QĐND - Báo cáo của Chính phủ trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Kỳ họp thứ 32 mới đây cho biết, năm 2014, tỷ lệ hộ nghèo trong cả nước ước giảm từ 1,8-2%, riêng các huyện nghèo giảm 4% so với năm 2013. Tuy nhiên, công tác xóa đói, giảm nghèo ở nhiều nơi còn bất cập bởi những chính sách giảm nghèo chồng chéo. Để giảm nghèo nhanh và bền vững, rất cần sự thay đổi mạnh mẽ từ chính sách.

Được biết, từ năm 2005 đến nay, Nhà nước đã ban hành khoảng hơn 70 văn bản quy phạm pháp luật về chính sách giảm nghèo. Đó là chưa kể đến mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lại có những chính sách, chế độ ưu đãi riêng đối với hộ nghèo. Các chính sách, pháp luật về giảm nghèo được ban hành nhìn chung phù hợp với đối tượng thụ hưởng, phù hợp với mục tiêu của chương trình giảm nghèo cũng như phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong từng giai đoạn. Tuy nhiên, do quá nhiều chính sách dẫn đến nguồn lực bị phân tán, hiệu quả tác động đến đối tượng thụ hưởng chưa cao, chưa rõ nét; việc chậm hướng dẫn, sửa đổi một số chính sách đã gây khó khăn cho các địa phương trong việc tổ chức thực hiện.

Xây dựng nhà ở cho hộ nghèo theo Chương trình 167 trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.  Ảnh: Trường Giang

 

Hiện nay, mức sống của hộ nghèo và hộ cận nghèo chưa có sự khác biệt đáng kể nên nguy cơ tái nghèo cao. Một số địa phương có tỷ lệ nghèo giảm nhưng cận nghèo tăng và chưa có giải pháp khắc phục. Đáng chú ý, tỷ lệ nghèo trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn còn cao, riêng đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 50% số người nghèo cả nước. Đối với khu vực đô thị, một bộ phận người nghèo, người có thu nhập thấp có xu hướng phát sinh do quá trình đô thị hóa, di cư nông thôn-đô thị. Hiện nay, công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức ở một số địa phương chưa được chú trọng, thậm chí một số nơi, việc chỉ đạo còn lơ là, thiếu quyết liệt. Một bộ phận hộ nghèo, xã nghèo có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào các chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước, thiếu ý thức vươn lên thoát nghèo.

Ý kiến của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này cho rằng, Chính phủ nên rà soát, đánh giá lại hệ thống chính sách trợ giúp xã hội hiện hành, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các chính sách giảm nghèo theo hướng gom lại và loại bỏ bớt những chính sách giảm nghèo không còn phù hợp, hoặc gây chồng chéo để tập trung nguồn lực giảm nghèo. Đồng thời, Nhà nước cần mở rộng chính sách hỗ trợ đối với hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo. Cũng có ‎ý kiến cho rằng, cần tiến tới xóa dần chính sách cho không, chuyển sang cơ chế cho vay ưu đãi hoặc hỗ trợ trực tiếp cho sản xuất, đầu tư, ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất; cho "cần câu" và "dạy cách câu" chứ không cho "con cá"; chú trọng ban hành chính sách ưu đãi, hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào những địa bàn như huyện, xã vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Bên cạnh sự thay đổi mạnh mẽ từ chính sách giảm nghèo thì thay đổi cách tiếp cận, thay đổi cách đo lường mức độ nghèo ở dân cư cũng góp phần đánh giá sát thực và có bức tranh chân thực nhất về thực trạng đói nghèo trong cả nước, từ đó đưa ra những chính sách phù hợp. Hiện nay, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đang đề xuất Chính phủ ban hành nghiên cứu chuẩn nghèo đa chiều. Theo ông Ngô Trường Thi, Chánh văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, chuẩn nghèo mới dự kiến sẽ xem xét dựa trên 5 chiều, gồm: Y tế, giáo dục, điều kiện sống, tiếp cận thông tin, bảo hiểm và trợ giúp xã hội. Một hộ gia đình được coi là hộ nghèo đa chiều nghiêm trọng nếu thiếu từ 1/2 tổng số nhu cầu cơ bản trở lên. Nếu hộ gia đình thiếu từ 1/3 đến 1/2 tổng số nhu cầu cơ bản sẽ là hộ nghèo đa chiều.

Ông Ngô Trường Thi cũng nhấn mạnh, nguyên tắc chung để xây dựng phương pháp tiếp cận đo lường nghèo đa chiều tại Việt Nam đó là chuẩn nghèo đa chiều phải đảm bảo hai yêu cầu là mức sống tối thiểu và khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Chuẩn nghèo trước đây dựa trên thu nhập nhằm hỗ trợ cho người nghèo giảm bớt khó khăn, vươn lên thoát nghèo. Chuẩn nghèo đa chiều gồm có nghèo về thu nhập, nghèo về thụ hưởng an sinh xã hội (y tế, giáo dục, nhà ở)… Trên cơ sở đó, có đối tượng sẽ được hỗ trợ để tăng thu nhập ngay, nhưng có đối tượng hỗ trợ để cải thiện về y tế hay nhà ở. Ngoài ra, tiếp cận nghèo đa chiều phân tách rõ ràng ba công việc: Đo lường và giám sát, xác định hộ nghèo và xác định đối tượng thụ hưởng chính sách.

Tiếp cận nghèo theo hướng đa chiều sẽ cho thấy sự thiếu hụt chung của từng cộng đồng, khu vực. Theo đó, các nhà hoạch định chính sách có thể thiết lập thứ tự ưu tiên trong việc đầu tư cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục… Nhất là thông qua thông tin về tình trạng nghèo đa chiều cũng giúp theo dõi tiến trình giảm nghèo, đánh giá tác động của các chính sách giảm nghèo và phát triển xã hội qua thời gian giữa các vùng, các nhóm dân cư để điều chỉnh cho phù hợp.

Bài, ảnh: MINH MẠNH