Bảo hiểm tiền gửi: Bảo vệ lợi ích chính đáng của người gửi tiền

QĐND - Chính sách bảo hiểm tiền gửi được xem là một công cụ quan trọng của các quốc gia hiện nay nhằm bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, củng cố niềm tin cho công chúng và duy trì an toàn mạng tài chính quốc gia.

Ở nước ta, hoạt động bảo hiểm tiền gửi (BHTG) công khai được khởi đầu từ năm 1994 bằng Quyết định số 101/TCQĐ-BH của Bộ Tài chính. Sau 20 năm triển khai, chính sách BHTG ngày càng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Đặc biệt từ ngày 1-1-2013 đến nay, sau khi Luật BHTG chính thức có hiệu lực thi hành, niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng đã được tăng lên rõ rệt.

Bảo hiểm tiền gửi mang lại niềm tin cho công chúng vào  hệ thống ngân hàng.

Theo quy định của Luật BHTG và các văn bản hướng dẫn thi hành, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) là tổ chức tài chính Nhà nước do Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, bảo đảm an toàn vốn và tự bù đắp chi phí. Nguồn thu của BHTGVN được miễn nộp các loại thuế theo quy định của pháp luật. BHTGVN là đại diện của Nhà nước trong việc bảo vệ người gửi tiền, bảo vệ người tiêu dùng trong sử dụng các dịch vụ tài chính ngân hàng. Với cơ chế BHTG bắt buộc hiện nay, người có tiền gửi thuộc đối tượng bảo hiểm sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ chính sách BHTG thông qua việc họ được BHTGVN chi trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia BHTG nhận tiền gửi của họ bị đóng cửa và mất khả năng thanh toán.

Vai trò bảo vệ người gửi tiền tích cực còn được thực hiện bằng các hoạt động phòng ngừa và chống rủi ro của tổ chức BHTGVN đối với hoạt động của các tổ chức nhận tiền gửi. Đó là các hoạt động cảnh báo theo kết quả giám sát, kiểm tra và hoạt động hỗ trợ tài chính phục hồi hoạt động của các tổ chức tín dụng có vấn đề.

Với phương châm hoạt động là lấy nguồn thu từ số đông để tài trợ rủi ro của số ít, thời gian qua, hoạt động BHTG đã tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng (TCTD) có quy mô hoạt động hạn chế và không thể có giải pháp tháo gỡ để có thể tiếp tục duy trì hoạt động, đã được chấm dứt hoạt động một cách kịp thời và không gây ảnh hưởng tới các TCTD khác. Hoạt động đó của BHTGVN đã góp phần thúc đẩy quá trình tái cơ cấu, sắp xếp lại các TCTD tại Việt Nam.

Theo Tiến sĩ Cao Sỹ Kiêm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, tổ chức BHTGVN trong nhiều năm qua đã xây dựng được hệ thống cơ chế, cách điều hành, mô hình tổ chức bài bản theo thông lệ quốc tế và phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của nền kinh tế, đáp ứng kịp thời, hiệu quả các yêu cầu đặt ra khi xảy ra biến cố đe dọa an toàn hệ thống ngân hàng.

Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho BHTGVN hoạt động, mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 41 /2014/TT-BTC quy định chế độ tài chính đối với BHTGVN. Thông tư này có hiệu lực thi hành từ ngày 25-5-2014.

Theo đó, vốn hoạt động của BHTGVN bao gồm vốn điều lệ do ngân sách Nhà nước cấp, nguồn thu từ phí bảo hiểm tiền gửi, các nguồn thu từ hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi và các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Cụ thể, vốn điều lệ là 5000 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Nhà nước cấp và các nguồn vốn hợp pháp khác. Khi có yêu cầu thay đổi mức vốn điều lệ, Hội đồng quản trị BHTGVN báo cáo Bộ Tài chính để Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Quỹ Dự phòng nghiệp vụ được hình thành từ các nguồn: Tiền thu phí bảo hiểm tiền gửi hằng năm; thu nhập từ hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi sau khi trích một phần để trang trải chi phí hoạt động của BHTGVN; các khoản tiền bảo hiểm không có người nhận theo quy định...

Về nguyên tắc sử dụng vốn, Thông tư nêu rõ, BHTGVN được sử dụng vốn để phục vụ hoạt động theo quy định của pháp luật. Việc sử dụng vốn của BHTGVN phải bảo đảm nguyên tắc an toàn, phát triển vốn.

BHTGVN được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và gửi tiền tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. BHTGVN phải theo dõi, hạch toán riêng các khoản thu được từ hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi này.

Quỹ Dự phòng nghiệp vụ được sử dụng để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền theo quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi. Trong trường hợp quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền, BHTGVN có thể tiếp nhận hỗ trợ hoặc vay của tổ chức tín dụng, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ theo quy định của Luật BHTG và các văn bản hướng dẫn.

Thực hiện Thông tư số 41/2014/TT-BTC, chắc chắn niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng sẽ được củng cố, giúp người dân yên tâm hơn khi gửi tiền tiết kiệm vào các TCTD, qua đó, đẩy mạnh quá trình huy động vốn nhàn rỗi trong dân cư, giúp các doanh nghiệp tăng cường nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển.

Bài và ảnh: HOÀNG HẰNG NGA