QĐND - Đèo Phượng Hoàng nằm trên Quốc lộ 26, thuộc địa phận huyện M'Đrăk (tỉnh Đắc Lắc). Sau khi bị thất thủ ở Tây Nguyên, Lữ đoàn Dù số 3 Quân đội Sài Gòn đã về chốt giữ ở đèo Phượng Hoàng nhằm ngăn chặn chủ lực ta tiến xuống Ninh Hòa, Nha Trang. Ngày 29-3-1975, sau khi giải phóng hoàn toàn Trị-Thiên-Huế và bộ đội ta đang ào ạt tiến vào giải phóng thành phố Đà Nẵng thì Sư đoàn 10 nổ súng tiến công tiêu diệt Lữ đoàn Dù số 3 của địch ở khu vực đèo Phượng Hoàng. Với sự chuẩn bị khẩn trương, chu đáo, đạn pháo của ta đã liên tiếp chụp xuống các trận địa pháo và các mục tiêu khác của địch. Phối hợp giữa pháo tầm xa là các cụm hỏa lực bộ binh đã bí mật áp sát trận địa của địch cũng bất ngờ đánh mãnh liệt, gây cho địch tổn thất lớn.

Sau những phút bàng hoàng, địch bắt đầu phản pháo, cuộc đấu pháo giữa ta và địch kéo dài suốt 6 giờ. Cuối cùng, pháo binh của ta cũng đã phá hủy được 12 pháo lớn, làm tê liệt các trận địa pháo của địch ở khu vực Tiểu đoàn 5, Tiểu đoàn 6 dù của địch. Địch cho máy bay đến đánh phá vào trận địa pháo nhưng bị bộ đội ta bắn rơi nhiều chiếc. Giữa lúc cuộc đấu pháo giữa ta và địch đang quyết liệt thì Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 25 tiến công tiêu diệt gọn cụm địch đóng chốt ở ngã ba Đường 21 và Đường 9B, mở thông cửa mở cho xe tăng và bộ binh đột phá vào các mục tiêu chính.

Trên các hướng tiến công, dưới sự chi viện hỏa lực pháo binh, xe tăng, sau một ngày chiến đấu, các đơn vị trong đội hình Sư đoàn 10 đã loại khỏi vòng chiến đấu hai tiểu đoàn bộ binh, một phần ba trọng pháo và xe thiết giáp của địch. Các lực lượng còn lại của địch vô cùng hoang mang, dao động. Đêm 30-3-1975, tên Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn Dù số 3 phải xin cấp trên cho rút chạy để tránh bị tiêu diệt hoàn toàn. Nắm được ý định của địch qua Đài A50, chỉ huy Sư đoàn 10 đã lệnh cho các đơn vị khẩn trương vượt lên trước địch, kiên quyết không để cho chúng chạy thoát. 5 giờ sáng 31-3, Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 24 đã chiếm được vị trí có lợi ở đoạn phía đông đèo Phượng Hoàng, chặn đánh địch từ đèo Phượng Hoàng đi Ninh Hòa...

Rạng sáng 1-4-1975, Bộ tư lệnh Sư đoàn 10 ra lệnh cho các đơn vị đồng loạt tiến công tiêu diệt lực lượng còn lại là Lữ đoàn bộ Lữ đoàn Dù số 3 trên đèo Phượng Hoàng. Như vậy, sau ba ngày đêm chiến đấu, Sư đoàn 10 đã loại khỏi vòng chiến đấu Lữ đoàn Dù số 3, tiêu diệt và bắt sống hoàn toàn Chi đoàn xe thiết giáp, thu nhiều vũ khí trang bị, đập tan lá chắn phía tây Ninh Hòa, mở thông đường xuống Nha Trang, vùng đồng bằng ven biển.

VŨ XUÂN

(Theo Lịch sử Sư đoàn 10-Binh đoàn Tây Nguyên)