Khả năng trả nợ của doanh nghiệp
TPDN thực chất là một khoản vay nợ của doanh nghiệp theo nguyên tắc tự vay, tự trả. Rủi ro của người đầu tư vào TPDN chính là khả năng trả nợ của doanh nghiệp đó. Khả năng trả nợ của doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động sản xuất, kinh doanh (SXKD), tình hình tài chính, tài sản bảo đảm của doanh nghiệp... Trên thực tế, khi phát hành TPDN, nhiều doanh nghiệp chỉ chú trọng vào hoạt động đánh bóng hình ảnh nhằm thu hút các nhà đầu tư cá nhân. Số tiền thu được từ TPDN thậm chí còn bị sử dụng không đúng mục đích; vì vậy, người mua cần tìm hiểu kỹ những thông tin về doanh nghiệp và cân nhắc rủi ro trước khi quyết định mua TPDN, không nghe theo những thông tin giới thiệu hấp dẫn từ các nhân viên môi giới trái phiếu.
Trong bối cảnh tình hình SXKD khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và qua báo cáo của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội về hoạt động phát hành TPDN, Bộ Tài chính nhận thấy khối lượng phát hành TPDN 4 tháng đầu năm 2020 giảm nhẹ so với cùng kỳ năm 2019 (bằng 98%). Trong đó, doanh nghiệp bất động sản chiếm 49,1% khối lượng trái phiếu phát hành với lãi suất phát hành bình quân tăng; nhà đầu tư cá nhân có xu hướng tăng mua TPDN. Trước tình hình thị trường nêu trên, để hạn chế rủi ro cho cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư mua trái phiếu, Bộ Tài chính khuyến nghị: Đối với doanh nghiệp có nhu cầu huy động vốn trái phiếu phải tính toán cụ thể dòng tiền để xây dựng phương án phát hành trái phiếu khả thi, gắn với nhu cầu vốn cho SXKD, bảo đảm khả năng trả các khoản nợ đến hạn, trong đó có trả nợ lãi, gốc trái phiếu. Đồng thời phải tuân thủ quy định của pháp luật, công bố thông tin cụ thể về mục đích phát hành trái phiếu, điều kiện, điều khoản của trái phiếu, tình hình tài chính cho nhà đầu tư. Bộ Tài chính sẽ thường xuyên kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, bảo đảm công khai, minh bạch của thị trường và doanh nghiệp tuân thủ quy định của pháp luật.
    |
 |
|
Số tiền huy động từ TPDN được Tập đoàn Masan sử dụng vào đúng mục đích mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh. |
Cẩn trọng khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Bộ Tài chính cho biết, đối với nhà đầu tư, cần phân biệt rõ phương thức phát hành TPDN ra công chúng và phát hành TPDN riêng lẻ. Đối với TPDN phát hành ra công chúng, doanh nghiệp phải tuân thủ nguyên tắc công bố thông tin cho tất cả công chúng đầu tư, làm thủ tục đăng ký chào bán và phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy chứng nhận đăng ký chào bán trái phiếu ra công chúng. Đối với TPDN phát hành riêng lẻ, doanh nghiệp chỉ cần đáp ứng điều kiện phát hành, công bố thông tin trực tiếp cho đối tượng mua trái phiếu; đồng thời công bố thông tin cho Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội mà không cần cơ quan quản lý nhà nước cấp phép. Nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý việc mua TPDN khác với gửi tiền tiết kiệm tại ngân hàng. Theo thông lệ, TPDN phát hành riêng lẻ chỉ phù hợp với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, có khả năng phân tích và đánh giá rủi ro. Luật Chứng khoán năm 2019 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2021) cũng đã quy định TPDN riêng lẻ chỉ phát hành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Các chuyên gia tài chính nhận định, nhà đầu tư cần lưu ý lãi suất cao đi kèm với rủi ro lớn. Vì vậy, chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu và đánh giá được các rủi ro thì nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư cá nhân mới nên mua TPDN riêng lẻ. Nhà đầu tư không nên mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao mà chưa tìm hiểu kỹ về đặc điểm của trái phiếu và những rủi ro có thể xảy ra. Nhà đầu tư cũng phải hết sức thận trọng với cam kết mua lại của tổ chức bảo lãnh, phân phối trái phiếu (ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán…) do có rủi ro là các tổ chức này có thể không thực hiện được cam kết mua lại do phải đáp ứng các quy định về chỉ tiêu an toàn tài chính theo quy định của pháp luật, hoặc không mua lại được do có khó khăn về tài chính.
Vì thế, nhà đầu tư cần yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu/tổ chức bảo lãnh, phân phối TPDN cung cấp đầy đủ thông tin bao gồm: Trái phiếu do doanh nghiệp nào phát hành, mục đích phát hành; có tài sản bảo đảm hay không; cam kết của doanh nghiệp phát hành, tổ chức bảo lãnh, phân phối trái phiếu; kỳ hạn phát hành và phương thức trả nợ gốc, lãi; tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành. Để tham gia thị trường TPDN, các doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư cần trang bị kiến thức, kinh nghiệm đầu tư, hiểu biết và tuân thủ quy định của pháp luật; trên cơ sở đó góp phần xây dựng và phát triển thị trường TPDN an toàn, bền vững.
Lựa chọn trái phiếu doanh nghiệp được ngân hàng bảo lãnh
Trao đổi với chúng tôi, chuyên gia tài chính-ngân hàng, TS Nguyễn Trí Hiếu chia sẻ, nhà đầu tư TPDN phải có kiến thức tài chính, nếu chỉ tìm kiếm qua lợi nhuận phát hành hấp dẫn thì không nên đầu tư. Bên cạnh đó, đối với các nhà đầu tư cá nhân thì cần có các chuyên gia tài chính và chuyên gia pháp lý tư vấn cho họ vì TPDN thường được ràng buộc bởi rất nhiều điều kiện mà người dân khó nắm hết được, như: Các điều khoản đi kèm, tuân thủ các chỉ tiêu về tài chính, cách tính lãi suất, bảo lãnh thanh toán… Để hạn chế rủi ro, nhà đầu tư nên tìm đến các TPDN được những ngân hàng uy tín bảo lãnh phân phối, trong đó đặc biệt lưu ý đến bảo lãnh thanh toán. Ngoài ra, nhà đầu tư nên tham khảo thông tin từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước về loại TPDN mà mình dự kiến đầu tư. Cần lưu ý, trong lúc nền kinh tế thế giới đang bị tác động bởi dịch Covid-19, hoạt động xuất nhập khẩu bị ảnh hưởng, ngoài việc quan tâm đến tổ chức phát hành, bảo lãnh thanh toán thì phải xem xét ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp phát hành TPDN có thuộc nhóm chịu tác động của dịch bệnh hay không.
NGUYỄN ANH VIỆT