Đời sống bấp bênh

Chúng tôi có mặt tại xóm Hòa Lam, nơi hiện có 66 hộ dân đang sinh sống và được chứng kiến quang cảnh một xóm chài nghèo nằm tách biệt phía ngoài tuyến đê Hưng Hòa. “Mang tiếng” là những người dân thành phố nhưng các hộ dân nơi đây đều mưu sinh bằng nghề chài lưới sống qua ngày trong những căn nhà xuống cấp, tạm bợ. Điều đáng nói là nhà cửa của các hộ dân nơi đây nằm bên ngoài đê, thấp hơn mặt bằng đê khoảng 5m, cách bờ sông Lam chỉ vài chục bước chân. Cả làng sống trong tình trạng “chạy lụt” hằng năm và phấp phỏng lo sợ trước nguy cơ bị cuốn trôi vào mùa mưa lũ.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, những năm 1940-1950, một số người dân chài đã về trên bãi bồi thuộc địa phận xóm Hòa Lam để sinh sống và lập nghiệp. Lúc đó chỉ có 4-5 hộ dân. Hiện nay, xóm Hòa Lam đã phát triển lên 66 hộ với 240 nhân khẩu. Hằng năm, cứ đến mùa mưa lũ, thiệt hại về tài sản rất lớn và đe dọa đến tính mạng con người. Lũ về, cả làng phải dắt díu nhau vào các nhà dân, bà con họ hàng phía trong đê sơ tán. Nhiều khi lũ lụt khẩn cấp, bất thường còn “bỏ của chạy lấy người”. Khi nước rút, họ trở về thì đồ đạc, vật nuôi trong nhà phần lớn đã bị cuốn theo dòng lũ. Cuộc sống của người dân nơi đây vì thế càng thêm bấp bênh. 

Đường đi trong xóm Hòa Lam. 

Ông Nguyễn Văn Nguyệt, người dân xóm Hòa Lam cho hay: “Đến mùa mưa lũ, nước dâng cao quá nửa nhà, cả làng mênh mông nước, sóng dập dềnh như ngoài biển. Một cơn lũ đi qua nhà cửa tan hoang, đồ đạc hư hại hết. Cuộc sống rất bấp bênh, cứ nghe tin mưa bão về là lo lắng, không được ngủ ngon giấc”.

Theo phản ảnh của người dân, chính cuộc sống bấp bênh, cứ đến mùa mưa lũ lại “chạy lụt” nên đồ đạc thường bị hư hại và cuốn trôi, vì thế người dân xóm Hòa Lam cũng không mua sắm, xây dựng nhiều. Để ứng phó với “nạn hồng thủy” hằng năm, tất cả các hộ dân cũng tự sắm sửa một chiếc thuyền nhỏ, chủ động dự trữ lương thực mỗi khi nghe tin bão lũ về. Vào mùa mưa bão, do nước lũ nên người dân ở đây không có công ăn việc làm, đời sống gặp nhiều khó khăn. Địa phận xóm Hòa Lam nằm ngoài đê đã có phương án di dời nên hầu hết cơ sở hạ tầng còn yếu kém, hệ thống đường giao thông chủ yếu là đường đất, nhà văn hóa cũng xập xệ, diện tích nhỏ nên rất bất tiện mỗi khi có cuộc hội họp.

Trước thực trạng đó, năm 2007, UBND TP Vinh hỗ trợ gần 30 tấn xi măng, UBND xã hỗ trợ đá, người dân trong xóm mỗi gia đình góp thêm tiền mua cát, góp ngày công để xây được hơn 250m kè chạy dọc mép sông của xóm. Tuy vậy, do nguồn vốn ít ỏi, kè chỉ xây được tạm bợ, không có bản vẽ thiết kế. Qua nhiều năm, lũ lớn đổ về lại tiếp tục làm sạt lở thêm nhiều đoạn kè, cứ một trận lũ lụt qua đi thì bờ kè lại thêm hư hại.

Cần sớm di dời

Xóm Hòa Lam là địa bàn trọng điểm lũ lụt của TP Vinh nên UBND tỉnh Nghệ An đã có Quyết định số 5476/QĐ-UBND ngày 19-11-2013 về việc phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu tái định cư để di dân khẩn cấp ra khỏi vùng thiên tai tại xã Hưng Hòa, với mức đầu tư 36,645 tỷ đồng. Theo dự án, xóm Hòa Lam được bố trí di dời vào trong đê, tại địa phận xóm Phong Thuận 2, xã Hưng Hòa để tránh nguy cơ ngập lụt và tạo điều kiện cho người dân sớm ổn định cuộc sống. Dự án do Chi cục Phát triển nông thôn Nghệ An làm chủ đầu tư, nhưng đến nay vẫn đang còn “treo”...

Ông Đậu Xuân Thương, Xóm trưởng xóm Hòa Lam cho hay: “Bà con được biết có dự án di dời vào trong đê đều rất phấn khởi. Từ khi dự án được phê duyệt, chúng tôi phối hợp với UBND xã đã tiến hành làm tờ trình, kiểm đếm số hộ, hỗ trợ công tác giải phóng mặt bằng, song dự án vẫn chỉ dừng lại ở đó. Ban cán sự xóm cũng đã nhiều lần kiến nghị với các cấp, ban, ngành tạo điều kiện để sớm di dời xóm Hòa Lam đến nơi tái định cư nhưng chưa thấy biến chuyển gì”.

Xóm Hòa Lam nằm cuối địa phận xã Hưng Hòa, tách biệt với các địa bàn khác bởi nằm bên ngoài đê. Mặc dù là địa bàn trọng điểm về lũ lụt, thiên tai nhưng bờ kè tại xóm Hòa Lam chỉ được xây dựng để chắn sóng và chống sạt lở. Theo quan sát của chúng tôi, hai đầu bờ kè hiện nay đã bị đứt, gãy, đá bị cuốn trôi đi nhiều.

Ông Lê Văn Lương, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Nghệ An cho hay: “Đối với dự án này, chúng tôi cũng sốt ruột như bà con nhân dân. Nhưng hiện nay, nguyên nhân dự án chậm trễ là do chưa bố trí được nguồn vốn. Khi nào có nguồn vốn chúng tôi sẽ đẩy nhanh tiến độ dự án”.

Tại phiên chất vấn kỳ họp thứ 15, HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVI kết luận: UBND tỉnh cần quan tâm bố trí ngân sách hợp lý để thực hiện dự án di dân ra khỏi vùng sạt lở, thiên tai, bảo đảm cuộc sống lâu dài, ổn định cho nhân dân. Tuy nhiên, xóm Hòa Lam là trọng điểm về thiên tai, sạt lở nhưng hiện nay hàng chục hộ dân vẫn còn chờ đợi mòn mỏi được tái định cư, trong khi đó hiện tượng biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp và dòng sông Lam tiềm ẩn những hiểm họa khôn lường.

Ông Trần Cao Cường, Phó chủ tịch UBND xã Hưng Hòa nói: “Chúng tôi nhiều lần đề nghị các cấp, ngành có liên quan sớm triển khai dự án để bà con xóm Hòa Lam sớm được di dời vào trong đê, và hơn hết để bà con chấm dứt được cuộc sống bấp bênh, ổn định lâu dài”.

Bài và ảnh: HOÀNG HOA LÊ