Vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường đã phù hợp hơn

Phóng viên (PV): Ông đánh giá thế nào về thành tựu kinh tế-xã hội (KT-XH) của nước ta trong nửa nhiệm kỳ vừa qua?

TS Nguyễn Đức Kiên: Thứ nhất, nửa nhiệm kỳ đầu của kế hoạch 5 năm 2016-2020, chúng ta ngày càng yên tâm hơn về chỉ tiêu phát triển kinh tế. Năm 2016, GDP tăng trưởng gần 6,21%. Năm 2017, mức tăng GDP đạt 6,81%. Năm nay dự kiến có kết quả tích cực hơn. Thứ hai, nông nghiệp có tính chất đột phá, tạo ra sự ổn định trong xã hội với gần 50 triệu người có liên quan trực tiếp tới nông nghiệp. Thứ ba, với một số ngành công nghiệp, tỷ trọng xuất khẩu trong mấy năm trở lại đây liên tiếp có tốc độ tăng trưởng rất khá, chuyển dịch dần từ xuất khẩu thô sang xuất khẩu sản phẩm chế biến. Thứ tư, công tác an sinh xã hội được thực hiện tương đối tốt. Mặc dù một số địa phương bị ảnh hưởng lớn bởi thiên tai, nhưng cả nước đã đồng lòng khắc phục được một phần thiệt hại do thiên tai gây ra. Nói khắc phục được một phần vì chúng ta mới chỉ ổn định được đời sống của người dân, chưa khắc phục được hoàn toàn cơ sở hạ tầng bị thiên tai phá hủy. Thứ năm, công tác quốc phòng, an ninh cơ bản tốt, công tác đối ngoại hỗ trợ cho việc giữ ổn định để phát triển.

TS Nguyễn Đức Kiên. Ảnh: CHIẾN THẮNG.

PV: Theo ông, đâu là nguyên nhân để chúng ta có được những thành tựu quan trọng như vậy?

TS Nguyễn Đức Kiên: Chúng ta đã kiên trì thực hiện chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Vai trò của Nhà nước đã rõ hơn trong nền kinh tế thị trường. Theo tôi, đây là thành công lớn nhất trong cả quá trình. Chính vì kiên trì chuyển đổi nên điều hành của Chính phủ đã phù hợp với quy luật của kinh tế thị trường hơn. Cùng với đó, chúng ta có định hướng XHCN nên những vấn đề về an sinh xã hội được quan tâm một cách thỏa đáng. Tôi dùng từ thỏa đáng là bởi vì nó phù hợp với nguồn lực tài chính của đất nước. Tất nhiên, nhu cầu của bà con ở vùng sâu, vùng xa vẫn còn rất lớn. Nhưng quan trọng là chúng ta tạo được niềm tin cho bà con ở những vùng đó là Chính phủ luôn sát cánh cùng họ vượt lên.

PV: Bên cạnh những thành tựu, theo ông, nền kinh tế của nước ta còn bộc lộ những hạn chế nào?

TS Nguyễn Đức Kiên: Trước hết, chúng ta phải nói với nhau rằng, ngay cả những nền kinh tế thị trường được công nhận là nền kinh tế thị trường hoàn chỉnh, hiện đại, như: Mỹ, Đức, Thụy Điển, Phần Lan… cũng đều bộc lộ khiếm khuyết. Bởi vậy, Mỹ mới bị vướng vào cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008; Đức, Hy Lạp bị khủng hoảng do nợ công…

Nền kinh tế nước ta đang trong quá trình vận động, đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN từ một nền kinh tế kế hoạch hóa nên việc bộc lộ bất cập là khó tránh khỏi. Theo tôi, nền kinh tế nước ta còn bộc lộ 6 điểm bất cập sau: Thứ nhất, mặc dù nông nghiệp trong 3 năm qua tăng trưởng tương đối khá, nhưng cũng có thời điểm nền nông nghiệp có tốc độ phát triển âm. Trong 6 tháng đầu năm 2018 này, giá lợn hơi lên rất cao. Nền nông nghiệp của chúng ta còn phụ thuộc quá lớn vào thời tiết. Chúng ta chưa làm chủ được quy trình sản xuất. Thứ hai, mặt được của chúng ta là thu hút được một lượng lớn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), coi các doanh nghiệp FDI là một bộ phận cấu thành của kinh tế Việt Nam để phát triển. Nhưng các doanh nghiệp Việt Nam hầu hết tạo ra nhập siêu, các doanh nghiệp FDI hầu hết tạo ra xuất siêu, cộng thêm với kiều hối mới làm cho cán cân thương mại của đất nước được cân bằng. Thứ ba, chúng ta triển khai đầu tư công rất chậm. Trái phiếu Chính phủ đã phát hành rồi nhưng giải ngân không được nên hiệu quả vốn đầu tư công còn rất nhiều vấn đề. Rất nhiều dự án đầu tư từ ngân sách Nhà nước hoặc có nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước còn nhiều vấn đề phải bàn, cả về hiệu quả, chất lượng, thời gian thi công, tác động lan tỏa. Thứ tư, độ mở của nền kinh tế nước ta quá lớn. Bất cứ một bất ổn nào của kinh tế thế giới đều có thể tác động đến nước ta. Thứ năm, vấn đề bảo vệ môi trường vẫn còn nổi cộm. Thứ sáu, tiềm năng phát triển kinh tế của đất nước còn rất nhiều, nhưng chúng ta chưa khai thác hết. Ví dụ, về kinh tế biển, trong thời gian dài, việc triển khai phát triển kinh tế biển không đồng bộ nên bị lệch lạc. Cụ thể như triển khai giữa vận tải biển và công nghiệp đóng tàu chưa cân bằng. Kinh tế du lịch biển cũng chưa được khai thác tốt.

Ảnh minh họa/TTXVN.

PV: Để khắc phục những bất cập, tồn tại ấy, cần có những giải pháp gì, thưa ông?

TS Nguyễn Đức Kiên: Trước hết, chúng ta phải tạo được sự thống nhất của toàn xã hội về nhận thức phát triển kinh tế, tránh trường hợp cùng về một vấn đề nhưng nhận thức khác nhau. Thứ hai, tất cả các cơ quan phải nâng cao tính tự chịu trách nhiệm, tự chủ hơn trong công việc. Thứ ba, công tác truyền thông, quản lý truyền thông còn nhiều hạn chế; thể hiện là tính định hướng dư luận xã hội đồng thuận với những cái đúng, ủng hộ những cái đúng và phê phán những cái sai còn hạn chế, mà chúng ta mới chỉ dừng lại ở mức phản ánh những hiện tượng ấy, để cho mọi người bình luận theo cảm tính của mình. Vì vậy, cùng một vấn đề nhưng nhận thức trong xã hội rất khác nhau, không tạo được sự đồng thuận cho phát triển. Thứ tư, chúng ta cần chọn những việc có trọng tâm, trọng điểm. Những việc do Nhà nước đầu tư thì phải thực hiện cho rốt ráo, kiên quyết và chỉ chọn những dự án có tính lan tỏa.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

CHIẾN THẮNG (thực hiện)