Bảo đảm sự minh bạch trong phát hành, giao dịch và sử dụng các công cụ tài chính

Theo nghiên cứu của Ban Đề tài, trong những năm qua, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả rất đáng khích lệ, nhiều năm có sự bứt phá. Quy mô của nền kinh Việt Nam ngày càng được mở rộng, tăng trưởng kinh tế dần chuyển sang chiều sâu, độ mở của nền kinh tế Việt Nam với nền kinh tế thế giới càng lớn.

Tuy nhiên, trước những biến động không ngừng, thị trường tài chính Việt Nam vẫn bộc lộ những hạn chế như: Mất cân đối giữa huy động và sử dụng vốn trên thị trường tiền tệ, chủ yếu là huy động vốn ngắn hạn nhưng tài trợ cho dự án trung và dài hạn. Trong khi đó, thị trường vốn chưa phát triển, nguồn vốn trung hạn và dài hạn chủ yếu dựa vào hệ thống ngân hàng, tạo sức ép và rủi ro đối với tổ chức tín dụng và có thể ảnh hưởng dây chuyền đến cả nền kinh tế.

Thị trường trái phiếu đã bộc lộ nhiều bất cập về cơ chế chính sách, dễ bị lợi dụng, thiếu minh bạch thông tin, điều kiện phát hành, sử dụng vốn sai mục đích, chuyển nhượng vốn lòng vòng, tỷ lệ an toàn tài chính của doanh nghiệp phát hành thấp, tiêu chí đánh giá xếp hạng chưa rõ ràng. Sự giám sát, kiểm tra, quản lý của cơ quan chủ quản và các cơ quan tổ chức liên quan chưa chặt chẽ, hiệu quả, vẫn còn những khoảng trống pháp lý trong việc quản lý, giám sát thị trường.

Ngoài ra, thị trường chứng khoán quy mô còn nhỏ, chưa đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và cũng bộc lộ những hạn chế, gây bức xúc cho nhà đầu tư như quản lý thị trường chưa tốt, tình trạng làm giá thao túng chứng khoán gây thiệt hại cho nhà đầu tư và niềm tin thị trường; chuẩn mực kế toán, chế tài xử lý, xử phạt còn bất cập; thông tin công bố của một số công ty đại chúng, công ty niêm yết, nhà đầu tư chưa bảo đảm tính chính xác.

TS Lê Thế Sáu nhấn mạnh, Kiểm toán nhà nước là cơ quan thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, phát huy vai trò đối với việc lành mạnh hóa thị trường tài chính thông qua việc không ngừng hoàn thiện pháp luật, cơ chế, chính sách. Kiểm toán nhà nước đóng vai trò giám sát và đảm bảo sự minh bạch, hợp pháp trong việc phát hành, giao dịch và sử dụng các công cụ tài chính.

Kiểm toán nhà nước có trách nhiệm kiểm tra tính minh bạch của các giao dịch tài chính; đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật; đảm bảo sự minh bạch trong báo cáo tài chính; giám sát hoạt động của các ngân hàng, kiểm toán các hoạt động tín dụng, huy động vốn và quản lý rủi ro tài chính; giám sát thị trường chứng khoán; giám sát hoạt động phát hành trái phiếu…

Để nâng cao vai trò của Kiểm toán nhà nước trong xây dựng và triển khai kiểm toán đánh giá thị trường tài chính, Ban Chủ nhiệm Đề tài cho rằng, thời gian tới, Kiểm toán nhà nước cần xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ, đầy đủ và chính xác; phát triển hệ thống chỉ tiêu và công cụ đánh giá phù hợp với đặc thù thị trường tài chính; tăng cường năng lực dự báo và phân tích xu hướng thị trường; đẩy mạnh hợp tác quốc tế và học hỏi kinh nghiệm từ các cơ quan kiểm toán nước ngoài.

Đánh giá cao kết quả nghiên cứu, Hội đồng nghiệm thu cho rằng, Đề tài đã cung cấp bức tranh tương đối toàn diện, đầy đủ về thị trường tài chính; phân tích vai trò của Kiểm toán nhà nước và đề xuất hai nhóm giải pháp căn bản để lành mạnh hóa thị trường tài chính và nâng cao vai trò của Kiểm toán nhà nước.

Để hoàn thiện Đề tài, nâng cao tính khả thi, các thành viên Hội đồng nghiệm thu khuyến nghị: Cần chuẩn hóa khái niệm lành mạnh hóa thị trường tài chính theo 3 trụ cột minh bạch - hiệu quả - an toàn và gắn với phát triển bền vững gồm: tài chính xanh, quản trị, kỷ luật thị trường.

Đề tài cần phân tích sâu hơn về những điểm nghẽn trên thị trường tài chính Việt Nam như: Hiệu quả phân bổ vốn tín dụng, các trung gian tài chính, lòng tin trên thị trường chứng khoán, minh bạch thông tin trên thị trường tài chính và vai trò các quỹ nhà nước, sự yếu kém của các công cụ giám sát và tính hiệu quả của hoạt động tư vấn, hỗ trợ…

Về vai trò của Kiểm toán nhà nước, cần làm rõ những tồn tại về nhận thức, quy định pháp lý, chất lượng, năng lực của kiểm toán viên. Từ đó, đề xuất các nhóm giải pháp phù hợp, bao gồm trong ngắn hạn và dài hạn; bổ sung giải pháp về nhận thức, hoàn thiện và nâng cao tính khả thi của các quy định pháp lý, tăng cường kỷ cương kỷ luật, tính minh bạch và lành mạnh hóa các dòng tiền. Đồng thời, cần có giải pháp nâng cao chất lượng và tính hiệu quả của các công cụ hỗ trợ thị trường tài chính, trong đó có công cụ dịch vụ tư vấn, đánh giá, định giá.

Phát biểu kết luận, Phó tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng đánh giá cao nỗ lực của Ban Đề tài và đồng tình với các khuyến nghị, đề xuất của Hội đồng nghiệm thu. Đây là đề tài khó, phạm vi rộng, dữ liệu cần phân tích chuyên sâu, vì vậy, Ban Đề tài cần tiếp thu tối đa các ý kiến của các chuyên gia, đi sâu vào hệ thống giám sát để đưa ra các tiêu chí kiểm toán cụ thể, qua đó đề xuất hướng đi mới cho hoạt động kiểm toán, mở rộng phạm vi nghiên cứu thời gian tới.

Hội đồng nghiệm thu đánh giá Đề tài xếp loại Xuất sắc.

HỒNG ANH