Sau bữa cơm sáng cùng đồng đội ở Tổ công tác Biên phòng bản Rào Tre, như thường lệ Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên dùng xe máy dạo một vòng quanh bản của đồng bào Chứt để nắm tình hình. Anh cũng dành thời gian ghé thăm điểm Trường Mầm non của bản, nằm đầu con đường vào trung tâm khu dân cư. Trường được xây dựng khang trang, sạch đẹp. Nơi đây, có hơn 20 học sinh đều là con em của đồng bào dân tộc Chứt theo học. Đang mải mê với những đồ chơi đẹp nhưng khi thấy anh Thiên xuất hiện ở cửa lớp học, đám trẻ liền đứng dậy, vòng tay trước ngực, cất lời đồng thanh: “Chúng cháu chào chú Thiên ạ!”. Rồi chúng lại nhìn nhau cười thoải mái, có cháu còn chạy đến nắm lấy tay chú Thiên, thân tình như người trong gia đình.

Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên cùng giáo viên và học sinh Điểm trường Mầm non bản Rào Tre.

“Sao đám trẻ biết anh Thiên rõ thế?”-Chúng tôi đặt câu hỏi thì được cô giáo Hoàng Thị Hương-phụ trách lớp học, chia sẻ: “Cũng dễ hiểu thôi, anh Thiên đã gắn bó với bà con dân tộc Chứt hàng chục năm nay. Chuyện buồn, vui của các gia đình trong bản đều có sự xuất hiện của anh và Bộ đội Biên phòng (BĐBP). Những đứa trẻ ở đây đều do anh Thiên làm giấy khai sinh. Nhiều em được anh đưa, đón đến trường mỗi ngày”. Cô Hương còn nói, nếu các anh xuống bản sẽ được nghe nhiều câu chuyện cảm động giữa cán bộ biên phòng với bà con dân bản.

Thoạt nhìn, Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên không có gì đặc biệt ngoài dáng người cao lều khều, gầy đét, nước da đen sạm như người nông dân và rất ít nói. Thế nhưng, chứng kiến tình cảm của những đứa trẻ dành cho anh và “gợi ý” của cô giáo Hương khiến chúng tôi muốn tìm hiểu về người cán bộ vận động quần chúng của Đồn Biên phòng Bản Giàng. Thế là, người đâu tiên chúng tôi tìm đến là ông Hồ Kính, một trong những đảng viên kỳ cựu, nhiều năm đảm nhiệm Bí thư chi bộ, Trưởng bản Rào Tre. Ông Hồ Kính khẳng định: “Cán bộ Thiên ở với đồng bào ta lâu lắm rồi, làm nhiều việc tốt nên được nhân dân tin và nghe theo”. Rồi ông kể cho chúng tôi nghe về cuộc sống của đồng bào mình mấy chục năm về trước... Đến năm 2001, BĐBP tỉnh Hà Tĩnh thành lập Tổ công tác bản Rào Tre, thuộc Ðồn Biên phòng Bản Giàng với nhiệm vụ trực tiếp giúp dân xây dựng, ổn định cuộc sống. Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên gắn bó với đồng bào dân tộc Chứt kể từ ngày đó đến nay. Nhớ lại ngày đầu về công tác ở bản Rào Tre, anh Thiên chia sẻ: “Mọi thứ gần như đều xuất phát từ con số không. Từ người già đến trẻ em đều không biết chữ, vài người biết tiếng phổ thông. Thậm chí, người dân còn chưa quen với việc tắm rửa, vệ sinh cá nhân. Do bất đồng ngôn ngữ, đồng bào lại nhút nhát, tự ti nên chúng tôi muốn nói điều gì đó cũng rất khó. Chỉ còn cách làm trước, giải thích sau”.

Từ đó, anh Thiên cùng đồng đội chọn những hộ gia đình đồng bào Chứt biết tiếng phổ thông, vừa chủ động sắp xếp lại nơi ăn ở, sinh hoạt trong gia đình, vừa làm, hướng dẫn, khuyến khích họ khuyên bảo các hộ trong bản làm theo. Rồi mỗi chiều về, người ta lại thấy anh tập trung những đứa trẻ, con em đồng bào dân tộc Chứt đến bể nước của tổ công tác trực tiếp tắm rửa cho chúng. Cứ thế, các em quen dần, tự giác vệ sinh thân thể hằng ngày. Thấy con em mình được bộ đội chăm sóc, thương yêu, bậc làm cha, làm mẹ cũng dẫn thay đổi thiện chí. Họ mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tin tưởng vào lời nói, chỉ dẫn của cán bộ, chiến sĩ biên phòng.

Khi có được lòng tin của nhân dân, anh Thiên và đồng đội bắt đầu nghĩ đến những chuyện xa hơn. Chuyện đẩy lùi hủ tục, giúp dân xóa bỏ tư tưởng “đói không lo, no không mừng”. Ban ngày, anh bám thực địa đôn đốc, hướng dẫn bà con khai hoang đất trồng lúa nước, đêm đến làm thầy giáo đứng lớp giảng dạy xóa mù chữ cho dân bản. Sau 3 năm kiên trì đứng lớp truyền đạt, phần lớn người dân trong bản đều đã biết tiếng phổ thông; biết đọc, biết viết. Để trẻ em trong bản được đến trường, anh cùng đồng đội tham mưu với chính quyền địa phương tổ chức làm giấy khai sinh, tìm họ, đặt tên cho các cháu nhỏ. Với lòng biết ơn, kính trọng Bác Hồ, người Chứt đã chọn họ Hồ làm họ chung của dân tộc mình.

Gắn bó từng ấy thời gian với đồng bào dân tộc Chứt, Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên vẫn khẳng định, giúp dân xóa bỏ các hủ tục, hạn chế uống rượu là những việc khó nhất. Bởi trước khi về Rào Tre định cư, đồng bào Chứt vốn sống trong rừng sâu, hang đá cả thời gian dài, họ vẫn tin vào mọi điều không may đều do "con ma" làm tội. Và chỉ có thầy mo mới có thể đuổi được ma. Nên ốm đau, bệnh tật, sinh con, người dân đều tìm đến thầy mo để làm lễ. Điều này để lại những vụ việc rất thương tâm. Quá trình làm nhiệm vụ, Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên báo cáo chỉ huy đơn vị cử quân y thường xuyên tổ chức khám sức khỏe, chữa bệnh, cấp thuốc cho nhân dân. Thời gian ở Rào Tre, chúng tôi được chị Hồ Thị Lình kể về câu chuyện đầy xúc động của 15 năm trước. Chuyện là, khi đó, chị Lình chuyển dạ chuẩn bị sinh con. Theo phong tục địa phương thì gia đình sẽ mời thầy mo về đưa chị Lình ra bờ suối làm lễ cúng thần linh và sinh con ở đó. Nhưng khi trở dạ thì thai ra ngược, chị quằn quại mãi không sinh được. Thầy mo đành bất lực. Biết chuyện, anh Thiên lập tức xuất hiện làm cuộc “giao kèo” với các thầy mo và huy động đồng đội, gia đình dùng võng thay nhau cáng chị Lình vượt 25km đường rừng trong đêm tối mùa mưa lũ tới bệnh viện huyện kịp thời cứu sống cả hai mẹ con. Từ đó, gia đình chị Lình xem anh Thiên là ân nhân, từ bỏ phong tục cúng ma, xây dựng nếp sống mới. Các thầy mo trong bản cũng không còn hành nghề để chữa bệnh nữa.

Không chỉ mù chữ, mê tín, mà uống rượu thường xuyên cũng là một trong những trở ngại lớn của quá trình giúp đồng bào Chứt xây dựng cuộc sống mới. Một số đối tượng xấu chỉ đưa vài can rượu vào bản Rào Tre là có thể đổi được con trâu, con bò và những tài sản giá trị khác. Tình trạng này khiến nhiều nguồn lực đầu tư của chính quyền địa phương, BĐBP cho đồng bào Chứt có nguy mất trắng. “Trước thực trạng đó, chúng tôi tham mưu cho chính quyền địa phương xây dựng Hương ước bản Rào Tre. Trong đó có những nội dung như: Xử phạt nặng những ai mang rượu vào bán, mang những tài sản có giá trị lớn ra khỏi bản mà chưa được sự đồng ý của chính quyền địa phương, BĐBP. Cùng với đó, chúng tôi cũng tìm cách vận động nhân dân tham gia các hoạt động sản xuất, văn hóa văn nghệ, giảm dần việc uống rượu”, anh Thiên cho biết. 

Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên hướng dẫn nhân dân chăm sóc cây chuối cao sản.

Năm 2001, ngày Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên về bản Rào Tre, lúc đó cậu bé Hồ Tình lên 10 tuổi nhưng vẫn chưa quen với việc tắm rửa hằng ngày, chưa biết đọc, biết viết. Nhưng chỉ sau một thời gian được cán bộ Tổ công tác bản Rào Tre hướng dẫn, chỉ dạy, em tiến bộ từng ngày. Cậu bé được làm giấy khai sinh, được đến trường học tập. Sau khi trưởng thành, được anh Thiên định hướng, động viên, Hồ Tình xung phong và trở thành thanh niên đầu tiên của đồng bào Chứt thực hiện nghĩa vụ quân sự. Hơn hai năm thực hiện nghĩa vụ ở Bộ chỉ huy BĐBP tỉnh Hà Tĩnh, chiến sĩ Hồ Tình tiếp tục nhận được sự quan tâm của đơn vị, bổ sung kiến thức văn hóa, được kết nạp vào Đảng. Hoàn thành nghĩa vụ trở về, Hồ Tình đang cùng BĐBP hỗ trợ đồng bào phát triển sản xuất, xây dựng nếp sống mới.

Trải qua lần sinh khó, chị Hồ Thị Lình thêm tin yêu cán bộ biên phòng “cắm bản”. Cô con gái Hồ Thị Đình Lài được các chú bộ đội đi làm thủ tục khai sinh, đưa đến lớp học mầm non từ những buổi đầu tiên. Đình Lài cũng được bộ đội tặng xe đạp khi ra học tiểu học ở trung tâm xã. Giờ đây, cô bé đang là nữ sinh lớp 9, Trường THCS Dân tộc nội trú huyện Hương Khê.

Sau gần 20 năm với sự giúp đỡ của BĐBP tỉnh Hà Tĩnh, đặc biệt là sự kiên trì, bền bỉ của Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên và đồng đội mà đồng bào dân tộc Chứt đã xóa bỏ các hủ tục, họ biết trồng lúa nước, biết chăn nuôi gia súc, gia cầm, trồng cây ăn quả, chủ động lương thực, thực phẩm cho cuộc sống hằng ngày. Con em của bản Rào Tre được học hành đàng hoàng, nhiều em vươn xa để tìm hướng lập nghiệp... Bức tranh của bản Rào Tre đang thực sự khởi sắc. Hình ảnh Thiếu tá QNCN Nguyễn Văn Thiên, cán bộ vận động quần chúng Đồn Biên phòng Bản Giàng cùng đồng đội luôn sáng mãi trong lòng dân.

Bài và ảnh: VIẾT LAM