QĐND :
Hồ Chí Minh – tên Người là cả một niềm thơ
Bởi vì Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh
Nhà thơ Hồ Chí Minh
Người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh
bảy mươi tám nǎm gần trọn cả đời mình tranh đấu
Và người đã hy sinh từ bỏ mọi tên
Để chỉ còn là một giọng nói, một hơi thở, một cái nhìn
Để chỉ còn là... có gì đâu khác...
Là đất nước, là máu xương Tổ quốc
Bởi vì Người đau nỗi đau của những vết thương
trên mình mỗi em bé Việt Nam bị quỷ "Yan-ki" giết chết,
Khi giặc lái của Lầu Nǎm Góc phá đổ mỗi ngôi nhà
Thì lòng Người bỗng nhiên như sụp mái.
Bởi vì trong mỗi xóm nhỏ tan hoang vì bom na-pan Mỹ
Một mảnh tim Người tự cháy xót xa!
Bởi vì Người đã đói mọi cơn đói ngày xưa
Vì Người đã chết hai triệu lần nǎm đói bốn nhǎm khủng khiếp
Bởi vì Người đã mặc lên mọi tấm áo xác xơ
Đã đi chân đất với mỗi đôi chân trần của người dân mất nước
Bởi vì Người đã chứa chất nỗi tủi nhục của mọi người cùng cực
Bởi vì Người đã từng chịu đau nỗi roi vọt đánh vào dân tộc
Thuở bọn thực dân Pháp
hòa trộn than Hồng Gai với máu người thợ mỏ
cao su miền Nam với máu người phu đất đỏ
lúa gạo đồng bằng với máu nông dân
để biến thành vàng bạc gấp trǎm;
Bởi vì lòng Người héo hon khi nắng hạn
Với ruộng đồng chết khát nǎm lại qua nǎm,
Và người mang cấy lại trên lòng mình
Mỗi cây lúa chết ngạt vì lụt nước trắng bờ!
Hồ Chí Minh, tên Người là cả một niềm thơ
Bởi vì Người đã sống cùng người phu Quảng Châu, Thượng Hải.
Và đo được mức tận cùng đói rách,
Và ở Nam Phi, Người cũng đo được đói rách tận cùng
Của những người dân cùng đinh sang đó
Tìm miếng cơm nuôi sống qua ngày
Bởi vì Người đã đến với dân lao động
Tự đào huyệt chôn mình khi vét dòng kênh Pa-na-ma
Và như thế, Người đã nhận ra rằng:
Bất cứ ở đâu, con người cũng chỉ là một và đói khổ cũng chỉ là một
Và Người cũng biết: Ở đâu cũng một lòng cǎm uất
Và đường đi chỉ có một mà thôi.
Bởi tất cả những điều đó và nhiều điều khác nữa
Mà lời nói khó lòng chứa đựng:
Bởi vì đối với Người thì phẩm giá con người
Còn cao hơn miếng cơm, danh vọng
Cao hơn cả trường tồn cuộc sống,
Hồ Chí Minh, tên Người là cả một niềm thơ.
Có thể ca ngợi Người như ca ngợi biển cả, núi cao
Như ngợi ca sông Cửu Long, sóng Hồng Hà
Nói tới Người là nói Vịnh Hạ Long, Điện Biên Phủ,
Chùa Một Cột, là nói những ruộng đồng đỏ ánh phù sa
Có thể nói tới Người bằng hết thảy những lời tương tự
Khi nói tới cây nhãn và cây tre xứ sở.
Bởi vì ca ngợi Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh,
Nhà thơ Hồ Chí Minh
Người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh,
Là ca ngợi đất nước Việt Nam tươi đẹp và đau thương.
Ca ngợi nước Việt Nam mà dáng dấp
không còn là một chiếc đòn tre gánh mỗi đầu mỗi thúng
Mà là một hình dáng vinh quang của cửa ngõ có một không hai
Để đi vào thế giới tương lai.
Phê-lích Pi-ta Rô-đri-ghết (Felix Pita Rodriguez - Cu-ba)
HOÀNG HIỆP dịch
Bài thơ này Phê-lích Pi-ta Rô-đri-ghết viết vào năm 1968, khi cuộc chiến tranh Việt Nam đang ở vào giai đoạn ác liệt nhất và Bác của chúng ta đã 78 tuổi. Một năm sau đó, vào ngày Quốc khánh 2-9, Bác đã lên đường theo tổ tiên trong niềm thương tiếc vô hạn của nhân dân Việt Nam và thế giới.
Bài thơ không dài lắm nhưng chứa đựng một dung lượng hình tượng và cảm xúc to lớn về Hồ Chí Minh. Mỗi câu thơ ở đây là một nét khắc họa đẹp về Bác, bậc đại nhân, đại trí, đại dũng. Đó là cái đẹp cao cả, kỳ vĩ nhưng không hề bị thần thoại hóa, trái lại vô cùng thân thuộc, gần gụi với con người. Bác là Con Người viết hoa của hiện tại và của cả tương lai, con người của dân tộc đồng thời là con người của nhân loại.
 |
|
Bác Hồ xuống ruộng đi cấy cùng nông dân. Ảnh tư liệu
|
Trong tâm cảm của nhà thơ Cu-ba anh em, Hồ Chí Minh không chỉ là một lãnh tụ vĩ đại mà ở Bác còn hội đủ phẩm chất, tài năng của một thi nhân lớn và cũng là người nông dân Việt Nam trong sáng: Bởi vì Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh/ Nhà thơ Hồ Chí Minh/ Người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh. Đó là cách nói khái quát, giản dị về Bác Hồ của chúng ta. Trong đó, câu thơ thứ ba thật tuyệt vời. Phải thấu hiểu, kính yêu dân tộc Việt Nam và Bác Hồ đến độ máu thịt ruột rà mới viết được câu: Người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh. Dân tộc, nhân dân, Hồ Chí Minh đã hòa làm một. Trong Chủ tịch Hồ Chí Minh, không thể không có phẩm chất trong sáng của người nông dân Việt Nam, và điều ấy cũng có nghĩa Người là đất nước, là máu xương Tổ quốc.
Từ sự khởi đầu giàu chất chính luận-trữ tình nhuần nhuyễn như thế, nhà thơ tiếp tục "lý giải" cụ thể và khắc họa sâu sắc, đầy đủ hơn về con người Hồ Chí Minh vĩ đại mà tên gọi đã "là cả một niềm thơ". Trước hết, Bác là người cùng chịu, cùng gánh nỗi đau thương mất mát lớn lao, triền miên của dân tộc, của nhân dân. Bắt đầu từ hiện thực cuộc chiến tranh chống giặc Mỹ xâm lược: Bởi vì Người đau nỗi đau của những vết thương trên mình mỗi em bé Việt Nam bị quỷ "Yan-ki" giết chết/ Khi giặc lái của Lầu Năm Góc phá đổ mỗi ngôi nhà/ Thì lòng Người bỗng nhiên như sụp mái/ Bởi vì trong mỗi xóm nhỏ tan hoang vì bom na-pan Mỹ/ Một mảnh tim Người tự cháy xót xa! Sự liên tưởng trở lui về quá khứ tối tăm thời Pháp thuộc: Bởi vì Người đã đói mọi cơn đói ngày xưa/ Vì Người đã chết hai triệu lần năm đói bốn nhăm khủng khiếp/ Bởi vì Người đã mặc lên mọi tấm áo xác xơ/ Đã đi chân đất với mỗi đôi chân trần của người dân mất nước/ Bởi vì Người đã chứa chất nỗi tủi nhục của mọi người cùng cực/ Bởi vì Người đã từng chịu đau nỗi roi vọt đánh vào dân tộc. Trong từng câu, từng chữ thăm thẳm, đau đáu nỗi thương nước, thương dân. Mỗi câu thơ như mỗi dòng chảy buốt xiết quặn thắt. Đau nỗi đau quá khứ, đau nỗi đau hiện tại, số phận của dân tộc, của nhân dân gắn liền với số phận của Người. Thời đại chọn Hồ Chí Minh làm lãnh tụ anh minh của nhân dân trong bước ngoặt lịch sử mới mẻ, dữ dội của dân tộc. Qua Người, dân tộc đã được hồi tỉnh, được phục sinh: Bởi vì lòng Người héo hon khi nắng hạn/ Với ruộng đồng chết khát năm lại qua năm/ Và Người mang cấy lại trên lòng mình/ Mỗi cây lúa chết ngạt vì lụt nước trắng bờ! Hồ Chí Minh đứng về phía những người cùng khổ trên thế gian này. Tấm lòng nhân ái ấy, tình cảm cao thượng ấy được biểu hiện bằng những hình ảnh sinh động và gây ấn tượng mạnh: Bởi vì Người đã sống cùng người phu Quảng Châu, Thượng Hải/ Và đo được mức tận cùng đói rách/ Và ở Nam Phi, Người cũng đo được đói rách tận cùng/ Của những người dân cùng đinh sang đó/ Tìm miếng cơm nuôi sống qua ngày/ Bởi vì Người đã đến với dân lao động/ Tự đào huyệt chôn mình khi vét dòng kênh Pa-na-ma…
Có những vấn đề chính trị tưởng chừng khô khan và rất khó diễn đạt bằng thơ như tư duy về giai cấp, về bóc lột hay con đường đấu tranh giải phóng cũng đã được tác giả trình bày khúc chiết, sáng rõ: Và như thế, Người đã nhận ra rằng:/ Bất cứ ở đâu, con người cũng chỉ là một và đói khổ cũng chỉ là một/ Và Người cũng biết: Ở đâu cũng một lòng căm uất/ Và đường đi chỉ có một mà thôi.
Trong Hồ Chí Minh có con người Việt Nam và con người nhân loại; hội tụ những tinh hoa truyền thống, lương tâm của thời đại và phẩm giá của tương lai. Nói về Người, ca ngợi Người là nói tới và ca ngợi đất nước Việt Nam, nơi có sông Cửu Long, Hồng Hà, có vịnh Hạ Long, Điện Biên Phủ, chùa Một Cột... Hồ Chí Minh đồng nghĩa với đất nước Việt Nam tươi đẹp và anh hùng, rộng lớn, hoành tráng nhưng thân thuộc như cây nhãn và cây tre xứ sở.
Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà thơ Hồ Chí Minh và "người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh" lại được nhắc lại ở khổ cuối của bài thơ như một điệp khúc đẹp, nhằm khẳng định những giá trị vĩnh hằng có ở Bác. Và thêm một lần nữa, hình ảnh Hồ Chí Minh được lồng trong hình ảnh Việt Nam, nhưng đây là Việt Nam của ngày mai đã được dự báo qua Người: Bởi vì ca ngợi Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh/ Nhà thơ Hồ Chí Minh/ Người nông dân Việt Nam trong sáng Hồ Chí Minh/ Là ca ngợi đất nước Việt Nam tươi đẹp và đau thương/ Ca ngợi nước Việt Nam mà dáng dấp không còn là một chiếc đòn tre gánh mỗi đầu mỗi thúng/ Mà là một hình dáng vinh quang của cửa ngõ có một không hai/ Để đi vào thế giới tương lai.
Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng dồi dào của sáng tạo văn học nghệ thuật. Trong và ngoài nước đã có nhiều tác phẩm hay về Bác Hồ-Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn. Trong đó, “Hồ Chí Minh-tên Người là cả một niềm thơ” là một tác phẩm xuất sắc. Theo cảm nhận của tôi, đây là một bài thơ chính luận-trữ tình mẫu mực, một tác phẩm có giá trị mà Phê-lích Pi-ta Rô-đri-ghết đã dành tặng cho nhân dân Việt Nam chúng ta.
HÒA BÌNH