Những cột mốc lịch sử của Bộ đội Trường Sơn

QĐND - Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Bộ đội Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh Anh hùng đã thực hiện xuất sắc nhiệm vụ chiến lược-sách lược của Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, cùng cả nước đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn.

Đầu tháng1-1959, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 15 (khóa II), do Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì đã bàn nhiệm vụ cách mạng của hai miền Nam-Bắc. Hội nghị phân tích "Tình hình miền Nam đang trong thời kỳ cực kỳ khó khăn. Mỹ-Diệm lê máy chém đàn áp cán bộ cách mạng khắp miền. Tuyên bố vượt sông Bến Hải, Bắc tiến. Lực lượng cách mạng rất mỏng, vũ khí đạn dược, lương thực thiếu thốn, nhiều vùng trắng không có lực lượng cách mạng hoạt động".

Lãnh đạo, hội viên Hội truyền thống Trường Sơn- Đường Hồ Chí Minh Việt Nam thăm di tích Cổng Trời- một trọng điểm trên Đường Trường Sơn. Ảnh: Trần Hoàng.

Thực hiện quyết tâm của Trung ương chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam, phải lập được tuyến vận tải chiến lược Bắc-Nam thông suốt, Bộ Chính trị quyết định tổ chức tuyến vận tải quân sự trên bộ và trên biển, giao cho Quân ủy Trung ương-Bộ Quốc phòng trực tiếp tổ chức "Đoàn công tác quân sự đặc biệt" làm nhiệm vụ mở đường vận chuyển hàng quân sự vào miền Nam, đưa đón cán bộ, bộ đội, chuyển công văn tài liệu từ Bắc vào Nam. Phiên hiệu Đoàn 559 ra đời với lực lượng Tiểu đoàn vận tải bộ 301. Vị trí tập kết đầu tiên là bản Khe Hó thuộc xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Ngày thành lập Đoàn 559-Bộ đội Trường Sơn được chọn là ngày 19-5-1959 là ngày hạnh phúc ghi dấu ấn đặc sắc nhất, vinh dự được mang danh ngày tháng năm sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chỉ sau đó một thời gian ngắn, việc tổ chức lực lượng của Tiểu đoàn 301 được trải dài theo 9 cung đoạn từ Khe Hó đến Pa Lin (Liên khu 5) khai thông. Tháng 8-1959, chuyến hàng đầu tiên vượt Trường Sơn với bao khó khăn về thời tiết, khí hậu, địa hình hiểm trở, địch ngăn chặn quyết liệt đã đến vị trí quy định an toàn giao hàng cho Liên khu 5. Thắng lợi này đã tạo niềm tin phấn khởi cho sự nghiệp cách mạng miền Nam, tạo thế và lực cho lực lượng vũ trang phát triển rộng khắp, sôi động và hiệu suất cao. Tuy nhiên, tuyến vận tải mới chỉ đến được các tỉnh Liên khu 5, còn các tỉnh nam Tây Nguyên và Đông Nam Bộ chưa được khai thông, đây vẫn là vùng trắng, đường vận chuyển bế tắc, chiến trường bị chia cắt và là vùng rừng núi, địa bàn sinh sống của các dân tộc Mơ Nông, S'tiêng, Châu Ro, Vân Kiều. Nơi đây, một số bà con bị địch mua chuộc, kiểm soát gắt gao, dồn dân vào các trại tập trung, ấp chiến lược. Đây là vùng khó khăn nhất cần được giải quyết để đường chi viện thông suốt từ miền Bắc vào đến cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương sớm nhận thấy hướng quan trọng này và đã quyết định thành lập Đoàn B90 giao cho đồng chí Trần Quang Sang làm Trưởng đoàn. Trước khi lên đường, đoàn đã được gặp các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đặc biệt được gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Bác Hồ kính yêu động viên, căn dặn, gửi lời thăm hỏi đồng bào miền Nam. Đoàn rời Hà Nội với niềm phấn khởi, quyết tâm rất cao. Mặc dù đường hành quân gian nan vất vả, ngày đi đêm nghỉ, trèo đèo, lội suối, vượt núi, luồn rừng, vòng tránh đồn bốt địch và sự ngăn cản của Mỹ, ngụy quyền rất gắt gao. Ngày 30-10-1959, đoàn đến vị trí tập kết tại buôn Đắc Đrô (Đắc Min, Đắc Lắc), phối hợp với lực lượng Liên khu 5 bắt tay ngay vào nhiệm vụ. Xoi lối, mở đường vào Nam, được hình thành hai cánh. Cánh một xoi lối mở đường theo hướng Đông Nam vào Chiến khu Đ, cánh hai theo hướng Tây Bắc vào Chiến khu Đ. Đồng thời Bộ Chính trị cũng chỉ đạo Xứ ủy Nam Bộ và Khu ủy miền Đông Nam Bộ thành lập Đội vũ trang C200, C300, C270 làm nhiệm vụ xoi lối, mở đường từ Chiến khu Đ lên Ngã ba Đông Dương và Tây Nguyên. Sau nhiều tháng xoi đường, mở lối gặp không ít khó khăn, kể cả bị địch đánh úp, đồng đội hy sinh. Ngày 30-10-1960 và ngày 4-11-1960 các cánh quân trong Nam ra, Bắc vào đã gặp nhau tại Bu-sa-ya (Quảng Đức) và cây số 4 đường 14 bis (Đắc Song, Gia Nghĩa). Kể từ đây, tuyến vận tải từ nam Tây Nguyên-Đông Nam Bộ đã thông suốt đến Chiến khu Đ (Khu căn cứ Trung ương Cục miền Nam). Thế bao vây chia cắt chiến trường Đông Nam Bộ và Nam Bộ của địch bị phá vỡ. Lực lượng, vũ khí, lương thực được chuyển từ miền Bắc vào chi viện cho chiến trường cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ mỗi ngày một tăng, lực lượng vũ trang phát triển rộng khắp toàn miền Nam. Các trận đánh to thắng lớn ngày càng nhiều, tiến tới cuộc Tổng tấn công Mùa Xuân 1975 giành toàn thắng, đất nước thống nhất.

Đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh trải qua 16 năm (1959-1975) từ đường mòn đã phát triển thành mạng lưới đường vận tải chiến lược Bắc-Nam xuyên qua 21 tỉnh trên 3 nước Đông Dương. Đặc biệt tuyến vận tải nam Tây Nguyên-Đông Nam Bộ được khơi thông, bắt đầu từ năm 1960, Đường Trường Sơn tỏa đi nhiều hướng, nhiều tuyến, hàng từ miền Bắc vào theo hướng Đông đến các tỉnh Liên khu 5, hàng từ miền Bắc vào theo hướng Tây qua đất bạn Lào - Cam-pu-chia về ngã ba biên giới hoặc đến các tỉnh Tây Nguyên và nam Tây Nguyên. Từ đây, nhánh theo hướng Đông qua Sông Bé vượt sông Đồng Nai đến Biên Hòa nối rừng Sác (Long Thành) xuống Bà Rịa-Vũng Tàu. Hướng Bắc từ biên giới Bình Long, Phước Long xuống Chiến khu Đ đến các tỉnh bờ biển Đông. Đường biên giới tỉnh Tây Ninh - Cam-pu-chia vào Bến Tre, Cần Thơ về các tỉnh Đông Nam Bộ. Đường Trường Sơn theo hướng Tây đến Ngã ba Đông Dương chuyển sang sông Sê Công, Mê Công vào Nam Bộ.