QĐND - Đầu tháng 3-1975, để phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tây Nguyên, Tỉnh ủy Bình Định, Sư đoàn 3 (Quân khu 5) mở chiến dịch tiến công tổng hợp trên hai hướng trọng điểm: Từ nam Phù Cát đến Bình Khê, An Nhơn và hướng phối hợp Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Vân Canh, nhằm kéo hút Sư đoàn 22 Quân đội Sài Gòn, khống chế Đường 19 (Bình Định lên Plei-cu), sân bay Phù Cát... không cho chúng cơ động, ứng cứu Tây Nguyên.

Bộ đội địa phương tỉnh Bình Định tiến công đánh chiếm Dinh Tỉnh trưởng địch trong mùa Xuân 1975. Ảnh tư liệu.

Để chia cắt địch, lúc 5 giờ 30 phút ngày 4-3-1975, bộ đội Tiểu đoàn 19 Công binh đánh sập cầu 12 (Cầu Dài), tạo thế cho Sư đoàn 3 nổ súng đánh chiếm các chốt điểm, chặt đứt Đường 19 (đoạn từ lăng Mai Xuân Thưởng lên đèo Thượng Giang). Ở hướng Phù Cát, Đông An Nhơn, ta giải phóng 5 xã, cắt đứt Đường 1, bẻ gãy các đợt phản kích của địch.

Đến ngày 24-3-1975, Tây Nguyên hoàn toàn giải phóng và toàn bộ cánh quân địch rút chạy trên Đường số 7 bị tiêu diệt. Chớp thời cơ này, Tỉnh ủy Bình Định chỉ đạo các cấp ủy Đảng, nòng cốt là bộ đội chủ lực phối hợp với du kích địa phương liên tục thực hiện các đòn đánh hiểm, hỗ trợ các đoàn thể, lãnh đạo quần chúng nổi dậy giành chính quyền. Huyện ủy Hoài Nhơn lãnh đạo tiến công và nổi dậy giải phóng toàn huyện lúc 10 giờ sáng 28-3-1975, tiếp đó là các huyện Phù Mỹ, Phù Cát, Bình Khê, An Nhơn, Tuy Phước, Vân Canh.

Ở hướng thị xã Quy Nhơn, Thị ủy chủ động, sáng tạo, phối hợp với Trung đoàn 93 (bộ đội địa phương tỉnh) bí mật cơ động gấp vào rạng sáng 31-3-1975, tập kết tại xã Phước Hậu, vu hồi phía nam thị xã. Lợi dụng lúc địch lúng túng, phòng ngự sơ hở, ta bất ngờ đánh chiếm khu 5, núi Một, cầu Đôi, cầu Sông Ngang; khống chế hậu cứ Sư đoàn 22, sân bay, quân cảng của địch. Đội biệt động bất ngờ đánh chiếm Ty Cảnh sát, phá nhà lao trung tâm, giải thoát hơn 1000 đồng chí... Pháo binh ta đặt trên núi Một chi viện cho đơn vị đặc công nước 598 chiếm lĩnh Mũi Tấn, Quân cảng Quy Nhơn. Phối hợp với bộ đội, các đoàn thể đã huy động hơn 11.000 quần chúng chiếm Dinh Tỉnh trưởng, nhà lao, Ty Công an; phối hợp với du kích, tự vệ mật, an ninh vũ trang truy quét tàn quân, bảo vệ các kho tàng. Đến 20 giờ ngày 31-3-1975, thị xã Quy Nhơn và tỉnh Bình Định hoàn toàn giải phóng.

Phát hiện tàn quân của Sư đoàn 22 địch (khoảng 6000 tên) đang rút chạy về Quy Nhơn. Ngay trong đêm 31-3-1975, Tỉnh ủy chỉ đạo Trung đoàn 93 cơ động, bố trí lực lượng chốt chắc ở cầu Sông Ngang; pháo binh trên núi Một khống chế hải quân địch; buộc chúng phải rút theo đường Lam Sơn. Đúng như dự kiến của ta, đội hình rút chạy của địch lọt vào trận địa bày sẵn. Sau 4 giờ chiến đấu, ta tiêu diệt và đánh tan rã toàn bộ lực lượng địch, thu nhiều xe pháo, vũ khí trang bị.

TRẦN VĂN (Theo “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định”)