>> Bài 1: Để không còn vòng luẩn quẩn “chuyển đơn”

QĐND - Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: "Đồng bào có oan ức mới khiếu nại, hoặc vì chưa hiểu rõ chính sách của Đảng và Chính phủ mà khiếu nại. Ta giải quyết nhanh, tốt thì đồng bào thấy rõ Đảng và Chính phủ quan tâm lo lắng cho quyền lợi của họ, do đó, mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Chính phủ càng được củng cố tốt hơn...". Để làm được điều này, rất cần phát huy vai trò người cán bộ đứng đầu, luôn biết lắng nghe, đối thoại và giải quyết kịp thời vướng mắc của nhân dân.

Xin đừng lơ là nhiệm vụ tiếp dân

Đông Giang là một xã thuần nông của huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Cách đây ít lâu, khi phóng viên Báo Quân đội nhân dân về tìm hiểu, làm rõ đơn thư phản ảnh một vụ việc liên quan đến đất đai thì có tới gần 10 trường hợp khác người dân đến gửi đơn về các vụ việc. Ông Nguyễn Văn Đỗ, một người có đơn giãi bày: "Tôi nhiều lần phải dậy sớm từ 4-5 giờ để lên UBND huyện đăng ký các buổi tiếp dân. Nhưng thường các buổi tiếp dân rất đông người tới gửi đơn nên có lần thì được gặp lãnh đạo huyện, có lần chỉ được nhận đơn ghi vào sổ rồi về. Gọi điện thoại cho lãnh đạo địa phương phản ảnh thì hầu như không bao giờ được nghe điện thoại".

Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1A đoạn qua tỉnh Hà Nam từng là “điểm nóng” khiếu kiện đất đai. Ảnh: Nguyên Minh.

Đúng như lời ông Đỗ, chúng tôi đã kiên trì gọi điện thoại cho một lãnh đạo huyện Đông Hưng suốt nhiều ngày nhưng chỉ thấy điện thoại đổ chuông mà không nghe máy. Ngay cả khi nhắn tin đề nghị nội dung làm việc, vị này cũng không trả lời. Phải đến khi chúng tôi về địa phương, đến thẳng phòng làm việc gõ cửa thì mới gặp được vị cán bộ đó với câu trả lời: “Tôi không bao giờ nghe số máy lạ”(!). Thật là một nguyên tắc làm việc lạ lùng khi cán bộ được trả tiền điện thoại giải quyết công việc lại "không nghe số máy lạ", không sẵn sàng lắng nghe ý kiến của nhân dân, không coi điện thoại là một kênh nắm bắt thông tin phục vụ công tác quản lý.

Có thể nói, việc người đứng đầu các cơ quan, đơn vị chưa nêu cao trách nhiệm trong tiếp dân, giải quyết đơn thư chính là một nguyên nhân quan trọng khiến đơn thư tồn đọng, vượt cấp kéo dài. Mới đây, Thanh tra Chính phủ đã có Thông báo số 2365/TB-TTCP, ngày 17-8-2015 về trách nhiệm của lãnh đạo một địa phương ở phía Nam trong việc thực hiện pháp luật về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2011 đến tháng 6-2014. Theo đó, chủ tịch và các phó chủ tịch địa phương này chỉ tiếp dân 15/42 ngày theo quy định, đạt tỷ lệ 35%. Qua thanh tra điển hình 8 sở, ngành của địa phương thì số ngày giám đốc các sở tiếp dân chỉ đạt 30,7%; kiểm tra 11 quận, huyện, lãnh đạo đã tiếp dân đạt 25%. Nhiều chủ tịch UBND quận chỉ tiếp dân 2-4 ngày/năm.

Những bài học kinh nghiệm quý

Nhìn lại lịch sử giải quyết khiếu kiện về đất đai, nhiều địa phương đã có những bài học quý. Năm 2008, tình hình khiếu nại về đất đai ở các tỉnh Nam Bộ diễn ra khá gay gắt, tình trạng khiếu nại vượt cấp kéo đông người về các cơ quan Trung ương khá phổ biến ở nhiều địa phương trong khu vực. Riêng ở Đồng Tháp, phát sinh một số vụ việc khiếu nại bức xúc phức tạp, đông người, kéo dài, điển hình như: Vụ tranh chấp đất ở Vườn Quốc gia Tràm Chim, huyện Tam Nông; vụ tranh chấp đất trồng tràm ở Nông trường Gáo Giồng, huyện Cao Lãnh, vụ tranh chấp ở Cồn Tân Long, huyện Thanh Bình, vụ tranh chấp ở Khu kinh tế cửa khẩu Thường Phước, huyện Hồng Ngự… Trước tình hình trên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đồng Tháp đã ban hành Chỉ thị số 03 CT/TU ngày 8-3-2001 về việc tăng cường giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. UBND tỉnh cũng ban hành các chỉ thị nhằm chấn chỉnh và tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân và các văn bản quy phạm pháp luật khác làm cơ sở để giải quyết các khiếu nại về đất đai (như khung giá đất, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư...). Đặc biệt, ở địa phương có quy định rõ, khi có khiếu kiện đông người lên Trung ương thì chủ tịch UBND các địa phương phải trực tiếp chỉ đạo, nếu vì lý do bất khả kháng thì cần bố trí người có trách nhiệm để trực tiếp đối thoại với công dân… Nhờ đó, tình hình đã có nhiều chuyển biến.

Theo Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, nguyên đại biểu Quốc hội khóa 8, 9, 10, nhiều vụ việc thu hồi đất tuy có phức tạp nhưng cũng không khó giải quyết lắm vì luật pháp đã có những quy định cụ thể. Lãnh đạo, chính quyền phải nắm vững quan điểm: Luật pháp là để bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của dân nên nếu có chỗ nào không còn phù hợp thì cần trên quan điểm lợi ích của dân cũng là lợi ích của Nhà nước để xử lý có tình, có lý, tăng cường đối thoại, tìm giải pháp tháo gỡ.

Trách nhiệm người đứng đầu

Hiện nay, chúng ta đã có hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện để giải quyết khiếu kiện về đất đai như: Luật Tiếp công dân (2013); Luật Khiếu nại; Luật Tố cáo và các Nghị định hướng dẫn thi hành… đã "luật hóa" việc tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân một cách cụ thể, chứ không chung chung như trước đây. Mới đây, Bộ Chính trị cũng đã ban hành Chỉ thị số 35/CT/TW ngày 26-5-2014 "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo". Chỉ thị nêu rõ: "Người đứng đầu tổ chức đảng, chủ tịch UBND các cấp, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và chịu trách nhiệm về tình hình khiếu nại, tố cáo và công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phạm vi địa bàn, lĩnh vực phụ trách. Thực hiện nghiêm chế độ tiếp công dân theo quy định của Luật Tiếp công dân, gắn việc tiếp công dân với xử lý, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ảnh. Chú trọng tiếp công dân tại cơ sở, lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của người dân. Chủ động đối thoại, vận động, thuyết phục công dân để giải quyết, tháo gỡ triệt để khiếu kiện, bức xúc của công dân".

Về vấn đề này, trong một cuộc họp về giải quyết khiếu nại tố cáo, Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phê phán thực trạng: “Còn nhiều yếu kém của cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo, phối hợp chưa chặt chẽ ở địa phương, chưa giải quyết triệt để đã vội báo cáo lên Trung ương. Trong quá trình giải quyết, chưa bảo vệ quyền lợi của dân, thậm chí coi thường việc tiếp dân, không đối thoại với dân”. Phó thủ tướng yêu cầu địa phương nào để dân kéo ra Hà Nội thì phải điều phương tiện đưa dân về chứ không thể mặc kệ tình hình. "Tôi đề nghị các tỉnh đưa việc giải quyết khiếu nại thành nhiệm vụ cấp bách, trọng tâm, chính quyền tỉnh trực tiếp giải quyết các vụ khiếu kiện phức tạp kéo dài, tổ chức đối thoại dân chủ, công khai. Các Bộ trưởng, Thanh tra Chính phủ phải dành ít nhất mỗi tháng một ngày để tiếp công dân", Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo.

Thực tế cho thấy, nếu được người đứng đầu đối thoại, trực tiếp giải quyết, rất nhiều vụ việc sẽ khiến người dân củng cố niềm tin, chấm dứt khiếu kiện. Qua việc đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, tố cáo, có thể tuyên truyền, giải thích pháp luật, tăng sự hiểu biết pháp luật cho họ. Nhiều trường hợp khiếu nại, tố cáo thường xuất phát từ sự không am hiểu pháp luật của công dân, khi được giải thích cặn kẽ, dễ hiểu, có lý, có tình thì họ sẽ không còn khiếu nại nữa.

Nhóm phóng viên PHÒNG BẠN ĐỌC - CTV

Bài 3: Hiểu đúng để không gửi đơn sai