Đồng chí Hồ Văn Hà, Tỉnh ủy viên, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cho biết: “Đồng Nai - vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ điều”, chiếm hơn 50% diện tích điều của cả nước. Đồng Nai đang đứng trước thời cơ lớn để tiếp tục khẳng định vị thế của mình trên bản đồ nông sản Việt Nam, nhưng cũng đối mặt không ít thách thức đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ, đồng bộ và bền vững”.

Nông dân tỉnh Đồng Nai chăm sóc cây điều. Ảnh XUÂN TÚC 

Trò chuyện với nhiều cán bộ, nông dân được biết, cây điều không chỉ là cây trồng chủ lực, mà còn là “bà đỡ” kinh tế của hàng chục nghìn hộ nông dân đồng bào dân tộc thiểu số vùng biên giới Đồng Nai. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu phát triển mới, ngành điều Đồng Nai không thể chỉ dựa vào lợi thế tự nhiên.

Thực tế cho thấy năng suất điều vẫn còn thấp so với các quốc gia sản xuất điều lớn trên thế giới. Nhiều diện tích điều đã già cỗi, trên 20-25 năm tuổi, không còn khả năng cho năng suất cao. Sâu bệnh diễn biến phức tạp, gây thất thu nặng nề trong nhiều vụ gần đây. Không ít hộ nông dân vẫn canh tác theo phương pháp cũ, thiếu kỹ thuật chăm sóc, dẫn đến năng suất biến động mạnh. Trong khi đó, thị trường tiêu thụ ngày càng đòi hỏi sản phẩm đạt chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Thu mua, chế biến hạt điều tại Đồng Nai. Ảnh: XUÂN TÚC 

Để cây điều thực sự trở thành ngành hàng mũi nhọn, Đồng Nai đang triển khai nhiều giải pháp mang tính chiến lược. Trước hết, tỉnh tập trung quy hoạch và tái canh. Những diện tích điều đã già, sâu bệnh nặng được khuyến cáo chặt bỏ để trồng mới bằng các giống điều có năng suất cao, chống chịu tốt và phù hợp với điều kiện khí hậu. Tại nhiều xã thuộc Bù Đăng, Đồng Phú, Bù Gia Mập… các mô hình tái canh điều đã cho thấy hiệu quả rõ rệt: Chỉ sau 3 - 4 năm, cây ra trái ổn định, năng suất tăng gấp 1,5 - 2 lần so với vườn cũ.

Song hành với tái canh là việc ứng dụng khoa học công nghệ. Trong những buổi tiếp xúc với bà con nông dân, chúng tôi thấy rõ sự thay đổi về nhận thức khi nhiều hộ đã mạnh dạn áp dụng tưới nhỏ giọt, bón phân theo quy trình chuẩn, sử dụng chế phẩm sinh học thay vì thuốc hóa học, sử dụng nhiều giống mới. Một số hợp tác xã còn áp dụng phần mềm quản lý vườn điều, giúp nông dân theo dõi thời tiết, độ ẩm, sinh trưởng cây và dự báo sâu bệnh. Những thành tựu của cuộc cách mạng công nghệ số đang dần đi vào từng vườn điều.

Đáng chú ý, mô hình điều hữu cơ và điều bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế cũng đang lan rộng. Theo ghi nhận, nhiều doanh nghiệp đã hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang quy trình hữu cơ, hướng đến xuất khẩu sang thị trường cao cấp. Mỗi hecta điều hữu cơ không chỉ cho giá trị cao hơn 15 - 30%, mà còn góp phần cải thiện thổ nhưỡng, bảo vệ môi trường và nâng cao hình ảnh của ngành điều Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Cùng với trồng trọt, Đồng Nai cũng chú trọng phát triển công nghiệp chế biến sâu. Những năm gần đây, nhiều nhà máy hiện đại đã được xây dựng, đầu tư dây chuyền công nghệ cao được hình thành. Không chỉ dừng ở nhân điều thô, các doanh nghiệp còn chế biến điều rang muối, bơ điều, sữa điều, các sản phẩm cao cấp và dầu vỏ hạt điều phục vụ ngành công nghiệp. Việc đa dạng hóa sản phẩm giúp tăng giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu thô và tạo thêm nhiều việc làm cho lao động tại địa phương. Hiện, Đồng Nai đã có hơn 1400 doanh nghiệp, cơ sở chế biến điều.

Bên cạnh đó, các mô hình liên kết chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học đang phát huy hiệu quả tích cực.

Vườn điều ghép 1,7ha của bà Trần Thị Sợi, ngụ xã Phước Sơn (Đồng Nai), dù mới 30 tháng tuổi nhưng đã trĩu quả, nổi bật giữa những vườn điều già cỗi xung quanh đang khô bông, thất trái do thời tiết khắc nghiệt. Bà Trần Thị Sợi cho biết: “Vào vụ thu hoạch, mỗi ngày nhà tôi thu 2 - 3 tạ hạt điều tươi. Dù mới 30 tháng tuổi nhưng giống điều này rất khỏe, ra bông đồng loạt”.

Trước đây, vườn điều truyền thống 1,7ha của gia đình chỉ cho khoảng 1 tấn hạt tươi mỗi năm, không đủ chi phí chăm sóc nên bà Trần Thị Sợi quyết định phá bỏ để trồng giống điều ghép BP102. Sau 2 vụ thu bói, năng suất tăng rõ rệt: Năm đầu đạt 5 tạ, năm thứ hai đạt hơn 1 tấn, đem lại lợi nhuận cao.

Các hợp tác xã, doanh nghiệp ký kết bao tiêu sản phẩm với nông dân. Nông dân tham gia hợp tác xã được hỗ trợ giống mới, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật an toàn và được hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc. Doanh nghiệp cam kết thu mua với giá ổn định, giúp bà con yên tâm sản xuất.

Công tác xúc tiến thương mại cũng được tỉnh đẩy mạnh. Đồng Nai đã tổ chức nhiều hội nghị kết nối cung cầu, đưa sản phẩm điều tham gia hội chợ quốc tế, quảng bá thương hiệu, chất lượng từ thiên nhiên. Một số doanh nghiệp đã xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử, gắn tem QR cho từng lô hàng - đây là bước tiến quan trọng để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường toàn cầu.

Tuy vậy, để phát huy tối đa tiềm năng, Đồng Nai vẫn cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ cả hệ thống chính trị, các đơn vị khoa học công nghệ và đặc biệt là người nông dân. Đầu tư cho điều không chỉ là đầu tư cho một cây công nghiệp, mà còn là đầu tư cho sinh kế bền vững, cho an ninh kinh tế vùng biên giới, cho sự phát triển ổn định lâu dài của tỉnh.

Với tinh thần đoàn kết, đổi mới và sáng tạo, tin rằng Đồng Nai sẽ tiếp tục giữ vững danh hiệu “thủ phủ điều” của cả nước, đưa hạt điều Việt Nam vươn xa hơn trên trường quốc tế, góp phần nâng cao đời sống nhân dân và xây dựng thế trận kinh tế - quốc phòng vững chắc nơi phên dậu Tổ quốc./.