Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản đã đặt nền móng cho mối quan hệ hữu nghị, tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam-Lào. Tình nghĩa của hai Đảng, hai Nhà nước, hai Mặt trận, hai quân đội và nhân dân hai nước Việt Nam-Lào đã trở thành truyền thống, gắn bó lâu đời, là tài sản vô giá. Đúng như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: Thương nhau mấy núi cũng trèo/ Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua/ Việt-Lào hai nước chúng ta/ Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long. Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản cũng nhiều lần khẳng định: “Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Lào-Việt Nam mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”; tình đoàn kết Lào-Việt Nam thủy chung, son sắt, “hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa”.

Đó cũng là mạch nguồn của mối quan hệ bền vững lâu đời giữa hai Đảng, hai Nhà nước, hai dân tộc Việt-Lào.

Cùng chung “mái nhà” Đảng Cộng sản Đông Dương   

Ngày 3-2-1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập. Đến tháng 10-1930, Đảng đổi tên thành Đảng Cộng sản Đông Dương. Từ đó, những đảng viên Cộng sản của Việt Nam - Lào- Cam-pu-chia cùng hoạt động chung dưới “mái nhà” Đảng Cộng sản Đông Dương. Thời kỳ này, Đảng Cộng sản Đông Dương đã có một số nghị quyết quan trọng về cách mạng Lào, nhằm thực hiện cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở Lào, tiến lên xây dựng một nước Lào độc lập, thống nhất, tự chủ, nhân dân. Đảng bộ Lào là một bộ phận không thể tách rời của Đảng Cộng sản Đông Dương.

Trên hành trình đi tìm đường cứu nước, năm 1928, từ Liên Xô, đồng chí Nguyễn Ái Quốc trở về phương Đông. Người đến Xiêm (Thái Lan) và có lần Người đi đò vượt sông Mê Công sang tỉnh Khăm Muộn (Lào). Người hoạt động tại đây khoảng một tháng và cho rằng, nước bạn có nhiều tỉnh sát biên giới với Việt Nam, nên cần phải xây dựng các cơ sở cách mạng tại Lào để cùng Việt Nam đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.

Tại xã Xiềng Mương, huyện Noọng Bốc, tỉnh Khăm Muộn, Người đã gặp gỡ bà con người Lào và người Việt sinh sống tại đây, Người căn dặn bà con phải đoàn kết, gắn bó, chia ngọt sẻ bùi, chung sức chung lòng đánh đuổi thực dân, đế quốc. Người còn phổ biến kinh nghiệm về cách tổ chức các đoàn thể yêu nước và cách mạng. Khi trở lại Xiêm, Nguyễn Ái Quốc vẫn thường xuyên liên lạc với các bạn Lào và bà con Việt kiều ở Lào, đôn đốc việc tổ chức các đoàn thể yêu nước và cách mạng.

Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản là người gắn bó mật thiết với cách mạng Việt Nam. Thời trẻ, đồng chí từng học tại Trường Bưởi (nay là Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội) và Trường Đại học Luật Đông Dương tại Hà Nội. Đồng chí có nhiều đóng góp quan trọng nhằm tăng cường tình đoàn kết chiến đấu, quan hệ đặc biệt Lào-Việt Nam; luôn hết lòng ủng hộ sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng CNXH của nhân dân Việt Nam.

Thủy chung son sắt, gắn bó keo sơn

Đại hội lần thứ II Đảng Cộng sản Đông Dương họp vào giữa mùa xuân năm Tân Mão (từ ngày 11 đến 19-2-1951), tại huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang. Đây là lần đầu tiên từ khi ra đời, Đảng tổ chức một đại hội có đông đủ đại biểu các Đảng bộ của cả ba nước Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia do bầu cử từ dưới lên. Đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản là Trưởng đoàn đại biểu Đảng bộ Lào dự đại hội.

Tại đại hội, Chính cương của Đảng Lao động Việt Nam được thông qua, khẳng định dân tộc Việt Nam đoàn kết chặt chẽ với hai dân tộc Lào, Cam-pu-chia và giúp hai nước kháng chiến chống xâm lược, giải phóng dân tộc cũng như xây dựng đất nước sau khi kháng chiến thành công.

Đối với Việt Nam, Đại hội II quyết định đưa Đảng ra hoạt động công khai, lấy tên là Đảng Lao động Việt Nam. Còn đối với Lào, Cam-pu-chia, đại hội quyết định sẽ tổ chức ở mỗi nước một đảng cách mạng riêng, phù hợp với đặc điểm của từng nước. Đây là một quyết định đúng đắn, sáng suốt, phù hợp với tình hình mới và xu thế phát triển của cách mạng mỗi nước.

Đến đây, Đảng Cộng sản Đông Dương đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình.

Trong thời gian dự Đại hội II, đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản có dịp gặp lại Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau này, đồng chí nhiều lần nhắc lại câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Các đồng chí Lào cần cố gắng thành lập cho được đảng cách mạng và ra sức củng cố đảng để đảng có đủ sức lãnh đạo cuộc cách mạng trên đất nước Lào. Về phía mình, Việt Nam luôn sẵn sàng ủng hộ và giúp đỡ các đồng chí. Có đảng cách mạng Lào lãnh đạo nhân dân Lào, có sự ủng hộ và giúp đỡ của nhân dân Việt Nam và các nước bầu bạn, cách mạng Lào nhất định thắng lợi!”.

Sau Đại hội lần thứ II Đảng Cộng sản Đông Dương, đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản cùng một số cán bộ của nước bạn chuẩn bị thành lập một chính đảng ở Lào. Sau thời gian chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức, Đại hội thành lập Đảng họp từ ngày 22-3 đến 6-4-1955. Tại đại hội, đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản trình bày Báo cáo chính trị, khẳng định những điều kiện đã chín muồi để thành lập ở Lào một đảng cách mạng chân chính, lấy tên là Đảng Nhân dân Lào. Đại hội bầu Ban Chỉ đạo Trung ương Đảng Nhân dân Lào, do đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản làm Bí thư; đến Đại hội II của Đảng (năm 1972), khi xác lập chức danh Tổng Bí thư, đồng chí được bầu làm Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng. Đại hội cũng nhất trí đổi tên Đảng Nhân dân Lào thành Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và lấy ngày 22-3-1955 là ngày thành lập Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Nhiệm vụ của Đảng trong giai đoạn mới là: Đoàn kết, lãnh đạo toàn dân phấn đấu hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thực hiện một nước Lào hòa bình, độc lập, dân chủ, thống nhất và thịnh vượng.

Trong suốt cuộc trường chinh lịch sử của cách mạng hai nước, Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào luôn sát cánh bên nhau, giúp đỡ nhau hoàn thành cách mạng giải phóng dân tộc, tiến lên cách mạng XHCN ở mỗi nước. Năm 2017 này, hai nước Việt Nam và Lào sẽ long trọng tổ chức kỷ niệm 55 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (5-9-1962/5-9-2017) và 40 năm ký Hiệp ước hữu nghị Việt Nam-Lào (18-7-1977/18-7-2017).

Mỗi độ xuân về, hoa mai, hoa đào ở Việt Nam khoe sắc cùng hoa chăm-pa bên nước bạn Lào, như mối tình thủy chung, son sắt, trọn nghĩa, vẹn tình giữa hai Đảng, hai Nhà nước, hai Mặt trận, hai quân đội và nhân dân hai nước Việt-Lào anh em. Tình đoàn kết đặc biệt Việt-Lào sẽ “mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững” và tươi thắm như hoa mùa xuân!

PGS, TS ĐÀM ĐỨC VƯỢNG, Nguyên Phó viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng