Kiến tạo môi trường đầu tư minh bạch, ổn định

Yêu cầu cấp thiết cho phát triển

Góp khoảng 50% tổng sản phẩm trong nước (GDP), sử dụng hơn 80% lực lượng lao động và chiếm 35% kim ngạch xuất khẩu, khu vực kinh tế tư nhân đã chứng minh vai trò trung tâm trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy vậy, những rào cản về thể chế vẫn còn cản trở sự phát triển của lực lượng này, từ sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật đến thủ tục hành chính rườm rà, cơ chế quản lý nặng tiền kiểm hay các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật thiếu tính thực tiễn. Điều đó đặt ra yêu cầu bức thiết về việc hoàn thiện thể chế để tạo ra bước đột phá chiến lược kiến tạo môi trường đầu tư, kinh doanh.

Hoạt động sản xuất của doanh nghiệp tại Khu công nghiệp Bảo Minh, Ninh Bình. Ảnh: LINH CHI

Trong bối cảnh ấy, Bộ Chính trị đã ban hành 3 nghị quyết lớn từ cuối năm 2024 đến giữa năm 2025 để tạo khuôn khổ định hướng mới cho công tác hoàn thiện thể chế: Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới xác định thể chế là “đột phá của đột phá”, đòi hỏi pháp luật phải “đứng trên mảnh đất thực tiễn”, mở đường và khơi thông nguồn lực phát triển; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân nhấn mạnh môi trường kinh doanh phải “thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, chi phí thấp”, đạt chuẩn khu vực và quốc tế; Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khẳng định thể chế phải đi trước, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Định hướng nhất quán đó đặt ra yêu cầu, trọng trách rất lớn với các cơ quan xây dựng pháp luật và bộ máy thực thi về việc kiến tạo môi trường đầu tư hiện đại, minh bạch, hiệu quả, tạo nền tảng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hai con số như kỳ vọng.

Còn tình trạng bắt nộp hồ sơ điện tử rồi lại in ra giấy

Hiện nay, vẫn còn tình trạng pháp luật chồng chéo, thiếu ổn định. Rà soát của Chính phủ năm 2024 cho thấy còn 263 quy định mâu thuẫn, chồng chéo, trong khi báo cáo của Bộ Tư pháp năm 2025 ghi nhận 2.200 vướng mắc cụ thể, nhiều vấn đề đã được các bộ xác nhận là có cơ sở. Tình trạng văn bản thiếu thống nhất, thay đổi liên tục làm tăng rủi ro pháp lý, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch đầu tư dài hạn của doanh nghiệp.

Dù từng đạt kết quả rất tích cực giai đoạn 2014-2019, cải cách thủ tục hành chính những năm gần đây có dấu hiệu chững lại. Nhiều lĩnh vực như đất đai, xây dựng, đầu tư, môi trường... vẫn tồn tại hàng chục bước thủ tục, qua nhiều cơ quan, với thời gian giải quyết không rõ ràng. “Dù Chính phủ đã đẩy mạnh chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính nhưng thực tiễn triển khai vẫn còn hình thức, nhiều thủ tục vẫn yêu cầu nộp hồ sơ điện tử rồi in ra giấy nộp lại. Sự khác biệt trong cách hiểu và áp dụng pháp luật giữa các địa phương cũng là rào cản lớn khiến môi trường đầu tư thiếu nhất quán, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi mở rộng hoạt động trên toàn quốc”, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết.

Cùng với đó, nhiều lĩnh vực vẫn quản lý theo mô hình tiền kiểm, chưa dựa trên phân tích rủi ro. Hậu quả là quy trình cấp phép kéo dài, chi phí tuân thủ cao, đồng thời tạo dư địa cho tiêu cực. Điều này đặc biệt bất lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Không ít quy chuẩn kỹ thuật đặt ra yêu cầu vượt xa thực tế, thiếu đánh giá tác động; thiếu khung pháp lý riêng cho hộ kinh doanh, dẫn đến nhiều bất cập trong thuế, kế toán, bảo hiểm, làm cho cạnh tranh thiếu bình đẳng và cản trở quá trình chính danh hóa.

Pháp luật phải ổn định, minh bạch, dự báo được

Để giải quyết những điểm nghẽn trên, các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế cho rằng, khi hoàn thiện thể chế trong giai đoạn mới phải bảo đảm cho được 5 nguyên tắc. Đó là pháp luật phải ổn định, minh bạch, dự báo được; chuyển từ tư duy kiểm soát sang tư duy kiến tạo; bảo đảm cạnh tranh công bằng giữa các chủ thể kinh tế; tăng cường tham vấn khu vực tư nhân; thể chế phải đón đầu xu hướng kinh tế số, kinh tế xanh.

Nói về giải pháp hoàn thiện thể chế, tạo môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, ông Đậu Anh Tuấn kiến nghị, cần rà soát, hệ thống hóa và sửa đổi pháp luật theo hướng đồng bộ, loại bỏ chồng chéo, mâu thuẫn; xây dựng Cổng thông tin pháp luật thống nhất, cập nhật liên tục; cải cách thủ tục hành chính toàn diện, dựa trên số hóa, liên thông dữ liệu, áp dụng nguyên tắc “im lặng là đồng ý”, “một lần nộp, nhiều lần dùng”.

Cùng với đó, một số chuyên gia cho rằng, cần ban hành Luật Hộ kinh doanh và Cá nhân kinh doanh, thiết kế chế độ thuế, kế toán, bảo hiểm phù hợp, chi phí thấp. Chuyển mạnh sang mô hình quản lý hậu kiểm, rủi ro, áp dụng công nghệ số trong giám sát, thanh tra. Tăng cường đồng kiến tạo chính sách, bảo đảm tiếng nói của doanh nghiệp được phản ánh thực chất và có cơ chế bảo vệ người phản ánh bất cập. Phát triển thể chế cho kinh tế số, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững, trong đó có thị trường tài sản số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu, kinh tế tuần hoàn và đầu tư xanh. Hoàn thiện thể chế chỉ đạt được hiệu quả khi có sự tham gia, đồng hành của toàn xã hội, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp, những người trực tiếp thụ hưởng hoặc chịu tác động của chính sách.