QĐND Online - Nhấn mạnh sự tồn tại của những “cái đuôi” như công ty "con", công ty "cháu", "chắt" của các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước đang làm “cản đường” tái cơ cấu; có ý kiến ĐBQH cho rằng, đã tới lúc Chính phủ phải mạnh dạn “cắt đuôi” nhóm lợi ích này.

Tái cơ cấu chậm do “đầu tàu” chưa nghiêm?

Sáng 1-11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về tình hình tái cơ cấu nền kinh tế, trong đó có tái cơ cấu ngân hàng và doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Đã có 21 trong tổng số 42 đại biểu đăng ký phát biểu ý kiến, “hiến kế” để đẩy nhanh hơn quá trình tái cơ cấu nền kinh tế.

Báo cáo trước Quốc hội về kết quả giám sát tái cơ cấu DNNN, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu cho biết, trong 3 năm (2011-2013), cả nước đã sắp xếp được 180 doanh nghiệp (DN), trong đó cổ phần hóa (CPH) 99 DNNN với số cổ phần chào bán giá trị gần 19.000 tỷ đồng và sắp xếp theo các hình thức khác 81 DN. Trong 9 tháng đầu năm 2014 đã sắp xếp 92 DN, trong đó CPH 71 DN.

Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu trình bày Báo cáo. Ảnh: An Đăng/TTXVN.

Theo kế hoạch đến cuối năm 2014 sẽ có 200 doanh nghiệp thực hiện CPH và cuối quý III-2015 toàn bộ các DN được phê duyệt phương án CPH để tiến hành bán cổ phần lần đầu.

Tỷ trọng đóng góp vào GDP của DNNN năm 2009 là 34,72% và duy trì 32,4% năm 2013, doanh thu năm 2013 đạt 1.471.018 tỷ đồng, nộp NSNN năm 2013 đạt 218.915 tỷ đồng và tạo việc làm cho gần 1.255.000 lao động.

Đa số ý kiến các đại biểu đều thống nhất cao với kết quả giám sát của Chính phủ về tái cơ cấu nền kinh tế, tập trung vào 3 lĩnh vực trọng tâm là tái cơ cấu đầu tư công, DNNN và hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, trong số 21 ý kiến phát biểu tại phiên thảo luận sáng nay đều chung nhận định, dù đạt được kết quả ban đầu, song tái cơ cấu kinh tế, đặc biệt là cơ cấu đầu tư công và DNNN vẫn diễn ra rất chậm chạp.

Đánh giá cao các vị tư lệnh ngành “miệng nói tay làm” đã góp phần vào quá trình tái cơ cấu kinh tế, nhưng đại biểu Phùng Văn Hùng (Cao Bằng) góp ý thẳng, tốc độ triển khai tái cơ cấu còn chậm so với yêu cầu cũng là chính do công tác chỉ đạo chung của Chính phủ.

“Chúng ta có đề án tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế, rồi tái cơ cấu 3 lĩnh vực trọng tâm nhưng rồi không có một cơ quan thống nhất giám sát quản lý quá trình cơ cấu diễn ra ra sao nên mỗi ngành, mỗi địa phương làm theo cách hiểu của riêng mình. Tốc độ tái cơ cấu vì thế chậm là đương nhiên”- ông nói.

Riêng với tái cơ cấu DNNN, các đại biểu lo lắng tiến độ thực hiện quá trình này đang đi chậm hơn so với yêu cầu đề ra, chưa có chuyển biến mang tính đột phá, nhất là phân bổ lại nguồn lực hiện có và phương thức quản trị DN hiện đại phù hợp và xu hướng cạnh tranh ngày càng khốc liệt của thị trường.

Là người phát biểu đầu tiên, ý kiến của đại biểu Nguyễn Thị Khá (tỉnh Trà Vinh) thực sự gây sự chú ý khi bà đề cập tới “cái đuôi” nhóm lợi ích vẫn đang tồn tại phía sau các tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước, hiện vẫn chưa được dỡ bỏ dù số DN này đang trải qua quá trình cấu trúc lại.

Bà Nguyễn Thị Khá, Đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh phát biểu ý kiến. Ảnh: An Đăng - TTXVN.

Đại biểu Khá dẫn chứng, dù số lượng DNNN đã giảm mạnh từ 12.000 DN xuống còn trên 1.000 DN, nhưng việc hình thành các tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước tồn tại công ty con, công ty cháu, công ty chắt đã khiến tỷ trọng DN trong GDP vẫn cao, chiếm 35%.

Bên cạnh đó, cũng tồn tại một thực tế, dù tiến hành “đại phẫu” nhưng nhiều lãnh đạo cấp cao DNNN cũng chưa hiểu đúng nghĩa về cổ phần hóa (CPH) DNNN, chưa xác định được ngành nghề kinh doanh chính, chủ đạo nên vẫn tồn tại tình trạng “ông điện lực thì đổ vốn đầu tư sang ngân hàng”.

“Chính phủ cần chỉ đạo quyết liệt hơn để các bộ ngành địa phương, tiếp tục phê duyệt đề án tái cơ cấu DNNN, tách bạch quản lý Nhà nước và chuyển quyền sở hữu này sang chủ sở hữu để tránh tình trạng xin cho”- vị đại biểu tỉnh Trà Vinh nói.

Ngoài ra, cơ cấu DNNN cũng phải gắn liền với sắp xếp lại bộ máy, tinh giản biên chế. Dẫn dụ thực tế, hiện nay một số DN còn mang dáng dấp của thời bao cấp, thừa thầy thiếu thợ, đến hẹn lại lên. Cần thợ thì không có, muốn giảm biên chế cũng không xong vì vướng con anh A, con chị B.

“Đã đến lúc cần mạnh dạn cắt đi cái đuôi của nhóm lợi ích, nhưng không buông lỏng thanh tra, giám sát. Người nắm vốn Nhà nước phải là ông chủ thực sự chứ không phải là ông chủ hờ, chờ đi xin cơ chế, rót vốn”- bà Khá quả quyết.

Để “thúc” tái cơ cấu DNNN nhanh hơn, đại biểu Thân Đức Nam (TP Đà Nẵng) kiến nghị, Nhà nước nên thoái hết 100% vốn tại các DNNN sau CPH, dĩ nhiên là theo lộ trình thoái vốn dần dần. Riêng với DNNN thuộc các Bộ, đại biểu Nam cho rằng, các bộ phải “nhả” quyền nắm giữ, dứt khoát không làm cơ quan chủ quản của DNNN mà chỉ quản lý theo chức năng.

“Tôi đề xuất thành lập một cơ quan ngang bộ với vai trò chủ sở hữu đối với DNNN, còn chính quyền địa phương chỉ quản lý DN công ích phục vụ phúc lợi địa phương” – đại biểu Nam nói.

Tái cơ cấu nhân lực, đổi mới thể chế

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) “hiến kế” phải đổi mới thể chế. Theo ông, những vấn đề níu kéo trì hoãn cải cách do lợi ích cục bộ, lợi ích cá nhân hay lo ngại trách nhiệm, muốn nấp vào vùng an toàn, kinh tế nhà nước chưa thực sự đặt vào bối cảnh cạnh tranh do tiếp tục được Nhà nước bảo hộ trên nhiều phương diện, cả công khai lẫn mặc định có thể sẽ đưa lại hậu quả khó lường.

Ông Hà Sỹ Đồng, Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị phát biểu ý kiến. Ảnh: An Đăng – TTXVN.

“Giải pháp căn cơ dài hạn là xây dựng khuôn khổ thể chế chính thức cho sự phối hợp tài khóa và chính sách tiền tệ, hướng tới mục tiêu vĩ mô chung, đảm bảo hiệu quả”- đại biểu Hà Sỹ Đồng nhấn mạnh.

Đóng góp ý kiến vào cuối phiên thảo luận buổi sáng, nhưng ý kiến của đại biểu Bùi Sỹ Lợi (tỉnh Thanh Hóa) lại có góc nhìn khác. Theo ông, ngoài chuyện phải có chính sách, đường hướng rõ ràng thì muốn đẩy nhanh tái cơ cấu nền kinh tế tất yếu phải tiến hành song song tái cơ cấu nguồn nhân lực.

“Mục tiêu tái cơ cấu kinh tế suy cho cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh. Những tồn tại của tái cơ cấu kinh tế trong 3 năm qua suy cho cùng là do chưa coi trọng vai trò nhân lực, công nghệ”, ông nói.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội “hiến kế” các hướng chuyển dịch tái cơ cấu nhân lực, như phân bổ hợp lý nguồn lực các vùng miền; tạo đột phá trong nâng cao nguồn nhân lực, tăng chất lượng lao động, đặc biệt là vùng nông thôn; cơ cấu lại năng suất lao động trong các ngành kinh tế, đặc biệt là trong nông nghiệp; đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, từ phi chính thức sang chính thức...

PHÚC THẮNG-HOÀI THU