiện và xử lý 32 cơ sở vi phạm.

Lúa bị thiệt hại do sử dụng thuốc BVTV không đúng như quảng cáo, người nông dân không biết phải nhờ cậy tới ai.

Sáng 14-4-2014, ông Lê Đức Vinh, một nông dân ở huyện Hòn Đất cho biết: Gia đình tôi bị thiệt hại nặng do sử dụng thuốc của Công ty Lúa Vàng từ ngày lúa còn trổ đòng. Công ty có cử đại diện xuống gặp tôi trao đổi nhưng họ không hứa hẹn cũng không chịu nhận hết trách nhiệm, trái lại còn đổ lỗi vòng vo. Trạm BVTV Hòn Đất và Chi cục BVTV An Giang cũng có đến lấy mẫu bệnh đi kiểm tra, họ hứa sẽ trả lời bằng văn bản, song đã hơn một tháng mà vẫn chưa thấy hồi âm gì cả”.

Ông Vinh còn cho biết thêm, người nông dân chúng tôi đang đối mặt với nạn phân bón, thuốc BVTV giả và phải gánh chịu thiệt hại về vật chất rất lớn, nhưng chẳng biết kêu ai. Bởi hàng giả thì làm gì có địa chỉ để cơ quan chức năng của Nhà nước chế tài, xử lý. Thế là chúng tôi đành ngậm ngùi chấp nhận.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Việt Khởi, Trưởng phòng Marketing (Công ty Lúa Vàng) lại cho rằng: “Trường hợp của gia đình ông Lê Đức Vinh, biết đâu trong quá trình sử dụng có yếu tố nào đó bất thường rồi lại đổ lỗi hết cho sản phẩm của chúng tôi. Rất có thể thời gian trước Tết, ở Kiên Giang, thời tiết thay đổi, nhiều đêm nhiệt độ xuống dưới 20 độ nên khả năng hạt lúa sẽ bị lép do nguyên nhân này. Bởi thời tiết lạnh sẽ làm hạt phấn bị chết, dẫn đến lép một số hạt trên bông”.

Việc sử dụng sản phẩm phân bón, thuốc BVTV giả tại các tỉnh thuộc ĐBSCL là có thật. Thiệt hại thì người dân gánh chịu. Mặc dù hầu hết người nông dân bị thiệt hại đều không muốn kiện cáo hay yêu cầu các cơ sở sản xuất, kinh doanh phân bón, thuốc BVTV phải đền bù. Họ chỉ muốn, phía cơ sở sản xuất, kinh doanh mặt hàng này nhận thấy trách nhiệm của mình và có thái độ tôn trọng người nông dân. Về phần mình, chúng tôi cho rằng, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người nông dân, các cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc điều tra làm rõ và có chế tài xử lý nghiêm những cơ sở làm ăn gian dối.

Bài và ảnh: HỒNG HIẾU