Bởi vậy, người ta ví Sơn La là “thủ phủ” của cây ngô đất Bắc. Không chỉ lấy hạt, nông dân Sơn La còn trồng ngô để lấy sinh khối (thu hoạch toàn bộ cây ngô) ủ ướp (lên men) làm thức ăn phục vụ chăn nuôi.
Dẫn chúng tôi đi thăm nương ngô xanh ngút tầm mắt trên các sườn đồi, anh Quàng Văn Dần, dân tộc Mông, 31 tuổi, xã Lóng Phiêng, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La say sưa kể chuyện về cây ngô, cách trồng ngô: "Trước đây, gia đình tôi trồng giống ngô thường rất vất vả, mất công chăm sóc, năng suất chỉ đạt 5-6 tấn/ha. Từ khi bắt đầu có giống ngô của Công ty TNHH Dekalb Việt Nam, gia đình tôi thử trồng thấy kết quả tốt, năng suất 6,5-7 tấn/ha. Giờ gia đình tôi xác định chỉ sử dụng giống ngô này. Ngô chuyển gien đỡ công chăm sóc, thu hoạch, bảo quản dễ, tiêu thụ cũng thuận lợi". "Nhưng giá ngô giống chuyển gien cao hơn giá ngô giống các loại khác" - tôi ướm hỏi. Không chút đắn đo, anh Quàng Văn Dần giải thích cặn kẽ: "Trồng giống ngô thường phải sử dụng thuốc giữ độ ẩm cho hạt để tăng độ nảy mầm và phòng trừ sâu bệnh. Giống ngô thường giá 115.000 đồng/kg, cộng thêm chi phí 10.000 đồng tiền thuốc giữ ẩm trước khi gieo. Vì thế, giá thành sản xuất ban đầu trung bình 125.000 đồng/kg. Trong khi sử dụng giống ngô chuyển gien có giá 140.000 đồng/kg, nhưng chỉ việc mang đi gieo, không phải trộn bất cứ loại thuốc nào. Đặc biệt, tỷ lệ nảy mầm của ngô chuyển gien đạt 90-95%, trong khi giống ngô thường tỷ lệ nảy mầm chỉ đạt 80%". Anh Quàng Văn Dần cho biết, năm 2016, gia đình anh thu hoạch 85 tấn ngô (giá bán lúc đó là 3.600 đồng/kg); sau khi trừ chi phí giống, thuê lao động, phân bón, gia đình thu lãi khoảng 130 triệu đồng. Không chỉ trồng ngô, gia đình anh còn chăn nuôi lợn, bò, dê, trừ chi phí mỗi năm thu lãi được thêm 100 triệu đồng.
Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) khảo sát mô hình trồng ngô chuyển gien tại xã Lóng Phiêng, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.
Theo báo cáo mới đây của Sở NN&PTNT tỉnh Sơn La, diện tích trồng ngô của tỉnh năm 2016 đạt 152.442ha, năng suất đạt 39,2 tạ/ha, sản lượng đạt 598.640 tấn ngô hạt. Từ đầu năm 2017 đến nay, diện tích trồng ngô của tỉnh Sơn La là 138.164ha.
Không chỉ trồng ngô lấy hạt, tại huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, nông dân còn trồng ngô lấy sinh khối để ủ ướp làm thức ăn cho bò sữa. Anh Hoàng Văn Tuyến, nông dân ở tiểu khu 77, thị trấn Nông trường, huyện Mộc Châu cho biết: Do thời gian thu hoạch ngô lấy sinh khối ngắn hơn so với trồng ngô lấy bắp khoảng 20-25 ngày (tức khoảng 90-100 ngày/vụ) nên nông dân có thể tranh thủ trồng 2 vụ ngô một năm thay vì một vụ đối với ngô lấy hạt. Trồng ngô lấy sinh khối hiệu quả kinh tế cao hơn 1,6-2 lần so với canh tác ngô lấy bắp. Mỗi héc-ta ngô lấy sinh khối (giá bán thời điểm hiện tại khoảng 900 đồng/kg ngô cây) lãi hơn 25-30 triệu đồng/ha so với trồng ngô lấy bắp, lấy hạt, giá chỉ hơn 15-20 triệu đồng.
Ông Phạm Hải Nam, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Giống bò sữa Mộc Châu cho biết: "Hiện tổng đàn bò sữa của công ty là 22.000 con, nhu cầu sử dụng ngô cây ủ ướp làm thức ăn cho bò sữa của công ty rất lớn. Để cung ứng nguồn thức ăn cho đàn bò sữa, công ty đang liên kết với nông dân để sản xuất cây ngô sinh khối. Nếu như năm 2015, nhu cầu cây ngô sinh khối của công ty là 120.000 tấn, năm nay dự kiến 170-175.000 tấn ngô cây (lượng ngô cây tương đương với diện tích khoảng 4.000ha). Ngoài ra, nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi của công ty còn sử dụng khoảng 15.000 tấn ngô hạt/năm (tương đương diện tích trồng ngô hạt 3.000ha). Như vậy, công ty đang tiêu thụ cây ngô sinh khối lẫn ngô lấy hạt cho nông dân với tổng diện tích khoảng 7.000-8.000ha".
Ông Dương Gia Định, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sơn La (Sở NN&PTNT) cho hay: Mặc dù diện tích trồng ngô trong thời gian tới có thể giảm (do chủ trương chuyển một phần diện tích trồng ngô trên nương rẫy có độ dốc cao, kém hiệu quả sang trồng cây ăn quả), nhưng Sơn La chú trọng tập trung vào các giải pháp áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và trồng các giống ngô mới để đảm bảo năng suất, chất lượng, sản lượng; thu hút doanh nghiệp đầu tư vào chế biến ngô nhằm gia tăng giá trị, hiệu quả kinh tế của cây ngô.
Mô hình trồng ngô sinh khối làm thức ăn cho đàn gia súc là một hướng đi mới tại “thủ phủ" cây ngô đất Bắc, mở ra triển vọng phát triển ngành chăn nuôi, góp phần gia tăng giá trị kinh tế đối với cây ngô và tăng thu nhập cho người dân tỉnh Sơn La.
Bài và ảnh: NGHINH XUÂN