80% doanh nghiệp khởi nghiệp gặp thất bại

Thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN): Năm 2017, cả nước có 3.000 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo; trong đó có tới 80% các dự án khởi nghiệp thất bại. Nguyên nhân là do các doanh nghiệp này chưa nhận thức rõ về các vấn đề pháp lý, chọn sai loại hình doanh nghiệp, thiếu hợp tác, xác định sai phương pháp khởi nghiệp và không kêu gọi được nguồn vốn đầu tư. Thêm nữa, ở Việt Nam, các nhà đầu tư thường đầu tư vào các dự án ngắn hạn, trong khi dự án dài hạn ít được quan tâm. Về phía DNKN thì không có khả năng định giá đúng ý tưởng công nghệ của mình, dẫn đến việc thẩm định giá quá thấp thì bị thiệt, mà định giá quá cao thì không kêu gọi được vốn.

Nhân viên của doanh nghiệp khởi nghiệp làm việc tại Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ thông tin đổi mới sáng tạo Hà Nội. Ảnh: NGUYỄN VŨ

Theo ông Tony Wheeler, chuyên gia về đổi mới sáng tạo đến từ Australia, hiện các DNKN trên thế giới có nhiều cách huy động nguồn vốn, như: Từ bạn bè, gia đình, khách hàng, quỹ đầu tư mạo hiểm, các nhà đầu tư thiên thần, cộng đồng, gọi vốn bằng đồng tiền ảo… Một trong những cách huy động vốn phổ biến của DNKN là từ các nhà đầu tư thiên thần. Ðây là những người giàu, có khả năng đầu tư cho các DNKN trong giai đoạn đầu lập nghiệp để đổi lại bằng vốn sở hữu hoặc khoản vay có thể chuyển đổi. Có những nhà đầu tư thiên thần hoạt động riêng lẻ, nhưng cũng có nhiều nhà đầu tư thiên thần đầu tư theo nhóm, câu lạc bộ, mạng lưới nhà đầu tư hoặc đầu tư thông qua các kênh trung gian gọi vốn cộng đồng trên mạng. Qua đó, các nhà đầu tư thiên thần có thể chia sẻ được kinh nghiệm, nghiên cứu về đầu tư, đồng thời đưa ra những góp ý để hỗ trợ phát triển các DNKN.

Theo bà Phan Hoàng Lan, cán bộ Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN (Bộ KH&CN), trong bối cảnh Việt Nam chưa thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm cũng như chưa xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh cho đầu tư mạo hiểm thì việc kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư thiên thần chính là biện pháp khả thi nhất đối các DNKN Việt Nam. Tuy nhiên, sự tham gia của các nhà đầu tư thiên thần mang đến những rủi ro đối với DNKN như tranh chấp quyền điều hành và quyền sở hữu, hay những bất đồng về mục tiêu giữa các cổ đông, áp lực về doanh thu, lợi nhuận vì nhà đầu tư luôn đặt mục tiêu rõ ràng cho từng quý, từng năm.

Mô hình câu lạc bộ đầu tư thiên thần

Với tình hình phát triển sơ khai của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam hiện nay, theo các chuyên gia, cần khuyến khích, hỗ trợ thành lập mô hình các câu lạc bộ, mạng lưới nhà đầu tư thiên thần hoạt động dưới sự giám sát của Nhà nước nhằm tập hợp các nhà đầu tư trong nước có vốn và kinh nghiệm để đầu tư, hướng dẫn cho các dự án khởi nghiệp. Mỗi nhà đầu tư tham gia câu lạc bộ cần đáp ứng các tiêu chí như có tối thiểu một năm kinh nghiệm đầu tư thiên thần, có giá trị tài sản ròng tối thiểu 1 tỷ đồng…

Một số chuyên gia cũng cho rằng, cần nâng cao kiến thức về đầu tư thiên thần cho các nhà đầu tư và DNKN. Đồng thời cần có các chính sách về giảm trừ thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản đầu tư của nhà đầu tư thiên thần và cho phép các quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa của Nhà nước được phép đối ứng đầu tư với các nhà đầu tư thiên thần đạt điều kiện. Ngoài ra, một cách thức hữu hiệu để thu hút đầu tư thiên thần là hệ thống gọi vốn cộng đồng thông qua cổ phần. Do đó, rất cần có những nghiên cứu cụ thể để có cơ chế phù hợp cho hệ thống gọi vốn cộng đồng thông qua cổ phần được thành lập và hoạt động tại Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng cho biết, hiện nay, cơ chế về quỹ đầu tư mạo hiểm đang được đưa vào xây dựng nghị định hướng dẫn Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này sẽ giúp nguồn kinh phí từ các nhà đầu tư nước ngoài đưa được vào Việt Nam dễ dàng hơn. Khi đó, các startup Việt có thể yên tâm kinh doanh trong nước. Ngoài ra, Bộ KH&CN đã xây dựng cổng thông tin khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia nhằm kết nối những người khởi nghiệp với các nhà đầu tư và các cơ sở ươm tạo khởi nghiệp.

LA DUY