Đổi mới chương trình, sách giáo khoa để nâng cao chất lượng giáo dục

QĐND - Đổi mới chương trình và sách giáo khoa nhằm phục vụ đổi mới phương pháp dạy và học, bỏ thói quen truyền thụ kiến thức một chiều, tăng cường khả năng học tập theo nhóm để tập thói quen làm việc theo nhóm cho học sinh sau này. Đó là chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận, ngày 21-10, khi Quốc hội thảo luận theo tổ về tình hình kinh tế-xã hội.

Một chương trình, nhiều sách giáo khoa

Lâu nay, Việt Nam vẫn quen với việc Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng chương trình giáo dục phổ thông, rồi tổ chức biên soạn, thẩm định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12 sử dụng chung cho cả nước. Điều này đang dần làm bộc lộ những bất cập, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học ở nước ta trước sự phát triển như vũ bão của tri thức nhân loại.

 “Bất cập nhất là chưa đáp ứng yêu cầu mới về phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh; chưa chú trọng yêu cầu về vận dụng kiến thức, rèn luyện tư duy độc lập, khả năng phản biện, thói quen tự học, các kỹ năng thực hành, kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm, năng lực ngoại ngữ và tin học của học sinh…”, Tờ trình của Chính phủ nêu rõ như vậy.

Theo nội dung đề án do Chính phủ trình Quốc hội, nội dung đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sẽ được thể hiện trên tất cả các mặt, bao gồm từ đổi mới mục tiêu giáo dục; nội dung giáo dục; phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức giáo dục; hình thức và phương pháp thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục; quản lý quá trình xây dựng và thực hiện chương trình; cho đến thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều sách giáo khoa.

Thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều sách giáo khoa, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tổ chức biên soạn, thẩm định và ban hành chương trình giáo dục phổ thông để sử dụng thống nhất trên toàn quốc. Dựa trên chương trình ấy, các tổ chức, cá nhân sẽ tổ chức biên soạn nhiều bộ hoặc nhiều cuốn sách giáo khoa khác nhau để Hội đồng Thẩm định sách giáo khoa phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo thành lập thẩm định chất lượng, trước khi Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quyết định công nhận bộ (hay cuốn) sách giáo khoa nào được phép lưu hành.

Chia sẻ về những bất cập của chương trình, sách giáo khoa hiện hành, người đứng đầu ngành giáo dục và đào tạo nói: Sách giáo khoa ở nước ta vẫn đang được xây dựng theo lối truyền thụ kiến thức một chiều, nên thiết kế những môn học ở các trường phổ thông cũng tựa như các lĩnh vực khoa học ngoài đời. Điều đó dẫn tới kiến thức trong sách giáo khoa chủ yếu là kiến thức khoa học, nặng tính hàn lâm, xa rời cuộc sống. Trong khi đó, kiến thức khoa học của loài người tăng rất nhanh, chỉ 4 đến 5 năm đã tăng gấp đôi về lượng kiến thức. Do vậy, nếu cứ áp dụng phương pháp truyền thụ kiến thức một chiều cổ điển sẽ không thể đáp ứng được yêu cầu.

Một khía cạnh không hợp lý khác được Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đưa ra là lối truyền thụ kiến thức một chiều truyền thống theo kiểu dạy tập thể, học cá nhân, học sinh nào biết học sinh ấy, “học sinh quay qua quay lại trao đổi, nói chuyện với nhau trong giờ học cũng bị nhắc nhở”, sẽ dẫn tới thói quen làm việc theo cung cách cá nhân, khó hòa hợp với phương thức làm việc theo nhóm, thậm chí là làm việc theo nhóm ảo qua mạng, vốn đang thịnh hành trong thế giới hiện đại.

Giờ thực hành môn Tin học tại Trường THCS Hợp Giang (Cao Bằng). Ảnh: TTXVN.

Bộ “không chiếm chỗ của ai”

Câu chuyện một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa không phải là mới mẻ, vì thế giới đã làm như vậy từ lâu và nhiều chuyên gia, nhà khoa học ở Việt Nam cũng đã từng lên tiếng trao đổi về vấn đề này. Hồi tháng 4-2012, trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo Quân đội nhân dân về chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Giáo sư, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Lân Dũng đã mạnh mẽ yêu cầu cần xã hội hóa việc làm sách giáo khoa, Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ ban hành chương trình giáo dục phổ thông mang tính bắt buộc chung, còn các bộ sách giáo khoa nên để các thành viên trong xã hội tham gia nhằm làm tăng tính cạnh tranh. Đó là cách rất tốt để tăng chất lượng biên soạn sách giáo khoa, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học trong các trường phổ thông.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận đồng tình rằng, cần có nhiều bộ sách giáo khoa, vì không thể dùng một bộ sách giáo khoa duy nhất làm chuẩn cho tất cả các vùng, miền của đất nước. Học sinh ở mỗi vùng, miền có đặc trưng ngôn ngữ khác nhau, có phông kiến thức khác nhau, nên cần bộ sách giáo khoa phù hợp nhất để việc dạy và học đạt được hiệu quả cao nhất.

Thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Ủy ban Giáo dục, Văn hóa, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội bày tỏ sự đồng tình cao với hầu hết mọi nội dung Đề án Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông do Chính phủ trình Quốc hội, kể cả chủ trương để Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa song song với việc các tổ chức, cá nhân biên soạn các sách giáo khoa khác. Tuy nhiên, ủy ban cũng bày tỏ băn khoăn về các điều kiện bảo đảm thực hiện chương trình, sách giáo khoa đổi mới, trong đó có nhiệm vụ phát triển đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và cơ sở vật chất kỹ thuật nhà trường. Đây là hai yếu tố cơ bản cùng với chương trình, sách giáo khoa cấu thành chất lượng giáo dục. Do đó, để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông thành công, cần bổ sung thêm hai nhiệm vụ là phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và chuẩn hóa cơ sở vật chất trường lớp. Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đề nghị, Chính phủ cần xây dựng các nhiệm vụ này thành các đề án riêng và triển khai sớm, đồng bộ với Đề án Đổi mới chương trình, sách giáo khoa.

Thực hiện phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường tính chủ động cho học sinh, rèn kỹ năng học tập theo nhóm cho học sinh và thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa, thực tế đã được các nước có nền giáo dục tiên tiến áp dụng từ lâu. Theo những gì mà Bộ trưởng Phạm Vũ Luận chia sẻ, nước ta đã nhận được lời đồng ý giúp đỡ từ Bỉ để có được bộ hồ sơ của họ từ cách đây 22 năm làm tài liệu tham khảo, trong đó có nói rõ thực hiện theo hướng nào là tối ưu và nếu thực hiện theo hướng nào sẽ thất bại. Đây là việc làm cần thiết để học tập kinh nghiệm của bạn, tránh được những thất bại mà phía bạn đã gặp phải trên con đường mày mò cải cách giáo dục. Hy vọng, Việt Nam sẽ phát huy được lợi thế của người đi sau để “đi tắt, đón đầu”, đưa nền giáo dục nước nhà trở thành một trong những nền giáo dục tiên tiến của thế giới.

CHIẾN THẮNG