Các em học sinh đang kiểm tra chất luợng đầu năm. Ảnh: Thanh Sơn

Các em học sinh cả nước bước vào năm học mới được gần một tháng trong dư âm náo nức của ngày tựu trường còn chưa dứt. Còn với toàn xã hội, mừng vì ngành giáo dục nước nhà đang đổi mới từng ngày nên hy vọng sẽ có một năm học mới chất lượng hơn, song lo là liệu những tồn tại bấy lâu có được giải quyết. Một trong số đó là tình trạng học không đi đôi với hành, học không gắn với thực tiễn và nhu cầu lao động của xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa. Vì thế, nền giáo dục mới phải đào tạo nên những người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa chuyên”. Người cũng chỉ rõ phương pháp để đào tạo nên những người tài-đức là “học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”.

Thực tế cho thấy trong những năm qua, ngành giáo dục nước ta liên tục cải cách và đổi mới phương pháp dạy-học của cả thầy và trò, song không tránh khỏi những mặt tồn tại như trên. Ở đa số các trường học vẫn còn hiện tượng nhà trường không chú trọng việc dạy thực hành và học sinh không quan tâm đến các giờ thực hành vật lý, hóa học, sinh học, kỹ thuật nông nghiệp hay các hoạt động ngoại khóa ở các nhà trường. Nhiều em chưa nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích thiết thực mà giờ thực hành đem lại nên lại coi đó là dịp để vui chơi và tán gẫu. Một số trường học được trang bị phòng máy học ngoại ngữ nhưng lại bị bỏ không hoặc sử dụng không hết chức năng gây lãng phí lớn vì các giờ thực hành tiếng được sắp xếp quá ít. Tình trạng lịch học các giờ thực hành chỉ chiếm một phần trăm rất nhỏ so với số tiết lý thuyết trong tổng thời lượng của chương trình còn phổ biến.

Có em học sinh phàn nàn rằng chương trình vật lý hay hóa học lớp 12 có những kiến thức chỉ có thể hiểu được qua thực hành, thế mà nhà trường chỉ bố trí được một đến hai buổi học thực hành cho học sinh. Chưa kể tình trạng phòng thí nghiệm thiếu rất nhiều đồ dùng thí nghiệm nên cũng ảnh hưởng lớn đến chất lượng các buổi thực hành. Một số sinh viên đại học còn kể rằng hầu như các em được học môn tin học trong trường toàn bằng lý thuyết. Số lượng các buổi thực hành rất ít mà chương trình dạy lại cũ, buộc các em phải học thêm ở các trung tâm tin học bên ngoài. Thậm chí lúc thi kết thúc môn, các em phải thi viết chứ không được thi bằng máy. Chính vì lẽ đó mà trong một kỳ thi Ô-lim-píc quốc tế môn vật lý gần đây, đội tuyển Việt Nam đạt điểm rất cao ở phần thi lý thuyết nhưng đến phần thi thực hành thì ta hoàn toàn thua bạn.

Học thiếu thực hành chính là một trong những nguyên nhân dẫn tới thực trạng bức xúc hiện nay, đó là nhiều sinh viên ra trường không thể tìm được việc làm. Bởi lẽ những kiến thức đa phần là “lý thuyết suông” mà các em được trang bị trong trường học không thể đủ để đáp ứng yêu cầu khắt khe của các nhà tuyển dụng. Giữa lý thuyết mà họ được học trong các nhà trường và thực tế công việc đòi hỏi còn quá cách xa nhau.

Tới dự lễ khai giảng năm học 2007-2008 của trường dân tộc nội trú Hà Giang, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh phát biểu nhấn mạnh: “Cần phải nỗ lực bồi dưỡng con người phát triển toàn diện, với phương châm dạy chữ, dạy nghề và dạy làm người; kết hợp chặt chẽ ba môi trường giáo dục: nhà trường, gia đình và xã hội”. Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng từng căn dặn: “Trường đại học gắn với viện nghiên cứu và các cơ sở kinh tế lớn. Trường dạy nghề gắn với các cơ sở sản xuất. Trường phổ thông phải tổ chức hướng nghiệp, gắn với đời sống kinh tế xã hội ở địa phương… Có chủ trương và chính sách để tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh, sinh viên được sử dụng máy vi tính và Internet trong giảng dạy, học tập và nghiên cứu”. Đồng thời, chúng ta cần quán triệt tinh thần thông điệp của UNESCO về giáo dục trong thế kỷ 21: “Học để biết, học để làm, học để làm người và học để sống với nhau”.

Lý luận phải gắn liền với thực tiễn, lý thuyết phải đi đôi với thực hành và lấy thực hành làm chính. Tư tưởng Hồ Chí Minh về “học với hành phải kết hợp với nhau” vẫn còn nguyên giá trị. Vẫn còn chưa muộn để nền giáo dục Việt Nam làm tốt sự nghiệp trồng người, đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu như mong muốn của Người lúc sinh thời.

THIÊN HỮU (34 Trần Phú, Hà Nội)