Làm rõ chi tiết của lịch sử: Sự thật về cuộc giải cứu Chủ tịch Xu-pha-nu-vông năm 1960

Sau khi bọn phản động phái hữu theo lệnh quan thầy, xóa bỏ Hiệp định nghị Giơ-ne-vơ 1954, xóa bỏ chính phủ liên hiệp lần thứ nhất, tiến hành khủng bố hàng loạt, bắt giam Hoàng thân Xu-pha-nu-vông cùng với 15 vị lãnh đạo và cán bộ Mặt trận Lào yêu nước, cách mạng Lào rơi vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Trước sự lật lọng trắng trợn của đối phương, Trung ương Đảng Nhân dân Lào đã ra nghị quyết lịch sử “chuyển hướng chiến lược” từ đấu tranh chính trị sang đấu tranh quân sự chính trị song song, lấy quân sự là chủ yếu, chủ trương tìm mọi cách tổ chức giải thoát đồng chí Xu-pha-nu-vông và các nhà lãnh đạo khác, phát động chiến tranh du kích trở lại, khôi phục và mở rộng vùng giải phóng và cơ sở kháng chiến trên toàn quốc.

Trong bối cảnh đó, cuộc giải thoát thành công các lãnh tụ yêu nước Lào diễn ra đêm 24-5-1960, tiếp theo cuộc thoát vây ngoạn mục của tiểu đoàn 2 Pa-thét Lào ở Cánh Đồng Chum là hai đòn chí mạng đánh vào âm mưu thực hiện chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ và phản động tay sai Lào.

Cách đây 47 năm, cuộc vượt ngục-cuộc giải thoát lịch sử nói trên, được coi là một hiện tượng hết sức kỳ lạ: chỉ trong một đêm, 16 tù nhân và tiểu đội gác tù đã thoát khỏi trại giam Phôn Khêng được canh gác 24/24 giờ bởi một tiểu đoàn quân cảnh nằm trong nội thành Viêng Chăn. Cho đến 3, 4 thập kỷ sau, đối phương và công chúng vẫn chưa biết bằng cách nào và đi theo con đường nào mà đoàn tù nhân quan trọng như thế đã trốn khỏi trại giam được, lại còn đi thoát về căn cứ địa cách mạng xa hàng trăm cây số. Vào thời đó, đã có tin do bọn phản động tung ra và chúng dựa vào đó để che lấp tội ác, sự bất lực của chúng rằng: “Đã có một xe tải đón sẵn ở cổng trại giam để đưa tù nhân và lính gác chạy về hướng bắc theo đường số 10 lên dãy núi Phu Khẩu Khoai, cách Viêng Chăn 80km đường chim bay. Ở đó đã có trực thăng chờ sẵn để đón các vị về Hà Nội rồi”. Gần đây, có người còn viết “cuộc vượt ngục thành công là do tiểu đội lính gác tù được chính những người bị giam tuyên truyền giác ngộ nên đã mở cửa trại giam giải thoát”.

Những điều nêu trên chưa phải là toàn bộ sự thật. Sự thật là do có chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời của Trung ương Đảng nhân dân Lào, có sự chuẩn bị công phu, tỉ mỉ của Tỉnh ủy Viêng Chăn và đội ngũ cán bộ của tỉnh phối hợp với tổ công tác đặc biệt của Việt Nam phái sang hỗ trợ. Tất cả các sự việc diễn ra đều theo một phương án được bàn tính, điều chỉnh, bổ sung tỉ mỉ, liên tục trong 10 tháng, sử dụng hàng trăm cơ sở tin tức mật, cơ sở giao liên mật, bám sát mọi diễn biến của việc giam giữ, bố phòng trại giam và của cục diện chính trị-quân sự ở Viêng Chăn và ở trên đất nước Lào, để đi đến quyết định giờ G chính xác và tổ chức thực hiện trọn vẹn cuộc giải thoát cũng như cuộc hành quân bí mật về căn cứ phía bắc mà không tốn một viên đạn, một giọt máu, giữ được tuyệt đối bí mật và tuyệt đối an toàn.

Cho đến 3 năm sau ngày nước Lào giải phóng hoàn toàn, tại Đại hội anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quốc năm 1978, sự kiện trên mới được công bố thông qua việc phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang đối với đồng chí Xiêng Xổm, nguyên cán bộ của Tỉnh ủy Viêng Chăn, người duy nhất đã đột nhập trại giam và dẫn đường cho đoàn tù về căn cứ an toàn của Tỉnh ủy ở ngoại thành và bà mẹ Phăn, giao liên mật của Tỉnh ủy Viêng Chăn.

Qua nhiều tư liệu, chúng ta gọi sự kiện đặc biệt này là cuộc vượt ngục hay là cuộc giải thoát đều đúng cả, bởi lẽ: Nếu những người tù và lính gác không đồng lòng nhất trí vượt ngục trốn ra thì dù có một lực lượng lớn đến giải thoát cũng không thể thành công được. Ngược lại, dù các tù nhân và lính gác có tài giỏi đến đâu cũng không thể tự mình vượt ngục thành công nếu không có kế hoạch bài binh bố trận sẵn từ bên ngoài trại giam do Tỉnh ủy Viêng Chăn chỉ đạo tổ chức thực hiện chỉ thị của Trung ương Đảng nhân dân Lào và sự tham gia góp phần đắc lực của tổ công tác đặc biệt Việt Nam được phái sang giúp bạn kịp thời theo yêu cầu của bạn.

Nguyên nhân cơ bản, sâu xa, có ý nghĩa quyết định nhất đối với thành công của cuộc giải thoát này chính là truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh ngoan cường hướng về chính nghĩa cách mạng của nhân dân các bộ tộc Lào, trong đó có anh em lính cảnh vệ vương quốc đã giác ngộ, hàng trăm cơ sở nhân dân nội ngoại thành Viêng Chăn và ở các căn cứ mà đoàn đi qua đã nuôi dưỡng, dẫn đường, làm giao liên, làm tai mắt nắm tin địch, chiến đấu đánh lạc hướng địch và bảo vệ đoàn, giữ bí mật an toàn tuyệt đối cho đoàn tù. Điều đó cũng nói lên uy tín rất cao của Chủ tịch Xu-pha-nu-vông và các nhà lãnh đạo của Đảng Nhân dân Lào, Mặt trận Lào yêu nước trong sự nghiệp đấu tranh lâu dài gian khổ để giải phóng dân tộc.

Về sự tham gia có mặt của tổ công tác đặc biệt Việt Nam được sang giúp bạn trong sự kiện lịch sử này, có bài báo viết: “Anh em đặc công Việt Nam đã đột nhập vào trạm giam dẫn đường cho các tù nhân thoát ra” là không đúng, vì sự thật là chỉ có một người duy nhất nhờ có nội ứng mà lọt vào được trại giam đêm cuối cùng để dẫn đường cho đoàn tù đi thoát về căn cứ an toàn, đó là đồng chí Xiêng Xổm (như đã nói ở trên). Cũng có bài báo viết: “Tổ công tác đặc biệt Việt Nam sang đón các nhà lãnh đạo Lào vượt ngục về” như vậy cũng không đúng, vì sự thật là tổ công tác đã tham gia giúp bạn kế hoạch từ A đến Z, không phải là đi đón các vị sau khi ra tù. Tổ đã vượt Trường Sơn ra đi theo yêu cầu của Trung ương Đảng và nhân dân Lào ngay từ khi mới nghe tin địch giam lỏng tại gia đối với các nhà lãnh đạo Mặt trận yêu nước Lào. Tuy nhiên, tổ công tác Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ theo yêu cầu của lãnh đạo bạn, thực hiện đúng chỉ thị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Đây là công việc liên quan đến vận mệnh quốc gia dân tộc bạn. Mọi việc do bạn Lào quyết định…”.

Đại tá Phan Dĩnh(*)

(*) Nguyên tổ trưởng tổ công tác đặc biệt Việt Nam sang tham gia giúp bạn giải cứu các nhà lãnh đạo cách mạng Lào.