QĐND - Bản Sắc Phất thuộc xã Minh Tiến (huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái) vốn yên bình nhưng gần đây đã trở thành điểm nóng, tụ tập nhiều người từ nơi khác kéo đến khai thác “đá cô tinh đông” trái phép. Có rất nhiều đá quý bị khai thác lậu, làm thất thoát nguồn tài sản lớn của Nhà nước nhưng chính quyền địa phương dường như vẫn bất lực nhìn đá quý bị “chảy máu”.

Đá cô tinh đông hay còn gọi là đá gốc, đá mẹ, là loại đá có đá ru-bi ở trong đá trắng, khi tách những tảng đá trắng ra sẽ lộ những mắt đá ru-bi và các loại mắt đá nhiều màu ở trong đá trắng.

Được phát hiện vào năm 2003 trên đỉnh núi Cổng Trời 1 và phía bên kia núi Mây Thượng thuộc bản Sắc Phất, xã Minh Tiến (huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái), mỏ đá khiến nhiều người kéo lên khai thác. Việc khoan, nhồi thuốc nổ phá đá khiến đá lở hằng ngày từ trên đỉnh núi xuống, hủy hoại môi trường và rừng phòng hộ, cướp đi nhiều sinh mạng, sập hầm lò và cả tệ nạn xã hội, bất chấp sự ngăn chặn của chính quyền địa phương.

Lán trại tạm bợ lưng chừng vách núi.

Tiếp cận điểm khai thác này là rất khó. Phải trong vai một người chăn bò, tôi mới có dịp "thực mục sở thị" những gì đang diễn ra khi dắt bò từ bản Sắc Phất đi bộ, leo núi hàng tiếng đồng hồ tới thác đá cô tinh đông Cổng Trời 1. Trước mắt tôi, có rất nhiều lán trại tạm bợ lưng chừng núi. Từ dưới chân thác đá cho đến đỉnh thác có hơn chục lán trại của những người kéo đến đây khai thác không rõ lai lịch. Nhiều phương tiện hiện đại được cẩu lên thác đá, máy móc đủ các loại, máy nén khí, máy khoan, máy nổ, máy cắt đá... Những tiếng máy khoan, máy nổ huyên náo cả góc trời.

Một khối lượng thuốc nổ lớn được tuồn trái phép lên bãi phục vụ khai thác hằng ngày. Để tách được đá cô tinh đông trong những tảng đá lớn, các đối tượng đã dùng thuốc nổ để phá đá. Những tiếng hô lớn: “Đốt mìn nhá” thường vang lên sau đó là những tiếng nổ rung trời. Đá lăn từ trên đỉnh núi xuống như thác, văng khắp nơi, bụi mù mịt. Không có đồ bảo hộ, không có phương tiện bảo đảm an toàn.

Trưởng bản Sắc Phất, ông Đặng Văn Sơn cho biết: Thác đá cô tinh đông này đã lấy đi 4 mạng người, trong đó có 2 người trong bản. Công an đã lên thác kiểm tra, thu giữ máy móc trái phép, nhưng được một thời gian, họ lại lén lút lên khai thác.

Một điều đáng lo ngại khác là nhiều tệ nạn xã hội đã kéo theo về bản, cuộc sống thanh bình của bà con vùng núi bỗng nhiên đảo lộn. Một số người dân thuộc xã An Phú liền kề với bản Sắc Phất đã bị mắc tệ nạn xã hội, nghiện ma túy, nhiễm HIV…

Anh Triệu Văn Điểm, chủ một lán trại chăn nuôi dưới chân thác đá tâm sự: “Thác đá này có rất nhiều người ở các nơi đến khai thác, có cả người nhiễm HIV. Không chỉ khai thác đá cô tinh đông mà họ còn khai thác vàng và đá ru-bi quanh khu vực Cổng Trời 1. Các bãi Cổng Trời 2, Cổng Trời 3, Cổng Trời 4 thuộc bản Sắc Phất đều có nhiều hầm, lò, phương tiện phục vụ khai thác quặng. Nhiều người dân trong bản đã lên thác làm “cửu vạn” gùi đá thuê xuống chân núi”.

Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Lưu Văn Tân, Phó chủ tịch UBND xã Minh Tiến, cho biết: “Đá quý là tài sản quốc gia, bị cấm khai thác nhưng vì lợi nhuận lớn nên nhiều người vẫn bất chấp. Lực lượng công an xã đã nhiều lần kiểm tra, thu giữ các phương tiện nhưng do đường đi lại khó khăn nên sau khi lực lượng chức năng rút đi, họ lại tái phạm”.

Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo siết chặt việc quản lý khai thác quặng, đá quý, bảo vệ tài nguyên quốc gia. Thế nhưng dường như ở huyện Lục Yên, những mỏ quặng như ở xã Minh Tiến vẫn bị tàn phá mỗi ngày mà chính quyền và cơ quan chức năng vẫn chưa có biện pháp xử lý, ngăn chặn dứt điểm.

Bài và ảnh: HOÀNG YÊN