Luôn phấn đấu, trau rèn để sáng y đức, giỏi y thuật

Từ “bàn tay vàng” đến những thành công về ghép tạng

Kể từ khi khoác trên mình chiếc áo blouse trắng, người thầy thuốc-chiến sĩ Hoàng Mạnh An không nhớ hết đã phẫu thuật bao nhiêu ca bệnh hay bao nhiêu bệnh nhân được ông cứu sống. Chỉ biết rằng, khi nhắc đến ông, nhiều đồng nghiệp luôn tự hào bởi ông là “bàn tay vàng” của ngành ngoại khoa Việt Nam, bởi trong ông hội đủ các "tiêu chí" trong ngành: Chẩn đoán đúng bệnh; mổ sạch, mổ vô trùng, vết mổ đẹp; chăm sóc bệnh nhân hậu phẫu không bị tai biến; nghiên cứu về cách chữa bệnh, kỹ thuật mổ luôn kết hợp giữa kinh nghiệm truyền thống và hiện đại...

Không chỉ là “bàn tay vàng” trong từng đường mổ và mỗi ca mổ, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An còn thành công trong nhiều công trình khoa học. Ông tham gia nghiên cứu phẫu thuật ung thư trực tràng theo phương pháp Babcock-bacon có cải tiến. Kỹ thuật Whitehead cải biên điều trị trĩ có sa niêm mạc trực tràng do ông cùng đồng nghiệp thực hiện đã góp phần điều trị căn bệnh được coi là khó khăn trong những năm 80 của thế kỷ trước. Sau này, nhiều bệnh viện trong nước đã học tập áp dụng điều trị… Nhưng có lẽ dấu ấn đậm nét nhất trong sự nghiệp của ông lại gắn liền với "thương hiệu" của Bệnh viện Quân y 103, đó là kỹ thuật ghép tạng.

Thiếu tướng, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An khám bệnh, tư vấn sức khỏe cho người dân huyện biên giới Sốp Cộp, tỉnh Sơn La. Ảnh: MINH HUẤN. 

Ghép tạng vốn là mơ ước của nhiều thế hệ thầy thuốc và ngành y Việt Nam. Nhưng do điều kiện đất nước còn khó khăn, nên mọi nỗ lực chỉ dừng lại ở thử nghiệm ghép gan, ghép tim trên động vật của GS Tôn Thất Tùng từ cuối thập niên 60 của thế kỷ trước. Năm 1992, ca ghép thận đầu tiên thành công được tiến hành tại Bệnh viện Quân y 103. Đây cũng là cơ sở đầu tiên trong cả nước tiến hành ghép gan (năm 2004) và ghép tim (năm 2010).

Thiếu tướng, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An chính là vị “tư lệnh” của ca mổ lịch sử ghép đa tạng trên người đầu tiên ở Việt Nam vào năm 2014. Ông cho biết, người được ghép khi đó là Thượng úy Phạm Thái Huyên, công tác tại Bộ CHQS tỉnh Sơn La. Bệnh nhân Huyên bị đái tháo đường biến chứng nặng, dẫn đến suy thận độ 2, không kiểm soát được đường huyết, thường xuyên ngất xỉu và phải nhập viện điều trị. Ông đã cùng tập thể các chuyên gia giỏi của Bệnh viện Quân y 103 xây dựng ba phương án cho ca phẫu thuật quan trọng này, đó là: Mời các chuyên gia của Nhật Bản và Bỉ sang Việt Nam thực hiện ca ghép tạng ngay khi có nguồn tạng hiến tặng; liên kết với các trung tâm ghép tạng hàng đầu của cả nước cùng thực hiện; cuối cùng là đội ngũ y sĩ, bác sĩ của Bệnh viện Quân y 103 tự thực hiện ghép tạng. Cái khó là ở nước ta hiện vẫn chưa có ngân hàng tạng, nên thật may mắn là có nguồn tạng hiến tặng từ một người tử vong đột ngột do tai nạn giao thông đang cấp cứu tại bệnh viện. Việc mời các chuyên gia nước ngoài không thể thực hiện được, do thời gian chờ đợi bạn sang quá lâu, nguồn tạng sẽ không còn dùng được nữa. Thiếu tướng, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An đã đưa ra một quyết định hết sức táo bạo: Đội ngũ y sĩ, bác sĩ của Bệnh viện Quân y 103 sẽ tự thực hiện ca ghép quan trọng này.

Vẫn biết ghép thận-tụy là một trong những ca ghép khó khăn nhất của ghép đa tạng, vì thế, trước khi ghép, ông và các đồng nghiệp đặt ra 2 tình huống: Nếu thành công, bệnh nhân có cơ hội được cứu sống; ngược lại thì bệnh nhân sẽ thường xuyên phải nhập viện, chạy thận nhân tạo và có thể tử vong bất cứ lúc nào. “Xác định được điều đó, chúng tôi vào ca mổ không chỉ với quyết tâm cao của người lính mà còn bằng cả nhiệt huyết, trái tim, khối óc và tấm lòng người thầy thuốc. Nếu thất bại, chúng tôi sẽ không có cơ hội ghép được ca thứ hai”-Thiếu tướng Hoàng Mạnh An nhớ lại. Có lẽ với chính tinh thần trách nhiệm cao, tình đồng chí, đồng đội cùng mong muốn của bệnh nhân và người thân nên kíp mổ gồm 150 y sĩ, bác sĩ của bệnh viện đã thực hiện thành công ca mổ lịch sử sau đúng 13 giờ đồng hồ, suốt từ 3 giờ đến 16 giờ. Khi phần việc cuối cùng của ca mổ kết thúc, cả kíp mổ như vỡ òa trong niềm vui.

Thế nhưng áp lực chưa dừng lại ở đó. Ba ngày sau ca mổ, sức khỏe của bệnh nhân bắt đầu xuất hiện những diễn biến xấu, như: Viêm tụy cấp, men tụy tăng tiết, màng bụng và khoang màng phổi có dịch… Trước tình hình đó, bệnh viện phải phân công kíp trực lớn thường xuyên túc trực bên giường bệnh; việc hội chẩn diễn ra hằng ngày. Thiếu tướng Hoàng Mạnh An nhớ lại: “Suốt 3 tháng sau khi phẫu thuật, các bác sĩ làm việc rất căng thẳng, lúc nào cũng túc trực 24/24 giờ bên giường bệnh. Chỉ cần một sơ suất nhỏ, bệnh nhân tử vong thì không chỉ bao công sức thực hiện ca ghép đổ xuống sông, xuống biển, mà cả sự trông đợi, lòng tin, sự mong mỏi của các cấp lãnh đạo, của bộ đội và nhân dân với bệnh viện cũng suy giảm". Sau nhiều nỗ lực không ngừng nghỉ, ca ghép đa tạng đầu tiên đã thành công, đem lại niềm tự hào không chỉ của đội ngũ y sĩ, bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 mà còn của cả ngành y tế Việt Nam, đồng thời khẳng định sự tiến bộ vượt bậc của nền y học nước nhà, đưa y học Việt Nam tiến gần hơn tới trình độ của các nước có nền y học phát triển trên thế giới. Một niềm tự hào chứa đầy giá trị nhân văn, mà trong đó người khởi nguồn là Thiếu tướng, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An.

Cũng theo PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An, Việt Nam tuy đã có luật về hiến ghép mô tạng, nhưng các văn bản dưới luật hiện chưa thực sự rõ ràng. Cái khó này khiến ông luôn đau đáu với mong mỏi làm sao để người dân Việt Nam nhận thức tốt hơn về sự sẻ chia cuộc sống với những người suy tạng cần được ghép. Việt Nam đã có một trung tâm điều phối tạng ghép, nhưng để hoạt động tốt, chúng ta rất cần những tấm lòng thơm thảo biết sẻ chia cuộc sống, đồng lòng hiến tạng khi không may gặp rủi ro. Ông cũng mong muốn sớm chuyển giao công nghệ ghép đa tạng cho các bệnh viện khác, để cơ hội được cứu sống của những bệnh nhân suy tạng không còn quá xa vời.

Coi trọng y đức và “truyền lửa” yêu nghề

Từ năm 2008, TS Hoàng Mạnh An được bổ nhiệm Giám đốc Bệnh viện Quân y 103. Tuy công tác quản lý đã lấy đi của ông nhiều thời gian dành cho việc khám, chữa bệnh, nhưng bù lại, ông đã thực hiện được điều ấp ủ bấy lâu: Góp phần nâng cao y đức của người thầy thuốc Bệnh viện Quân y 103. Văn hóa y đức ở bệnh viện được “thể chế hóa” bằng 84 lỗi sai phạm thường gặp, để cán bộ và y sĩ, bác sĩ, nhân viên bệnh viện dễ nhớ và không mắc phải. Trong những năm qua, Bệnh viện Quân y 103 thường đưa các đội công tác về cơ sở tổ chức khám bệnh, tư vấn, chăm sóc sức khỏe và cấp thuốc miễn phí cho nhân dân, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, vùng đặc biệt khó khăn. Theo ông, từ những chuyến đi "rèn quân" như vậy, các thầy thuốc-chiến sĩ sẽ thấu hiểu người dân, phục vụ khám, chữa bệnh cho quân, dân tốt hơn; tình cảm quân-dân thêm gắn bó, khả năng, kinh nghiệm chuyên môn cũng được nâng lên.

Ngoài thời gian làm quản lý, trực tiếp tiến hành các cuộc phẫu thuật hay hội chẩn các ca bệnh khó, bệnh hiểm nghèo, ông còn tham gia đào tạo, giảng dạy, luôn coi trọng việc “tiếp lửa” đam mê cho các cán bộ cấp dưới của mình bằng sự nhiệt tình truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm và cả tình cảm, tấm lòng với bệnh nhân. Theo ông, một bác sĩ giỏi cũng chỉ chữa được cho một số người bệnh, nếu đào tạo được nhiều bác sĩ giỏi thì sẽ có thêm rất nhiều người dân được chữa khỏi bệnh. Chính vì thế, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An đã đào tạo được nhiều thế hệ bác sĩ trẻ trưởng thành, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả khám, chữa bệnh, mang lại niềm vui, hạnh phúc cho nhiều gia đình. Ông đã cùng tập thể lãnh đạo, chỉ huy và các đồng nghiệp đưa Bệnh viện Quân y 103 trở thành địa chỉ khám, chữa bệnh luôn luôn tin cậy của bộ đội và nhân dân. Ông tâm sự: “Người dân đến bệnh viện khám, chữa bệnh không chỉ vì chất lượng chuyên môn tốt, mà còn ở y đức, tinh thần, thái độ phục vụ". Năm 2010, Bệnh viện Quân y 103 là một trong 10 bệnh viện của cả nước được đánh giá là bệnh viện thân thiện vì sức khỏe cộng đồng.

Với PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An, con đường đến với ngành phẫu thuật ngoại khoa dường như là duyên trời định. Ông không chỉ là học sinh giỏi toàn diện mà còn là học sinh giỏi văn nổi tiếng của Trường cấp III Ý Yên (Nam Định) khi chưa nhập ngũ. Năm 1975, ông được tổ chức phân công thi vào Học viện Quân y thay vì tiếp tục theo ngành thủy lợi đã từng học. Tuy đã 23 tuổi, lại "rơi vãi" kiến thức sau hơn 4 năm nhập ngũ, nhưng Hoàng Mạnh An đã vượt qua, đạt điểm cao trong thi tuyển. Những năm 1978-1979, thương binh chuyển từ biên giới về rất nhiều, Hoàng Mạnh An và các học viên vừa học, vừa phục vụ. Hằng ngày, từ sớm tinh sương, học viên Học viện Quân y lại đẩy xe chở hàng chục chậu nước đi đánh răng, rửa mặt cho từng thương binh. Những ngày nghỉ cuối tuần, họ cùng cán bộ, nhân viên nhà trường giúp thương binh, bệnh binh tắm gội. Chứng kiến thương tật của thương binh và được biết hoàn cảnh bị thương của các anh, trong ông luôn trỗi dậy một tình cảm đặc biệt, muốn cứu chữa cho đồng đội sớm bình phục để trở về cuộc sống. Cũng từ đó, cái duyên với nghề y đã gắn chặt với ông trong suốt hàng chục năm sau này.

Hai màu áo trên hai cương vị, Thiếu tướng, PGS, TS, TTND Hoàng Mạnh An đều để lại những dấu ấn sâu sắc trong lòng đồng nghiệp và bệnh nhân. Đó chính là tâm huyết, tài năng và cả phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ trong ông. Gặp ông, có lẽ ít người biết đó là một vị tướng, một PGS, TS, TTND, mà chỉ biết ông là một thầy thuốc rất bình dị, với khuôn mặt nhân hậu, dễ gần và tấm lòng nhân ái-“thầy thuốc như mẹ hiền”.

LÊ QUÝ HOÀNG