QĐND - Thiếu tướng Đoàn Y Thanh, nguyên Phó tư lệnh Quân khu 5, quê Bình Sơn (Quảng Ngãi) năm nay tuổi đã 90, tuy hơi nặng tai nhưng trí nhớ vẫn còn rất minh mẫn. Câu chuyện ông kể về kỷ niệm với Đại tướng Võ Nguyên Giáp tuy không nhiều nhưng vô cùng ấm áp...

Tháng 12-1954, ông là Chủ nhiệm Chính trị Trung đoàn 120, cùng đơn vị tập kết ra Bắc, đóng quân ở Thanh Hóa. Trung đoàn ông hầu hết là người dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Bộ đội có anh nói tiếng Kinh chưa thạo. Khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm, mọi người rất vui mừng. Thật bất ngờ, khi nghe cán bộ trung đoàn giới thiệu mình, Đại tướng hỏi vui: “Các đồng chí có biết đại tướng là gì không? Tức là tướng to đấy”. Ai nấy cười ồ và thấy người Anh Cả của quân đội sao mà chân chất và hiền hậu. Đại tướng nói chuyện thật chậm rãi cho bộ đội dễ nghe về ý nghĩa Chiến thắng Điện Biên Phủ và nhiệm vụ sắp tới của quân đội. Ông đặt niềm tin tưởng về những cán bộ, chiến sĩ Quân khu 5 đã trải qua chiến đấu gian khổ sẽ tiếp tục trưởng thành trên đất Bắc.

Đoàn trưởng Đoàn Y Thanh (bên trái) và Đại tướng Võ Nguyên Giáp tới thăm công trình đập chứa nước Đăk Uy. Ảnh tư liệu.

Năm 1959, Thiếu tướng Đoàn Y Thanh cùng một số cán bộ cốt cán bí mật trở lại miền Nam; trước khi đi, ông và đồng đội lại vinh dự được Đại tướng đến thăm, động viên. Mang theo tâm nguyện của Đại tướng, ông lăn lộn ở các chiến trường, là cán bộ có uy tín của Quân khu 5 trước và sau khi miền Nam giải phóng.

Cuối năm 1975, mảnh đất Tây Nguyên màu mỡ vẫn là một vùng hoang hóa vì thiếu nước, thiếu bàn tay khai phá của con người. Đại tướng Chu Huy Mân, Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân khu 5, chỉ đạo toàn quân khu phải chung tay làm kinh tế, đem lại no ấm cho đồng bào Tây Nguyên đã thủy chung với cách mạng. Ông Đoàn Y Thanh được chỉ định làm Đoàn trưởng Đoàn 331. Đơn vị của ông có nhiệm vụ phối hợp với đoàn kinh tế khác xây dựng đập chứa nước Đăk Uy ở huyện Đăk Hà, nay thuộc tỉnh Kon Tum. Với sự chung tay của người lính Quân khu 5, đập Đăk Uy đã dần được hình thành, tạo nên "bức tranh" đẹp trên mảnh đất từng là chiến trường xưa. Công trình có dung tích hồ chứa hơn 26 triệu mét khối nước, có sức tưới khoảng 2.500ha cây trồng, tạo nguồn nước sinh hoạt cho hơn 6 vạn dân. Năm 1976, Đại tướng Võ Nguyên Giáp vào thăm Đăk Uy. Sau khi đến thăm từng đơn vị tham gia trên công trình thủy lợi, nghe Đoàn trưởng Đoàn Y Thanh báo cáo, Đại tướng hết sức ngạc nhiên và vui mừng, khen: "Mới giải phóng không bao lâu mà các cậu đã làm quá giỏi. Còn có cả một trung đoàn cơ giới hùng hậu và hiện đại đến vậy. Như vậy là quý lắm. Các cậu phải nhớ sau khi làm xong phải sử dụng lực lượng cơ giới này làm cho cả Tây Nguyên...". Đại tướng cũng đã chỉ ra tiềm năng to lớn của đập Đăk Uy nếu đưa vào sử dụng. Quả vậy, sau khi khánh thành ngày 19-5-1977, nguồn nước mát của “Đập mùa xuân” đã làm hồi sinh, biến vùng đất Đăk Hà thành vùng đất trù phú của cây lúa nước, cây công nghiệp, là bệ phóng để huyện phát triển kinh tế vượt bậc…

Ngày hôm sau, Thiếu tướng Đoàn Y Thanh và đồng chí Võ Thành Trung, Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai-Kon Tum tháp tùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm đồng bào huyện Đăk Tô, rồi sau đó tiễn Đại tướng ra sân bay Plei-cu. Lúc máy bay cất cánh, Thiếu tướng Đoàn Y Thanh định về thì đồng chí Trung nắm tay ông lại và chỉ lên máy bay. Chiếc máy bay trực thăng bay qua một vòng, chao cánh để chào ông và đồng chí Bí thư Tỉnh ủy. Đồng chí thư ký của Đại tướng sau này còn kể rằng, lúc máy bay bay qua đập Đăk Uy, Đại tướng bảo hạ độ cao để nhìn lại đập này một lần nữa.

Thiếu tướng Đoàn Y Thanh chỉ cho chúng tôi tủ sách chứa hàng chục cuốn sách quý của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các nhà văn, nhà quân sự viết về Đại tướng. Trong đó có những cuốn như: "Tổng tập hồi ký"; "Điện Biên Phủ, điểm hẹn lịch sử"; "Võ Nguyên Giáp, hào khí trăm năm"… Ông nói: “Từ Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân chỉ có 34 người, Đại tướng đã có công lớn trong xây dựng quân đội lớn mạnh như hôm nay. Lần gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở Đăk Uy, tôi càng thấy ở ông tầm nhìn sâu rộng và sự gần gũi, giản dị mà tôi ấn tượng mãi không bao giờ quên”.

HÀ MY