QĐND - Xóa đói, giảm nghèo vùng biên giới là một nhiệm vụ chiến lược không chỉ có ý nghĩa an sinh xã hội mà còn đặc biệt quan trọng trong vấn đề bảo đảm quốc phòng-an ninh từ thế trận lòng dân. Do đặc điểm tự nhiên khá khắc nghiệt, người dân ở các vùng biên giới, mà đặc biệt là biên giới các tỉnh phía Bắc rất khó nhọc trong việc phát triển kinh tế, tìm hướng thoát nghèo. Tìm cây trồng, vật nuôi phù hợp để thoát nghèo bền vững là câu hỏi trăn trở nhiều năm. Các chuyên gia về kinh tế và sinh vật học cho rằng, nuôi bò là hướng thoát nghèo bền vững và khả thi nhất cho người nghèo vùng biên giới.                          

Muốn bình yên thì phải no ấm

Theo kết quả điều tra, rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo của Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội, đến hết năm 2013, cả nước còn 1.797.889 hộ nghèo (chiếm 7,8% tổng số hộ), giảm 1,8% so với năm 2012. Miền núi Tây Bắc có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất với 25,86%, tiếp đến là vùng miền núi Đông Bắc với 14,81%; Tây Nguyên 12,56%; Bắc Trung Bộ 12,22%; Duyên hải miền Trung 10,15%; Đồng bằng sông Cửu Long 7,41%; Đồng bằng sông Hồng 3,63%; Đông Nam Bộ 0,95%.

Những phụ nữ người dân tộc Dao Thanh Y này có cơ hội đổi đời từ con bò do chương trình "Bò giống giúp người nghèo biên giới" tặng.

 

Một số tỉnh có tỷ lệ hộ nghèo còn cao như: Điện Biên (35,22%); Lai Châu (27,22%); Sơn La (27,01%); Hà Giang (26,95%); Yên Bái (25,38%); Cao Bằng (24,2%)…

Vì thế, có thể thấy, xóa đói, giảm nghèo trên bình diện cả nước nói chung cũng như tại các tỉnh miền núi phía Bắc là một thách thức rất lớn, cần nỗ lực của nhiều cấp, ngành và cả xã hội.

Vùng rừng núi biên giới phía Bắc có vẻ đẹp hùng vĩ đến mê hoặc. Thế nhưng, trong cái hùng vĩ của núi rừng ấy lại có nhiều cảnh đời nhỏ bé, nghèo nàn. Bởi bao bọc quanh con người là núi đá, trồng gì, nuôi gì cũng khó. Tôi đã từng vào một gia đình nông dân nghèo ở huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đúng thời điểm giáp hạt. Trong nhà chẳng có của nả gì đáng giá, chỉ còn đúng 3 bắp ngô treo trên xà nhà. Vì thế, cứ đến vụ giáp hạt hằng năm là Chính phủ lại xuất gạo dự trữ hỗ trợ người dân nghèo ở nhiều địa phương.

Cái nghèo đeo đẳng khiến cho tình hình an ninh trật tự vùng biên cương rất phức tạp. Ở các xã vùng giáp biên, chuyện người dân tham gia vận chuyển hàng lậu, ngoại tệ là khá phổ biến. Không những thế còn có những đường dây buôn người, mang ma túy qua biên giới có sự tham gia của người dân địa phương.

Vì thế, muốn biên cương bình yên thì biên cương phải no ấm. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã từng nhấn mạnh rằng, đời sống của đồng bào biên giới đa phần còn nghèo. Vì thế, việc chăm lo cho người dân nơi đây không chỉ là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước mà còn là của toàn xã hội nhằm góp phần thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược lâu dài là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hướng thoát nghèo từ con bò

Quyết tâm là như vậy, nhưng tìm được hướng thoát nghèo bền vững cho người dân nghèo vùng biên giới không phải dễ. Qua kinh nghiệm thực tiễn từ nhiều chương trình xóa đói, giảm nghèo thì nuôi bò là cách rất tốt để thoát nghèo. Dự án Ngân hàng bò của Hội chữ Thập đỏ Việt Nam đang thực hiện, hay Chương trình Lục Lạc Vàng do Đài Truyền hình Việt Nam, Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Công ty cổ phần truyền thông LATASA thực hiện đã cho thấy điều đó.

Dự án Ngân hàng bò được triển khai từ năm 2010 với số lượng bò cấp ban đầu là 1.400 con cho 1.400 hộ gia đình tại 14 huyện nghèo, tới nay dự án đã phát triển đàn bò lên tới 7.028 con với 7.028 hộ hưởng lợi tại 111 huyện, trong đó có 34 huyện nghèo. Dự án được chính quyền và người dân đánh giá là một trong những hình thức hỗ trợ các hộ gia đình nghèo mang lại hiệu quả cao, mang tính bền vững giúp các hộ gia đình phát triển sinh kế. Ví dụ như, năm 2010 Trung ương Hội Chữ Thập đỏ Việt Nam đã cấp cho Phú Thọ 100 con bò trị giá 700 triệu đồng, sau 3 năm từ 100 con đã lên đến 168 con trong đó có 54 con bê cái và 14 con bê đực. Số bê cái đã bàn giao được cho hộ nghèo khác trong khu nuôi. Số bê đực được bán và mua bê cái chuyển cho các hộ nghèo khác tổng trị giá đàn bò đạt hơn 2 tỷ đồng.

Tương tự, chương trình Lục Lạc Vàng tặng bò cái cho các hộ nghèo. Sau 3 năm thực hiện chương trình Lục Lạc Vàng, hành trình trao tặng bò đã đi qua hơn 240 xã phường, trao tặng gần 2.500 con bò giống cho hơn 1.488 hộ dân (trung bình mỗi năm trao hơn 800 con). Nhờ đó, nhiều hộ dân đã thoát nghèo, cuộc sống dần khấm khá. Chương trình đã nêu câu chuyện của chị Nguyễn Thị Xuân Hoàng, xã Long Giang (huyện Phước Long, tỉnh Bình Phước), cách đây mấy năm không có nổi một bữa no, thế mà sau khi được tặng bò, kinh tế đã khá hẳn, đã đủ tiền để xây được ngôi nhà nho nhỏ…

Theo Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Thái, Giám đốc Trung tâm Tư vấn bồi dưỡng và Phát triển khoa học công nghệ thuộc Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật tỉnh Hải Dương thì với tình hình hiện nay, trong các vật nuôi thì nuôi bò là hợp lý nhất cho chuyện thoát nghèo. Bởi giá thành nuôi lợn ngày càng cao, trong khi giá thịt lợn lại hạ. Ngành nông nghiệp ở nhiều tỉnh phía Bắc đã phát triển đàn trâu trong những năm trước, nhưng sau đó phát hiện ra nuôi bò có lợi thế hơn. Bò vừa làm sức kéo, vừa bán được giá, vừa nuôi lấy thịt được. So với trâu, bò ăn ít hơn, chăn thả dễ (chỉ cần rơm rạ, cỏ bình thường), thích nghi với khí hậu tốt hơn (chịu nóng tốt hơn, chịu lạnh cũng tốt hơn), chống, chịu bệnh tật tốt hơn, thích nghi với nhiều loại ruộng (cả ruộng khô, lẫn ruộng ngập nước), đi lại tốt trên nhiều địa hình, dai sức hơn trâu, thân hình không kềnh càng nên vừa thuận lợi khi kéo ở những ruộng nhỏ, lại tiện khi kéo xe… Giá của bò giống và trâu giống tương đương nhau nhưng bò lại có chu kỳ sinh sản ngắn hơn (270 ngày), trong khi trâu là 300 ngày… Giá thịt bò cũng cao hơn. Ở nhiều nước trong khu vực, xu hướng tăng số lượng đàn bò, giảm đàn trâu là thấy rõ. Tại Việt Nam cũng đang có xu hướng này. Theo ông Thái, cũng chính vì vậy mà nhiều chương trình tặng vật nuôi giúp người dân thoát nghèo đều chọn con bò.

Một chương trình ý nghĩa, một mục tiêu lớn

Như vậy, hiệu quả của các chương trình nêu trên đã minh chứng cho việc nuôi bò để thoát nghèo. Tuy nhiên, do chi phí cho một con bò giống không hề rẻ, khoảng 15 triệu đồng/con, vì thế các chương trình hiện nay không đủ lực để cấp một lượng lớn bò giống cho các hộ nghèo các tỉnh biên giới.

Chương trình “Bò giống giúp người nghèo biên giới” là chương trình do Chủ tịch nước Trương Tấn Sang phát động, giao cho Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng chủ trì với sự tham gia của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung ương Hội Chữ thập Đỏ Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam và Ủy ban nhân dân 11 tỉnh biên giới. Như vậy, trong chương trình này có sự chung sức của hai đơn vị quân đội, vì đây là vấn đề liên quan đến quốc phòng, an ninh.

Chương trình đặt một mục tiêu rất cao đó là trong giai đoạn 1 (từ nửa cuối năm 2014 đến hết năm 2016) sẽ mua 24.000 con bò cái sinh sản trao tặng các hộ nghèo theo chuẩn quốc gia ở 11 tỉnh biên giới phía Bắc và Tây Bắc. Đó là các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Yên Bái, Thanh Hóa và Nghệ An… những nơi có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất nước. Với thống kê ban đầu cho thấy, số lượng hộ đặc biệt nghèo ở các tỉnh trên là khoảng 36.000 hộ, thì ngay giai đoạn 1 của chương trình đã giải quyết khá cơ bản việc cấp bò cho các hộ nghèo nói trên. Như vậy, tính ra mỗi năm, chương trình sẽ tặng gần 12.000 con bò, gấp khoảng 10 lần tốc độ trao bò của các chương trình đã nêu ở trên. Chưa kể, trong thời gian đó, đàn bò sẽ tiếp tục sinh sôi, số lượng bò sẽ tiếp tục nhân lên từng tháng, từng năm.

Như vậy, có thể thấy Chương trình “Bò giống cho người nghèo biên giới” có thể sẽ tạo ra một chuyển biến rõ rệt của nhiệm vụ xóa đói, giảm nghèo ở vùng biên giới.

Bài, ảnh: QUỲNH DƯƠNG

Bài 2: Thể hiện vai trò của Bộ đội Cụ Hồ