Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm hỏi các nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin.

Vượt đại dương đòi công lý

Trong cuộc họp báo sáng 6-6, Hội nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam (VAVA) cho biết đoàn nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam sẽ sang Mỹ từ ngày 9 đến 29-6 tham dự phiên tranh tụng đòi công lý diễn ra vào ngày 18-6 tới tại Niu Y-oóc. Đoàn gồm 6 người, trong đó có 4 nạn nhân là bà Nguyễn Thị Hồng (Đồng Nai), ông Nguyễn Văn Quý (Hải Phòng), ông Võ Thanh Hải (Thừa Thiên-Huế), anh Nguyễn Mười (Thừa Thiên-Huế). Chiều cùng ngày, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tiếp và động viên đoàn trước khi lên đường.

Phiên tranh tụng này là bước tiếp theo của vụ các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam kiện các công ty hóa chất Mỹ đã sản xuất và cung cấp chất độc cho quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh tại Việt Nam (các nạn nhân Việt Nam bắt đầu khởi kiện từ 30-1-2004). Các "nhân chứng sống" sẽ đến các thành phố lớn của Mỹ là Xan Phran-xi-xcô, Niu Y-oóc, Oa-sinh-tơn, Chi-ca-gô, Lốt An-giơ-lét để nói với nhân dân và công luận Mỹ về hậu quả khủng khiếp cuộc chiến tranh hóa học tác động đến đời sống của họ và các nạn nhân Việt Nam, đồng thời kêu gọi phía Mỹ cần có trách nhiệm tham gia khắc phục hậu quả cuộc chiến tranh này.

Theo ông Trần Xuân Thu, thời gian gần đây, Chính phủ và Quốc hội Mỹ đã có những động thái đầu tiên theo hướng công nhận tác hại của chất độc hóa học được sử dụng trong chiến tranh Việt Nam và tham gia vào việc khắc phục các điểm nóng ở miền Nam Việt Nam. Đó là điều đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, cho đến giờ phía Mỹ vẫn né tránh việc công nhận nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam. Điều đáng nói là Chính phủ Mỹ hằng năm vẫn chi hàng tỷ USD trợ cấp cho các nạn nhân da cam của họ trong khi không thực hiện trách nhiệm với các nạn nhân Việt Nam và đó là điều không công bằng. Chính vì vậy, ông Thu cho rằng chuyến đi này, ngoài việc tham dự phiên tranh tụng, sẽ là dịp huy động sự ủng hộ của dư luận trong cuộc đấu tranh đòi phía Mỹ phải có trách nhiệm với các nạn nhân. Ông Trần Xuân Thu cho biết thêm, sức khỏe của 4 nạn nhân hiện đang rất yếu do mắc nhiều bệnh hiểm nghèo nhưng tất cả đều quyết tâm cao để đòi lại công lý cho các nạn nhân Việt Nam.

“Trận đấu” quyết định

Luật sư của VAVA Lê Đức Tiết cho biết phiên tranh tụng miệng trước tòa phúc thẩm sẽ diễn ra lúc 10 giờ ngày 18-6. Mỗi bên sẽ có 40 phút để tranh luận trước tòa sau đó sẽ đi vào nghị án. Được biết, trong phiên tranh tụng, có hai tổ chức Mỹ sẽ phát biểu ủng hộ Việt Nam là Hội Cựu chiến binh vì hòa bình và Trung tâm về quyền hiến định. Đây là phiên tiền xét xử, chưa đi vào nội dung mà chỉ xem xét các vấn đề khía cạnh pháp lý xem có nên đưa vụ kiện ra tòa không.

Phiên tòa sơ thẩm hồi tháng 3-2005 do thẩm phán Uên-xtên làm Chánh án đã ra phán quyết rằng phía nguyên đơn Việt Nam không có đủ cơ sở pháp lý để tiến hành vụ kiện, dù trước đó đã đồng ý với 4 điểm có lợi cho phía Việt Nam. Tuy nhiên theo ông Tiết, ngay ông Uên-xtên cũng không chắc chắn với lập luận trên nên đã nói rằng nếu tòa phúc thẩm đảo lại bản án của tòa sơ thẩm thì tòa sẽ trở lại vấn đề này. Vì thế, phiên tranh tụng miệng sắp tới sẽ có nhiệm vụ xem xét lại những điều mà thẩm phán Uên-xtên đã phán quyết.

Sẽ có 2 trường hợp xảy ra. Thứ nhất, nếu có cơ sở pháp lý để tiến hành vụ kiện thì phiên tòa sẽ chính thức mở. Lúc đó Việt Nam mới có thể trình bày về số nạn nhân, những tác động và thiệt hại của chất da cam đối với người Việt Nam cũng như việc giải quyết hậu quả. Trong trường hợp ngược lại, phía Việt Nam sẽ phải đệ đơn lên Tòa án tối cao. Do đó phiên tranh tụng miệng này có ý nghĩa rất quan trọng, gần như là quyết định đối với vụ kiện của các nạn nhân da cam Việt Nam. Sau ngày 18-6, tòa chưa ra phán quyết ngay mà có thể là một hoặc hai năm sau mới công bố. Nghĩa là cuộc đấu tranh của các nạn nhân Việt Nam sẽ còn tiếp tục lâu dài.

Chúng ta có quyền tin vào chiến thắng

“Về phương diện pháp lý, các luật sư Mỹ của phía nguyên đơn tỏ ra rất lạc quan vì Việt Nam có đầy đủ cơ sở pháp lý, được sự ủng hộ của dư luận quốc tế và xét về khía cạnh đạo lý. Chúng ta có quyền tin sẽ chiến thắng”, ông Tiết nói. Nhưng ông cũng lưu ý do vụ án xét xử tại Mỹ, do quan tòa Mỹ và theo luật pháp Mỹ nên để có bản phán quyết công bằng không phải là dễ dàng.

Còn ông Len An-dít, Tổng thư ký Hội hữu nghị Anh-Việt, cho rằng Việt Nam đã thắng về sự ủng hộ của dư luận thế giới và các nạn nhân có quyền lạc quan về phiên tòa tới đây. Ông Len cho biết sắp tới sẽ có rất nhiều hoạt động ủng hộ nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam và vụ kiện của họ. Ở Pa-ri (Pháp) vào ngày 18-6 sẽ có một cuộc biểu tình ủng hộ nạn nhân Việt Nam bắt đầu từ 6 giờ sáng với 700 nghìn người tham gia. Ở nhiều nước châu Âu cũng sẽ có biểu tình và lời kêu gọi vào ngày hôm đó.

Ông Len tiết lộ trước khi đến đây, ông đã gửi email cho những người ủng hộ các nạn nhân Việt Nam và đề nghị ngày 18-6 họ gọi điện tới Đại sứ Mỹ ở Anh để nói về phiên tranh tụng tại Mỹ. “Tôi đã tận mắt chứng kiến tác hại của chất độc da cam/đi-ô-xin đối với người Việt Nam, không chỉ một, mà hai, ba thế hệ. Đó là điều khủng khiếp. Không có sự tàn nhẫn nào hơn. Tôi đã tự nhủ với mình rằng đó không phải là cuộc sống và tôi không thể lảng tránh được. Vì họ, vì những con người bất hạnh, vì sự khủng khiếp đến tàn nhẫn mà tôi, hay tất cả chúng ta phải đấu tranh. Và quyết tâm của tôi lại được nhân lên sau mỗi lần gặp các nạn nhân Việt Nam”, ông tâm sự.

Bài và ảnh: THU TRANG