Ở xã Quảng Thanh, huyện Quảng Trạch-Quảng Bình có ông Nguyễn Đình Phong, là người suốt mấy chục năm nay lặng lẽ say mê với công việc tự sưu tầm và triển lãm các ảnh, tranh và thơ ca về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trước khi nhập ngũ vượt Trường Sơn đánh Mỹ, ông Phong là thợ lái máy cày. Ông là người đã vinh dự được điều khiển chiếc máy cày do Bác Hồ tặng Hợp tác xã Đại Phong-Lệ Thủy. Mấy năm đầu thập niên 60 của thế kỷ trước, phong trào "Gió Đại Phong" lan tỏa khắp miền Bắc, cánh đồng Đại Phong năng suất lúa luôn dẫn đầu cả nước. Ngồi trên chiếc máy cày của Bác Hồ tặng quê hương, người thợ trẻ Nguyễn Đình Phong lòng đầy tự hào, anh làm việc mỗi ngày 10 giờ, giữ vững danh hiệu "Kiện tướng cày" mấy năm liền.

Rồi chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ lan rộng ra miền Bắc. Ông tạm biệt con trâu sắt màu đỏ và quê hương lên đường nhập ngũ. Vào Trường Sơn, tưởng được trực tiếp cầm súng chiến đấu, ai dè Binh trạm 16 biết ông đã từng lái máy cày, liền phiên chế ông vào tổ lái máy ủi làm đường chiến lược, suốt ngày san đất, lấp hố bom… Năm 1967, đang điều khiển máy ủi gạt đá thông đường, một quả bom nổ chậm đã hất cả ông và chiếc C100 lăn xuống suối. Xe hỏng nhưng người bị thương nhẹ, chỉ có đôi tai vì sức ép nên ù điếc. Phục viên về địa phương, nghễnh ngãng với cái máy trợ thính luôn đeo bên tai nhưng ông đi suốt ngày, làm đủ thứ việc do bà con thôn xã bầu chọn. Ngoài "việc làng xã", ông còn có hai niềm đam mê là làm thơ và sưu tầm ảnh, tranh, thơ về Bác Hồ; kể cả tranh do Bác vẽ và những bài thơ chúc Tết của Bác đăng trên sách báo cùng thời….

Ông Nguyễn Đình Phong bên những tài liệu, hiện vật sưu tầm về Bác Hồ.

Ngôi nhà cấp 4 bình dị của ông kề bên bờ sông Gianh. Tuy không được rộng nhưng ông dành hẳn một gian nhà để trưng bày các tài liệu hiện vật sưu tầm trên đây. Tôi tròn mắt khi thấy công trình đồ sộ mà ông đã dày công sưu tầm. Ngoài những cái đang treo, còn lại ông bày la liệt trên bàn, trên giá sách. Nhiều tài liệu, hiện vật tôi đã thấy nhiều lần nhưng có những bức ảnh lần đầu tiên mới thấy. Toàn bộ các tranh ảnh sưu tầm được, ông thuê ép plastic cẩn thận, sắp xếp ngay ngắn. Ngay cả những người bạn thân cũng không rõ bằng cách nào mà ông Phong sưu tầm được những bức ảnh đẹp, quý và nhiều đến thế. Một số ảnh tương đối hiếm như: Chiếc giường nơi Bác chào đời ở Nam Đàn, viên gạch sưởi ấm Bác ở Pa-ri, nhà tù Liễu Châu, Bác đóng vai thương gia, nhà sư ở Thái Lan… Rồi ảnh Bác Hồ chơi bi-a, Bác thăm hang động, Bác cởi trần cuốc đất...

Riêng về thơ, ông Phong đã sưu tầm được gần hết các bài thơ do Bác làm, đặc biệt là các bài thơ chúc Tết, từ Tết độc lập đầu tiên năm 1946 đến mùa Xuân năm 1969, có bài phô-tô, có bài viết tay… ông đều ép nhựa bảo quản. Dưới mỗi bức ảnh của Bác, ông Phong đều ghi chú 4 câu thơ do ông tự sáng tác, ai xem cũng tâm đắc bởi ý nghĩa sâu sắc. Đầu Xuân 2010, nhân Hội rằm tháng Giêng, tôi thấy ông Phong đang cẩn thận in ép và trình bày những bức ảnh mới, do con em làm ăn xa mang về tặng. Số ảnh tặng ấy không nhiều nhưng đều là ảnh quý, còn phần lớn đều do ông sưu tầm và bỏ tiền mua. Thấy số ảnh "độc đắc" nhiều hơn bữa trước, tôi ghé vào tai ông, hỏi:

- Bác kiếm ở đâu mà nhiều ảnh đẹp thế?

Ông Phong xoay xoay cái máy trợ thính, máy kêu o o mà người thì cứ ngệt ra không rõ. Bà Phạm Thị Thuận, vợ ông cười bảo:

- Mấy hôm nay theo Hội làng nên ông ấy mệt, tai điếc thêm, nghe câu được câu chăng. Để tui nói cho mà nghe: Số ảnh ấy ông kiếm khắp nơi, vừa rồi lại bảo tui xuất ra trăm ngàn đồng để mua quyển sách dày, về nhà chỉ cắt ra một trang để lấy tấm hình của Bác Hồ ở Pháp. Con gái ở trong thành phố Hồ Chí Minh, ông cũng điện vào dặn con ra quầy sách mua cho được mấy quyển tạp chí có đăng hình của Bác. Riêng tiền mua tranh ảnh từ báo chí và sách, ông đã chi tiền triệu (đồng), trong khi phụ cấp chỉ có vài trăm ngàn đồng…

Người làng kể rằng, bà Thuận đã nhiều lần gom góp từng đồng tiền lẻ nhờ bán quán để ông về thị trấn Ba Đồn sao chụp, in ép ảnh. Tuy bữa cơm gia đình luôn đạm bạc nhưng bà vẫn vui để ông phấn khởi làm công việc ông đam mê. Bà hiểu và chia sẻ niềm đam mê ấy của ông. Mừng nhất là gần đây, khắp nơi đang sôi nổi thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", các xã lân cận đến mượn bộ ảnh Bác Hồ do ông sưu tầm để trưng bày. Những tấm hình ấy như "giáo cụ trực quan", thật sinh động hơn cả mọi lời nói, mọi bài thuyết giảng. Bà con đến xem ảnh, trầm trồ với nhau: Không tin nổi một vị Chủ tịch nước lại xắn quần lội ruộng, tát nước chống hạn, rồi kéo lưới trên biển cùng ngư dân…

Bài và ảnh: Xuân Vui