QĐND - Sau hơn 3 năm thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), xã Thanh Văn (huyện Thanh Oai, Hà Nội) được xem là “điểm sáng”. Xã đã giải quyết được một số vấn đề mà nhiều địa phương hiện còn lúng túng, vướng mắc trong thực hiện chương trình xây dựng NTM, như việc huy động nguồn lực, quy hoạch kết cấu hạ tầng, dồn điền đổi thửa, bảo đảm an sinh xã hội cho nông dân…

Chủ động tạo nguồn lực

Quá trình triển khai thực hiện chương trình xây dựng NTM, Đảng ủy, UBND xã Thanh Văn đề ra chủ trương xây dựng NTM gắn với đặc thù địa phương, không rập khuôn máy móc 19 tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM. Tư tưởng, mục tiêu chỉ đạo chung của Đảng ủy xã trong xây dựng NTM là “Tự lực, tự cường không trông chờ, ỷ lại vào cấp trên; thực hiện mục tiêu Đảng mạnh, dân giàu, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo đảm tốt an sinh xã hội cho nhân dân”. Dẫn chúng tôi đi tham quan hệ thống điện, đường, trường, trạm khang trang, sạch đẹp và hiện đại, đồng chí Quang Văn Thỉnh, Bí thư Đảng ủy xã phấn khởi cho biết:

- Thực hiện chương trình xây dựng NTM, xã đã xây dựng được 28km đường giao thông nội đồng bằng bê tông, chiều rộng 4m, dày 20cm và 20km đường bê tông trong các thôn; tổng kinh phí xây dựng hơn 100 tỷ đồng.

- Làm thế nào để xã huy động nguồn kinh phí lớn như vậy? Tôi hỏi đồng chí bí thư.

- Kinh phí Nhà nước đầu tư hạn hẹp, nhân dân cũng không phải đóng góp tiền, mà chỉ đóng góp công sức xây dựng. Kinh phí chủ yếu được tạo ra từ các nguồn lực tại chỗ của địa phương.

Thư viện xã Thanh Văn được xây dựng từ nguồn kinh phí xã hội hóa, phục vụ tốt đời sống văn hóa của nhân dân.

Tìm hiểu được biết, để có nguồn kinh phí lớn như vậy, xã đã vận dụng linh hoạt chính sách sử dụng đất đai của Nhà nước. Trên cơ sở bàn bạc, nhất trí của 100% nhân dân trong xã, các thôn đã tổ chức đấu giá công khai đất xen kẹt để tạo nguồn kinh phí xây dựng công trình phúc lợi. Để người dân có vốn tái đầu tư sản xuất, xã đã dành 6% đất công quy hoạch thành khu đất giãn dân, đề nghị cấp trên cho chuyển đổi từ đất trồng lúa sang trồng cây ăn quả, chia đều cho mỗi nhân khẩu. Khu đất rộng 30ha được xã triển khai, cho phép các hộ chuyển đổi, để tạo kinh phí tái đầu tư sản xuất và xây dựng cơ sở hạ tầng tại các thôn, xóm. Những việc làm trên đều được người dân bàn bạc, đồng tình. Một phần kinh phí từ nguồn này cũng được chi để xây dựng nhà văn hóa, khu vui chơi thể thao tại các thôn. Toàn bộ việc quản lý, xây dựng đều được nhân dân giám sát chặt chẽ công khai, dân chủ thông qua các ban quản lý do nhân dân tự bầu ra, nên không xảy ra tình trạng thất thoát, tham nhũng, lãng phí. Ba năm qua, các hộ gia đình trong xã đã xây mới hơn 600 căn nhà kiên cố, nhà tầng với tổng trị giá gần 400 tỷ đồng, tạo diện mạo NTM trên địa bàn xã.

Giải "bài toán" quy hoạch, dồn điền đổi thửa

Ngày 16-5-2014, tại hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới do Chính phủ tổ chức, nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đều nhất trí cho rằng, việc sở hữu đất đai manh mún, nhỏ lẻ là một rào cản lớn để thực hiện các mục tiêu xây dựng NTM. Tìm hiểu thực tế tại Thanh Văn cho thấy, xã đã giải “bài toán” này một cách hiệu quả. Thực tế, xã Thanh Văn cũng như nhiều địa phương trong cả nước, việc “dồn điền đổi thửa” gặp nhiều khó khăn do lịch sử để lại và tập quán canh tác manh mún của người dân. Mặt khác, nhiều hộ gia đình còn bị chi phối về lợi ích, tính toán thiệt hơn về vị trí ruộng canh tác, chất đất tại các khu vực ruộng khác nhau.

Để giải quyết bài toán này, xã đã tuyên truyền sâu cho nhân dân hiểu về lợi ích của việc dồn điền đổi thửa; tổ chức họp dân lấy ý kiến dân chủ; phát huy vai trò gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên xung phong nhận các thửa ruộng có vị trí xa, sau đó tổ chức cho các hộ gia đình bốc thăm công khai, dân chủ. Các hộ dân bốc thăm được khu vực ruộng không thuận tiện sẽ được tăng diện tích. Trước đây, trung bình mỗi hộ gia đình của xã sở hữu 17 đến 18 thửa ruộng; hiện nay khoảng 80% hộ gia đình sở hữu còn 1 thửa ruộng và 20% hộ gia đình sở hữu 2 thửa ruộng. Hiện tại, theo trục đường liên xã, cứ khoảng 300m lại có một đường nhánh rộng 4m, đổ bê tông dày 20cm, chia cánh đồng rộng hàng trăm héc-ta thành các ô thửa lớn như bàn cờ để người dân tiện đưa cơ giới vào sản xuất. Điểm đặc biệt là các tuyến giao thông nội đồng được quy hoạch khép kín, chạy đến tất cả các thửa ruộng và nối liền cánh đồng của 4 thôn trong xã với tổng chiều dài các tuyến đường nội đồng 2km đã được bê tông hóa. Nói về hiệu quả của việc dồn điền đổi thửa, Ông Trương Như Chỉnh, ở thôn Úc Lý phấn khởi cho biết:

- Trước kia gia đình tôi có gần 20 mảnh ruộng, nay chỉ còn lại 1 mảnh nên rất thuận lợi để đưa cơ giới vào sản xuất, tạo ra năng suất, hiệu quả cao.

Đồng chí Nguyễn Thanh Hài, Phó bí thư Thường trực Đảng ủy xã Thanh Văn khẳng định: Kinh nghiệm của xã cho thấy, muốn thực hiện dồn điền đổi thửa nhanh phải tạo được sự đồng thuận của nhân dân và tiến hành công khai, minh bạch; đồng thời làm tốt quy hoạch hệ thống đường, kênh mương nội đồng thuận tiện đến tất cả các khu vực ruộng trong xã.

Do những bất lợi về phát triển công nghiệp, dịch vụ nên xã Thanh Văn đã chọn hướng phát triển nông nghiệp để đi lên theo hướng quy hoạch vùng sản xuất hàng hóa chất lượng cao, phát triển trang trại, chăn nuôi, từng bước mở rộng diện tích trồng cây ăn quả... Xã đã quy hoạch 6% đất nông nghiệp để chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng cây ăn quả và rau sạch. Gần 500ha đất nông nghiệp của xã giờ đây được cấy toàn bộ bằng giống lúa chất lượng cao Bắc Thơm số 7, trong đó điểm nhấn là 200ha diện tích sản xuất lúa cho thương hiệu gạo Bồ Nâu Thanh Văn đã khẳng định thương hiệu nổi tiếng trên thị trường. Xã cũng đang phát triển 50 trang trại chăn nuôi, trồng cây ăn quả cho hiệu quả kinh tế cao.

Quỹ hưu cho nông dân

Đã thành thông lệ, ngày 15 hằng tháng trở thành “ngày đặc biệt” của bà con nhân dân xã Thanh Văn. Vào ngày này, những người nông dân chân lấm tay bùn ở Thanh Văn được đi lĩnh lương hưu. Đây là xã đầu tiên trong cả nước xây dựng thành công mô hình “Quỹ hưu cho nông dân”. Quỹ hoạt động trên cơ sở tự nguyện tham gia đóng góp của nhân dân, kết hợp nguồn kinh phí tự có của địa phương và sự hỗ trợ, giúp đỡ của một số tổ chức, cá nhân. Người tham gia quỹ phải có tuổi đời từ 16 tuổi trở lên và đến 60 tuổi sẽ được hưởng lương hưu hằng tháng là 400 nghìn đồng. Cá nhân tham gia sẽ đóng góp một lần với số tiền 4 triệu đồng. Hiện nay, quỹ đã có số vốn hơn 46 tỷ đồng. Tiền lãi suất gửi ngân hàng hằng tháng từ quỹ được dùng để trả lương hưu cho những người tham gia. Sau 3 năm xây dựng, đến nay quỹ đã có 1.423 người nông dân tham gia; hiện 100% người cao tuổi của xã (từ 60 tuổi trở lên) đã được hưởng lương hưu.

Chúng tôi gặp ông Quang Văn Bồng, 75 tuổi, ở thôn Bạch Lao tại UBND xã Thanh Văn khi ông vừa lĩnh “lương hưu nông dân”. Nét mặt phấn khởi, ông cho biết:

- Là người nông dân quanh năm chân lấm tay bùn, trước đây tôi chưa bao giờ nghĩ mình lại có ngày được lĩnh lương hưu. Nay về già, tuổi cao, sức yếu, điều kiện kinh tế gia đình khó khăn, hằng tháng được lĩnh lương hưu chúng tôi phấn khởi lắm. Số tiền tuy nhỏ, nhưng cũng giúp cho người già chúng tôi bớt khó khăn trong cuộc sống.

Được biết quỹ hưu nông dân của xã Thanh Văn cũng thường xuyên trích một phần kinh phí cho các hoạt động phúc lợi của địa phương, như đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa; khen thưởng học sinh giỏi; chi cho nông dân đi tham quan, du lịch; hỗ trợ các gia đình neo đơn, gia đình chính sách có hoàn cảnh khó khăn…

Những kết quả đạt được trong xây dựng NTM khiến Thanh Văn thật sự là “điểm sáng”, một mô hình thành công cần nghiên cứu nhân rộng. Qua cách làm của xã Thanh Văn cho thấy, để xây dựng thành công NTM đòi hỏi mỗi địa phương phải có cách làm sáng tạo, chủ động phát huy nguồn lực tại chỗ; đặc biệt phát huy vai trò gương mẫu, sáng tạo của đội ngũ cán bộ địa phương, tạo sự đồng thuận cao của nhân dân. Có như vậy, việc xây dựng NTM mới thật sự mang lại hiệu quả với mục tiêu cuối cùng là nâng cao đời sống, vật chất tinh thần, phúc lợi cho nhân dân.

Bài và ảnh: NGUYÊN THẮNG-TRỊNH DŨNG