QĐND Online - Sinh thời, Thiếu tướng, Anh hùng LLVT nhân dân Phạm Xuân Ẩn (Hai Trung) – người “điệp viên hoàn hảo” nổi tiếng thường khiêm tốn trước những lời khen dành cho sự nghiệp hoạt động cách mạng của mình. Ông nói: “Mỗi chiến công tình báo là thành tích của cả mạng lưới. Điệp viên giỏi, lấy được tin tức, tài liệu nhưng những giao thông viên mà không giỏi thì tin tức, tài liệu không đến được với cấp trên, thậm chí gây nguy hiểm tính mạng cho cả lưới. Bản thân tôi, kết quả hoạt động là thành tích chung cả lưới, trong đó có thành tích của đồng chí giao thông viên tài giỏi, dũng cảm, hơn chục năm trời đi lại trong nội thành Sài Gòn dày đặc cảnh sát, mật vụ nhưng không hề bị lộ…”.

Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Thị Ba

Người giao thông viên tài giỏi mà Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn nhắc đến ở trên là bà Nguyễn Thị Ba, sinh năm 1917, quê xã Hậu Thạch, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An. Bà cùng chồng là ông Trần Văn Phước tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1940. Ông Phước chẳng may bị giặc bắt đày đi Côn Đảo, bà Ba tiếp tục làm giao liên cho Xứ ủy Nam Bộ. Cách mạng tháng Tám thành công, ông Phước được giải thoát, trở về quê nhà Long An tham gia kháng chiến. Thực hiện Hiệp định Giơ-ne-vơ, ông tập kết ra Bắc để chữa bệnh và công tác. Bà Ba ở lại Sài Gòn, gửi con nhỏ cho người thân rồi tiếp tục hoạt động tình báo. Năm 1961, nhận thấy tầm quan trọng của điệp viên Phạm Xuân Ẩn, tổ chức cử bà Ba đi làm giao thông viên cho đồng chí Phạm Xuân Ẩn. Nhằm tránh con mắt soi mói của các cơ quan mật vụ của Mỹ-ngụy, ông Ẩn và bà Ba đã nghĩ ra “vỏ bọc” mối quan hệ giữa “chị Ba” và “cậu Hai” từ một vụ tai nạn. Ông Ẩn lái xe trên đường phố, vô tình làm té ngã bà Ba. Từ đó, thi thoảng, nhà báo Phạm Xuân Ẩn lại đến hỏi thăm người phụ nữ nghèo khó mà ông đã trót gây tai nạn… Còn để tạo bình phong cho công tác lâu dài, bà làm nghề bán nữ trang mạ vàng. Đây là đồ trang sức rẻ tiền, người ta thường mua tặng trẻ em chơi ít ngày rồi bỏ đi. Với vỏ bọc đó, hằng ngày bà đặt mọi thứ trong một giỏ xách, đến chợ thì bày đồ ra bán. Vị trí bán hàng cũng không ổn định, lúc vỉa hè, khi khu chợ vùng chợ Cũ (đại lộ Hàm Nghi), khi thì gần ga xe lửa Bến Thành. Địa điểm cơ động như vậy là theo quy ước với một “khách hàng” đặc biệt – Phạm Xuân Ẩn. Cứ âm thầm, lặng lẽ như vậy suốt 15 năm, bà trở thành địa chỉ liên lạc giữa người điệp viên nổi tiếng với tổ chức mà không một lần bị lộ.

Con dao khoét bánh chưng, giấu tài liệu mật của Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Thị Ba.

Tết Mậu Thân 1968, quân dân ta tổ chức tổng tiến công và nổi dậy nhằm vào tất cả các đô thị trên toàn miền Nam. Địch ra sức khủng bố, lùng sục, bắt bớ, tìm cách giết hại tất cả những người mà chúng nghi là liên quan đến Việt Cộng. Hoạt động trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, nhưng cùng với Phạm Xuân Ẩn, bà Nguyễn Thị Ba đã nắm chắc quy luật khủng bố, bắt bớ của địch, tổ chức liên lạc và đưa tài liệu vào những thời điểm địch sở hở, có nhiều cách nghi binh, che giấu tài liệu tài tình. Một trong những cách đó, là bà thường dùng dao khoét rỗng ruột bánh chưng, nhét tài liệu vào đó rồi mang đi bên mình. Việc giấu tài liệu của bà rất khéo léo nên dù nhiều lần bị bọn cảnh binh, mật vụ khám xét, bà vẫn bình tĩnh xử lý tình huống, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Năm 1976, bà được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Các hiện vật đã gắn bó với cuộc đời hoạt động tình báo của bà như dao khoét bánh chưng, giỏ xách… được bà tặng lại Bảo tàng Tình báo Quốc phòng Việt Nam.

Bài và ảnh: NGUYỄN HỒNG