QĐND Online – Chiều 3-6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi). Việc có hay không thành lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực được nhiều đại biểu góp ý và phân tích sâu…

Việc thành lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực được cho là sẽ góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập về việc tổ chức tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay. Cụ thể là: Do được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp huyện, nên số lượng các toà án nhân dân cấp huyện hiện nay rất lớn và đang có xu hướng tăng lên do có sự chia, tách, thành lập mới các đơn vị hành chính cấp huyện, trong khi số lượng các vụ việc phải giải quyết của mỗi tòa án cấp này phụ thuộc vào đặc điểm dân số, địa lý, mức độ phát triển kinh tế - xã hội, số lượng tội phạm, tranh chấp dân sự, kinh doanh thương mại... xảy ra trên từng địa bàn, có nơi quá nhiều việc, ngược lại có nơi lại quá ít việc. Đại biểu Đặng Công Lý (đoàn Bình Định) dẫn chứng tại địa phương đại biểu có tòa huyện cả năm mới có 50 vụ việc, nhưng có huyện khác, một năm lại có 400 tới 500 vụ án các loại, thậm chí như TP Quy Nhơn có tới 1.000 vụ một năm.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam Trần Xuân Hùng phát biểu ý kiến. Ảnh: TTXVN

Thực tế này đang tạo ra những trở ngại, khó khăn, thách thức lớn trong đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường nguồn lực để kiện toàn, nâng cao năng lực và chất lượng công tác của các toà án cấp huyện nơi giải quyết, xét xử theo thủ tục sơ thẩm trên 90% các loại vụ việc thuộc thẩm quyền tòa án. Đối với các toà án cấp huyện có khối lượng lớn về công việc thì việc xây dựng đội ngũ cán bộ và cơ sở vật chất luôn luôn là gánh nặng và là vấn đề bức xúc do xuất phát từ yêu cầu phải giải quyết một khối lượng công việc về chuyên môn quá lớn và ngày càng tăng theo đà phát triển kinh tế xã hội ở các địa phương đó. Ngược lại, đối với những toà án cấp huyện có khối lượng công việc giải quyết không đáng kể nhưng vẫn phải bố trí đủ cán bộ theo cơ cấu tổ chức bộ máy của toà án theo quy định và yêu cầu phải có trụ sở, phương tiện làm việc như các đơn vị khác, nên đã gây ra lãng phí không đáng có về nhân lực và vật lực trong việc đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng, nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, công chức toà án.

Bên cạnh đó, do được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp huyện nên trong nhận thức của các ngành, các cấp, tòa án nhân dân cấp huyện được coi như một đơn vị chức năng thuộc đơn vị hành chính cấp huyện. Điều này chưa bảo đảm đúng địa vị pháp lý của toà án nhân dân cấp huyện, gây khó khăn cho việc xử lý, giải quyết các vấn đề về tổ chức và hoạt động của tòa án, ảnh hưởng đến việc thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử của tòa án, nhất là trong việc giải quyết các vụ án hành chính, khi một bên trong vụ án là cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước.

Ngoài những hạn chế, bất cập nêu trên thì cơ cấu bộ máy của toà án nhân dân cấp huyện hiện nay còn đơn giản, không được tổ chức theo lĩnh vực xét xử, nên khó khăn trong việc đầu tư, đào tạo chuyên ngành cho các thẩm phán, ảnh hưởng đến chất lượng xét xử, đặc biệt là việc giải quyết, xét xử các loại vụ việc đòi hỏi chuyên môn sâu và những kỹ năng nghiệp vụ đặc thù như các vụ việc về đất đai, sở hữu trí tuệ, kinh doanh thương mại, các vụ việc có liên quan đến gia đình và người chưa thành niên...

Tuy nhiên, trong phiên thảo luận, nhiều đại biểu cho rằng cần cân nhắc về quy định này. Đai biểu Trần Xuân Hùng (đoàn Hà Nam) đặt vấn đề cần giải trình rõ một loạt vấn đề: Đó là việc lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực có làm tăng thêm biên chế hay không? nếu thành lập thì ngân sách phải đầu tư bao nhiêu? nguồn lực như thế nào? trong khi đó, việc thành lập tòa án khu vực có có khẳng định được hoạt động sẽ tốt hơn và nâng cao được chất lượng bản án hay không? vấn đề giám sát cơ quan dân cử địa phương như thế nào? Từ đó, đại biểu Hùng đề nghị, trước hết nên thí điểm mô hình này, sau đó tổng kết rồi mới đưa vào trong luật.

Đồng tình với đại biểu Hùng, đại biểu Đặng Thị Kim Chi (đoàn Phú Yên) góp ý, cần có lộ trình, thí điểm, tổng kết rồi mới đưa vào luật. Đại biểu Chi cho rằng, lý do lập tòa án khu vực chưa thuyết phục. Vì khi thành lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực thì hội thẩm nhân dân nào sẽ giám sát? có khác biệt gì giữa tòa án khu vực và tòa án cấp huyện? nếu tổ chức thì có xây dựng mới trụ sở không và trụ sở tòa án huyện cũ thì để làm gì? Trong khi đó, theo đại biểu Chi, việc lập tòa án khu vực sẽ làm cho địa bàn rộng, làm người dân phải đi lại khó khăn hơn.

Đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (đoàn Cần Thơ), đại biểu Phạm Xuân Thường (đoàn Thái Bình) lại bày tỏ sự không đồng ý với việc thành lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực mà cho rằng nên giữ như luật hiện hành. Theo hai đại biểu, qua giám sát cho thấy hệ thống tòa án cấp huyện hiện nay khi xét xử vẫn hiệu quả, chỉ tuân theo pháp luật, độc lập trong xét xử. Do vậy, không có lý do gì phải lập tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực vừa tốn kém, tăng cán bộ, gây khó khăn đi lại cho nhân dân.

XUÂN DŨNG