Kiên trì học nghề và giỏi nghề
Đầu những năm 90 của thế kỷ trước, nhiều người dân xã Cao Xá, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ đã quen với hình ảnh anh bộ đội xuất ngũ Cao Trung Thông ngày ngày cặm cụi với nghề sửa chữa xe máy, xe đạp trong chiếc quán nhỏ đầu làng, mặt mũi lúc nào cũng lấm lem dầu mỡ. Không lâu sau đó, nhiều người lại thấy anh chuyển sang nghề thú y. Hễ nhà ai có trâu, bò, lợn, gà bị ốm, bị dịch là anh có mặt kịp thời, giúp chủ nhà chữa trị. Nhưng công việc thú y cũng không ổn định, thu nhập bấp bênh, vì vậy một thời gian sau anh lại chuyển sang bán hàng tạp hóa. Tuy nhiên do thiếu vốn, cửa hàng của vợ chồng anh chỉ có mấy mặt hàng đơn điệu, không đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng nên kinh tế gia đình càng thêm khó khăn.
CCB Cao Trung Thông (thứ hai, từ trái sang) giới thiệu và trao đổi kỹ thuật làm tương với một số người dân trên địa bàn.
Nhiều đêm trằn trọc suy nghĩ, trong đầu CCB Cao Trung Thông đặt ra hàng loạt câu hỏi: “Làm thế nào để thoát nghèo? Làm gì để cuộc sống của gia đình, vợ con đỡ vất vả, lại có thể đóng góp xây dựng quê hương…, nhất là khi mình từng là người lính, có nghị lực, không ngại khó khăn!”. Thế rồi anh nhận ra một điều, bao nhiêu năm nay, đậu tương luôn là một trong những cây trồng truyền thống của bà con nông dân xã Cao Xá quê anh. Do được trồng ở vùng đất ven sông Hồng có phù sa màu mỡ nên cây đậu tương ở đây thường cho năng suất cao. Tuy nhiên, phần lớn sản phẩm thu hoạch được người dân chỉ dùng để chăn nuôi, hoặc bán cho tư thương ở dạng sản phẩm thô với giá rẻ. Trong đầu anh chợt nảy ra một suy nghĩ, nếu số đậu tương này đem chế biến thành sản phẩm tinh thì giá thành sẽ cao hơn gấp nhiều lần. Và anh quyết định tìm tòi, nghiên cứu cách làm nước tương từ nguồn lương thực dồi dào này để bán ra thị trường.
Từ suy nghĩ đó, đầu năm 2000, CCB Cao Trung Thông bắt đầu lặn lội khắp các vùng quê khu vực phía Bắc, vốn từ lâu nổi tiếng với nghề sản xuất nước tương gia truyền, như: Thị trấn Bần (Hưng Yên); xã Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội); huyện Nam Đàn (Nghệ An)… để học hỏi kinh nghiệm và bí quyết làm tương. Theo chia sẻ của anh, khi tiếp cận các cơ sở này, anh tích cực tìm hiểu, ghi chép tỉ mỉ các quy trình làm tương của họ, thậm chí còn xin làm công cho các gia đình có nghề gia truyền lâu năm để tranh thủ học hỏi kinh nghiệm. Sau đó, anh nghiên cứu kỹ những ưu điểm, hạn chế trong quy trình sản xuất tương, rút ra bài học kinh nghiệm cho mình, đồng thời chủ động tìm hiểu về thị trường, thị hiếu của khách hàng để sẵn sàng cho các hoạt động giao dịch sau này.
Trong căn nhà gỗ khang trang, đồng thời là trụ sở Công ty TNHH MTV Hoa Lúa ở khu An Thái, xã Cao Xá, chị Cao Thị Kim Hoa, vợ CCB Cao Trung Thông vồn vã mời chúng tôi cốc sữa đậu nành nóng hổi và không quên nói về loại đồ uống bổ dưỡng được chế biến từ hạt đậu tương này. Chị bảo, loại đậu tương quê nhà được trồng ngoài bãi thường cho hạt chắc, tròn mẩy, có vị thanh ngọt, rất phù hợp để chế biến nước tương.
Qua câu chuyện với vợ chồng người CCB giàu nghị lực, chúng tôi được biết, sau khi học được nghề làm tương, CCB Cao Trung Thông tiến hành mở xưởng sản xuất nước tương ngay tại nhà. Ban đầu, do điều kiện còn khó khăn, vợ chồng anh tổ chức sản xuất ở quy mô nhỏ, sản phẩm chỉ đủ cung cấp cho người dân quanh vùng. Dần dần, khi đã có vốn tích lũy, anh chị mạnh dạn xin cấp giấy phép thành lập Công ty TNHH MTV Hoa Lúa, chuyên sản xuất nước tương cung cấp ra thị trường. Khoảng ba năm trở lại đây, sản phẩm nước tương của công ty không chỉ cung cấp cho người tiêu dùng trên quê hương đất Tổ, mà còn được tiêu thụ ở nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước, nhất là các thành phố lớn. Anh Nguyễn Ngọc Cường, chủ nhà hàng Thúy Anh, thuộc phường Vân Phú, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ cho biết: “Gia đình tôi thường xuyên sử dụng sản phẩm nước tương của công ty Hoa Lúa, khách hàng của chúng tôi cũng rất ưa dùng. Tương Hoa Lúa có màu vàng tươi, có mùi thơm đặc trưng của cốm, vừng và vị ngọt, béo, bùi, đậm của đậu tương quê nhà, mang lại cảm giác ngon miệng cho bữa ăn gia đình”.
“Chữ tín” sản phẩm và tấm lòng nhân ái
Khi được hỏi về bí quyết chế biến nước tương bảo đảm chất lượng, tạo dấu ấn riêng cho sản phẩm và luôn giữ được thương hiệu, uy tín trên thị trường, CCB Cao Trung Thông không ngần ngại chia sẻ: “Khâu chuẩn bị nguyên liệu và làm mốc tương là quan trọng nhất. Bên cạnh đó, suốt quá trình chế biến sản phẩm phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm”. Theo anh Thông, để làm tương ngon phải chọn loại gạo nếp cái hoa vàng, hạt gạo tròn, đều, không nát; lúa chín khoảng 70-75% để giữ được hương vị cốm. Đậu tương và vừng hạt phải chắc, đều, không sâu, mọt, ẩm ốc; nước dùng chế biến phải là nước mưa được đun sôi để nguội, tinh lọc kỹ; dụng cụ để ngả tương bằng tre, nứa, tuyệt đối không dùng đồ nhựa hay kim loại. Đặc biệt, đồ chứa tương thành phẩm phải là loại chum sành được nung kỹ, càng cũ càng tốt, giúp bảo quản tương lâu dài mà vẫn giữ được hương vị đặc trưng.
Việc làm mốc tương, lên men đậu tương, ngả tương đều được tiến hành theo một quy trình hết sức tỉ mỉ, với nhiều công đoạn khác nhau trong một thời gian dài. Từ lúc bắt đầu triển khai các quy trình đến khi tương sử dụng được, tùy theo điều kiện thời tiết, trung bình kéo dài khoảng 10-12 tháng. Do đó, các công đoạn này gia đình anh phải làm gối nhau liên tục, bảo đảm lúc nào cũng có sẵn nguyên liệu cho quá trình sản xuất. Bên cạnh đó, việc lựa chọn thời điểm để làm tương cũng rất quan trọng, tốt nhất thường vào đầu tháng tư âm lịch hằng năm, thời điểm này không khí khô ráo, nắng, có gió Đông thổi, phù hợp với việc ngả tương…
Cùng CCB Cao Trung Thông tham quan cơ sở sản xuất nước tương của gia đình vào một ngày cuối tháng 6, chúng tôi được chứng kiến hàng trăm chiếc chum sành chứa tương thành phẩm, dung tích chung 200 lít, được bọc nắp kỹ càng, xếp thành hàng thẳng tắp phơi mình trong nắng. Theo chị Cao Thị Kim Hoa, nơi chế biến và phơi tương phải được đặt ở vị trí cách biệt, có không gian thoáng đãng, trong lành, nhiều nắng, thuận hướng gió, cách xa nơi sinh hoạt của gia đình để vừa giúp tương chóng ngấu, lại vừa bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. “Sau khi theo nghề làm tương, gia đình chúng tôi cũng dừng hẳn việc chăn nuôi các loại gia súc, gia cầm để bảo đảm có không gian sạch cho toàn bộ khu vực chế biến. Các loại chất thải, chúng tôi tiến hành thu gom, xử lý triệt để, không để ảnh hưởng đến môi trường xung quanh nơi sản xuất. Sức khỏe con người là vốn quý, mình lúc nào cũng tâm niệm phải thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng, lại vừa giữ được uy tín trên thị trường”-Chị Hoa chia sẻ.
Được biết, do sản phẩm nước tương của công ty Hoa Lúa luôn bảo đảm chất lượng, được khách hàng ưa chuộng nên những năm qua, sản phẩm của công ty sản xuất ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Đối tượng khách hàng cũng như nguồn thị trường của công ty cũng vì thế mà ngày càng được mở rộng. Hiện mỗi năm gia đình CCB Cao Trung Thông sản xuất và tiêu thụ trung bình khoảng hơn 20 tấn nước tương thành phẩm, trừ chi phí thu lãi hàng trăm triệu đồng/năm. Sản phẩm nước tương Hoa Lúa đã được Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Phú Thọ cấp Giấy chứng nhận bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam cấp Đăng ký bảo hộ thương hiệu độc quyền năm 2015.
Không những làm kinh tế giỏi, CCB Cao Trung Thông còn giúp đỡ không ít hội viên trong chi hội CCB và những người dân có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn vươn lên thoát nghèo, ổn định cuộc sống. Trong đó phải kể đến trường hợp CCB Cao Ngọc Đào, ở khu 9, xã Cao Xá. Hơn ba năm trước đây, hoàn cảnh gia đình ông Đào hết sức khó khăn, thường xuyên phải chạy ăn từng bữa, thiếu thốn đủ bề. Sau khi được anh Thông cho vay vốn, hướng dẫn kỹ thuật làm tương, đến nay kinh tế gia đình CCB Cao Ngọc Đào đã ổn định, trở thành một trong những đại lý nước tương có tiếng trên địa bàn huyện Lâm Thao. Nhờ nghề này, ông cũng đã xây được ngôi nhà khang trang, mua sắm được một số đồ dùng sinh hoạt đắt tiền và bắt đầu có tài sản tích lũy.
Các hội viên CCB khác có nhu cầu cho con cháu học nghề làm tương, anh Thông đều bỏ công bỏ sức tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, truyền kinh nghiệm, đồng thời hỗ trợ vốn không lấy lãi, giúp nhiều người chuyển hướng sang nghề làm tương cho thu nhập ổn định, kinh tế gia đình khá lên. Tính đến đầu năm 2016, đã có hàng chục hộ gia đình trên địa bàn xã Cao Xá được vợ chồng CCB Cao Trung Thông giúp đỡ phát triển kinh tế đã thoát nghèo, cuộc sống ổn định, đang từng bước vươn lên làm giàu...
Bài và ảnh: NGUYỄN HỒNG SÁNG