Đạm Cà Mau "lột xác" trở thành nhà máy thông minh

Tăng hiệu quả, giảm phát thải     

Đến Nhà máy Đạm Cà Mau, chúng tôi không có cảm giác đang ở một nhà máy phân bón lớn hàng đầu Việt Nam mà như đến một khu công viên bởi sự tĩnh lặng, không tiếng ồn, không thấy khói thải, không mùi hôi, không bụi... chỉ thấy những chú chim chích bông đang đùa nghịch trong các bụi cây. Tiếp chúng tôi, ông Nguyễn Duy Hải, Giám đốc Nhà máy Đạm Cà Mau cho biết, cách đây hai tháng, nhà máy đã được công nhận là nhà máy thông minh đầu tiên của Petrovietnam và sắp tới, các nhà máy khác của Petrovietnam cũng sẽ theo mô hình quản trị, sản xuất thông minh. Cũng nhờ vận hành theo mô hình thông minh mà Nhà máy Đạm Cà Mau tối ưu hóa được sản xuất, gần như không có phát thải, vì sản xuất theo quy trình tuần hoàn, lượng nước thải rất nhỏ. Nhiều nhất chỉ là nước làm mát. Đội ngũ cán bộ, nhân viên của nhà máy liên tục có giải pháp cải tiến, tối ưu, thu hồi nước... để nâng hiệu quả kinh tế.

Công nhân trong quy trình sản xuất tại Nhà máy Đạm Cà Mau. Ảnh: ANH NGỌC

Công suất thiết kế của nhà máy là sản xuất 800.000 tấn phân bón/năm. Khi đưa vào các giải pháp thông minh, tối ưu thì những năm gần đây, nhà máy sản xuất tăng 17-18% sản lượng so với công suất thiết kế. Thậm chí, năm 2025, sản lượng của nhà máy có thể đạt 960.000 tấn (đạt 120% so với công suất thiết kế). Do vận hành bền bỉ, không trục trặc ngoài kế hoạch nên việc tiêu thụ khí của nhà máy rất hiệu quả. Tổng lượng khí của nhà máy được tiết kiệm là hơn 10%. Được biết, chi phí giá thành khí chiếm đến 60-70% tổng chi phí giá thành sản phẩm của nhà máy, khoảng hơn 5.000 tỷ đồng/năm. Do đó, việc tiết kiệm khí được hơn 10% giúp nhà máy tiết kiệm được hàng trăm tỷ đồng.

Theo đánh giá từ nhà cung cấp thiết bị của Đan Mạch thì Nhà máy Đạm Cà Mau được xếp tốp 10 nhà máy sản xuất đạm trên thế giới có hiệu suất cao về sử dụng khí. Đạm Cà Mau là nhà máy non trẻ nhất tại Việt Nam, từng có nhiều bất lợi, tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại đã đạt số 1 Việt Nam về doanh thu và sản lượng.

Chuyển đổi tư duy quản lý, sản xuất

Nhà máy Đạm Cà Mau đang ở giai đoạn 1 trong quá trình xây dựng nhà máy thông minh, đã đạt cấp độ 2 theo thang đo SIRI-chỉ số sẵn sàng công nghiệp thông minh và đang tiến nhanh lên cấp độ 3-nhà máy tích hợp dữ liệu.

Cốt lõi của giai đoạn 1 là xây dựng kho dữ liệu trung tâm-nền tảng giúp kết nối mọi phòng, ban, từ sản xuất, bảo trì, vật tư, kho vận đến thương mại. Trước đây, dữ liệu phân tán ở nhiều hệ thống rời rạc, nay toàn bộ được chuẩn hóa, liên kết và đưa về bàn điều hành trung tâm. Mỗi thông số về áp suất, nhiệt độ, tiêu hao năng lượng hay phát thải khí đều được cập nhật theo thời gian thực, hiển thị trên bảng điều khiển.

Nhờ đó, chuỗi dữ liệu liền mạch “từ cảm biến đến quyết định” đã hình thành, mang lại nhiều kết quả cụ thể: Giảm 15-20% thời gian dừng máy không kế hoạch nhờ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) dự báo sự cố; giảm 3-5% tiêu hao năng lượng và nguyên liệu; giám sát phát thải CO₂ theo thời gian thực; rút ngắn chu trình ra quyết định từ hàng tiếng đồng hồ xuống chỉ vài phút.

Khi dữ liệu được phân tích, hệ thống sẽ đề xuất kịch bản vận hành tối ưu, cảnh báo bất thường và tự động kích hoạt quy trình phản ứng nếu phát hiện rủi ro. Những quy trình vốn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm, nay được khoa học hóa, giúp giảm lỗi chủ quan, tiết kiệm chi phí và nâng cao an toàn.

Mục tiêu của nhà máy là đến năm 2026 hoàn thành giai đoạn 2, đạt cấp độ 5-nhà máy tự chủ hoàn toàn, vận hành tối ưu bằng AI và mô hình Digital Twin. Đó không chỉ là công nghệ mà là thay đổi cách nghĩ, cách làm trong toàn bộ tổ chức.

Thực tế tại Nhà máy Đạm Cà Mau đã cho thấy, chuyển đổi số không chỉ là mua phần mềm mới mà còn là chuyển đổi tư duy: Từ kinh nghiệm cảm tính sang quản trị dữ liệu. Nhà máy xây dựng một hệ thống mà mọi quyết định, dù là kỹ thuật hay chiến lược, đều có thể truy nguyên từ dữ liệu. Người vận hành không chỉ theo dõi máy mà còn quản trị dữ liệu, góp phần tạo môi trường làm việc an toàn, minh bạch và hiệu quả hơn.

Là doanh nghiệp cung cấp phân bón chủ lực cho Đồng bằng sông Cửu Long, đối với Tổng công ty Phân bón Dầu khí Cà Mau-CTCP, chuyển đổi số không chỉ để tăng năng suất mà còn nhằm ổn định nguồn cung, giảm chi phí sản xuất, qua đó góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Đồng thời, việc tối ưu tiêu hao khí thiên nhiên và năng lượng điện giúp Nhà máy Đạm Cà Mau giảm đáng kể cường độ phát thải, đóng góp tích cực vào an ninh năng lượng quốc gia.

Chủ tịch Hội đồng quản trị PVCFC Trần Ngọc Nguyên cho rằng: “Chúng tôi không chỉ chuyển đổi một nhà máy mà đang chuyển đổi cả cách nghĩ của một ngành. Từ sản xuất phân bón, PVCFC hướng đến trở thành doanh nghiệp cung cấp giải pháp nông nghiệp tổng thể, dựa trên nền tảng dữ liệu và công nghệ”./.