Một thời gian khó

Sách Lịch sử phong trào công nhân cao su Việt Nam (Nhà xuất bản Lao động phát hành năm 2015) viết: Năm 1906, người Pháp nhận thấy vùng đất ở Dầu Giây (huyện Thống Nhất, Đồng Nai) màu mỡ nên đã lập điền trồng thử nghiệm 1 nghìn cây cao su. Thấy cây phát triển nhanh, cho mủ họ phát triển đồn điền khắp các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Như vậy, tại miền Nam, cây cao su được trồng như loại cây công nghiệp sớm nhất trên đất Đồng Nai.

Công nhân Công ty Cao su Đồng Nai khai thác mủ.

Ông Nguyễn Việt Trân, nguyên Bí thư Đảng ủy Tổng công ty Cao su Đồng Nai là người gắn bó nhiều năm và có nhiều tư liệu quý về cây cao su kể, cây cao su theo chân người Pháp đến Việt Nam cuối thế kỷ XIX và nhanh chóng trở thành cây công nghiệp chủ lực. Đến đầu thế kỷ XX, người Pháp đưa cây cao su về Dầu Giây trồng. Dưới thời kỳ Pháp thuộc, cuộc sống của công nhân cao su vô cùng khổ cực. Họ sống ở các lán lá nhỏ trong rừng cao su, vật chất thiếu thốn, giờ giấc bị quản thúc. Họ phải làm việc trung bình 10-12 giờ/ngày, những công nhân làm sai, làm không hiệu quả bị đánh đập, chửi bới. Không chịu đựng nổi sự bất, nhiều tốp công nhân đã đứng lên phản kháng bằng nhiều hình thức từ lãn công kín, lãn công công khai đến đình công đòi quyền dân sinh, dân chủ. Sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, các đồn điền cao su trên đất Đồng Nai được giao cho Công ty Cao su Đồng Nai quản lý và khai thác, cuộc sống của người công nhân dần khấm khá. Họ được trả lương xứng đáng với công sức lao động; được cấp đất xây nhà. Công ty cao su tự xây dựng bệnh viện, trạm y tế; trung tâm văn hóa; trường học cho con em trong ngành và người dân. “Tôi cho rằng cuộc sống của công nhân cao su hiện tại đã hoàn toàn thay đổi, đặc biệt là người dân ở các vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn” - ông Trân chia sẻ. Chị Đặng Thị Hiền Vi, chia sẻ, chị là thế hệ thứ 4 trong gia đình gắn bó với cây cao su. Từ nhỏ, chị đã được nghe bà nội kể nhiều câu chuyện về cuộc sống của người công nhân khai thác mủ. Càng nghe chị càng trân quý công việc, loại cây này. “Bất kể ngành nghề, công việc nào cũng có lúc thăng lúc trầm. Cây cao su cũng không ngoại lệ. Tôi nghĩ mình sẽ gắn bó với loài cây này cho đến khi còn đủ sức khỏe làm việc”-chị Vi bày tỏ.

Giá trị kinh tế và môi trường

Tại Đồng Nai, cây cao su có mặt ở hầu hết các huyện, thị trong tỉnh. Không chỉ là cây công nghiệp có diện tích lớn nhất, rừng cao su còn góp phần cân bằng môi trường sinh thái với các khu công nghiệp, khu đô thị; giữ đất không bị rửa trôi, sói mòn. Bảo vệ nguồn nước ngầm phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt. Cây cao su cũng tạo việc làm ổn định cho gần 5 nghìn lao động. Ông Đỗ Minh Tuấn, Bí thư Đảng ủy, Tổng giám đốc Tổng công ty Cao su Đồng Nai cho biết, những năm gần đây, giá mủ cao su liên tục giảm sâu, diện tích cây cao su giảm do thực hiện các dự án giao thông, công nghiệp, sân bay đã ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất kinh doanh, đời sống và việc làm của người lao động. Trước thực tế này, Tổng công ty đã triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm cao su trên thị trường trong nước và quốc tế, nâng cao đời sống cho người lao động. Hiện tại, đơn vị vẫn giữ được diện tích rừng cây trên 30 nghìn ha, phát triển cây cao su trên đất Lào, Campuchia. Sản phẩm được chế biến tiêu thụ trong nước khoảng 40% và xuất khẩu đi các châu lục khoảng 60%. Vào mùa lá rụng, rừng cây cao su như một bức tranh ai vẽ; từng hàng khẳng khiu thẳng tắp nối dài. Dưới nền đất, lá vàng phủ kín như một lớp thảm bao bọc gốc cây. Rừng cao su không chỉ giúp hàng nghìn hộ gia đình trong ngành có cuộc sống ổn định mà đem lại nhiều giá trị với các ngành nghề khác và môi trường. Chẳng hạn như mùa cao su thay lá (khoảng tháng Chạp đến hết tháng Ba năm sau), khi chồi non chuyển qua bánh tẻ là lúc người nuôi ong ở các tỉnh, thành di chuyển đàn về đây cho ong hút mật. Mật lá cao su đặc quánh, có màu vàng nâu và hoàn toàn miễn nhiễm với các loại thuốc bảo vệ thực vật.

Khi những cơn mưa đầu mùa xuất hiện, trong rừng cao su xuất hiện nhiều nấm mối, người dân trong vùng đi “săn” nấm mối ăn và bán kiếm thêm thu nhập. Nấm mối được xem là sản vật của rừng cao su. Nấm có vị ngọt, mùi thơm, ăn dai, chỉ xuất hiện khoảng 1-2 tháng/năm và đặc biệt là rất khó trồng nên có thể bán được giá hơn nửa triệu đồng/kg. Ngoài ra, vào mùa mưa, rừng cao su mọc nhiều loại rau ngon như: Khổ qua rừng, càng cua, tàu bay... Bởi vậy, dù giá trị cây cao su không còn cao như trước nhưng nhiều thế hệ công nhân vẫn gắn bó với những cánh rừng cao su bạt ngàn, góp sức cho dòng “nhựa trắng” tuôn chảy mãi.

Bài và ảnh: KIM LỘC