Tuy nhiên, năm nay, khi con đứng trước ngưỡng cửa đại học, tư vấn cho con học đúng ngành, đúng nghề, đúng sức học, sở trường khiến bạn tôi trăn trở mãi.

Trăn trở này không phải của riêng cô bạn tôi mà năm nào cũng vậy, cứ vào mùa tuyển sinh, hầu hết học sinh lớp 12 và cả phụ huynh lại đầy ắp những lo toan cùng áp lực thi cử, áp lực chọn ngành, chọn nghề, chọn trường phù hợp với bản thân. Nhất là trong mùa tuyển sinh năm nay, các cơ sở giáo dục đại học ồ ạt mở thêm nhiều mã ngành mới, chương trình đào tạo mới, trong đó có nhiều ngành liên quan đến trí tuệ nhân tạo, robot, khoa học dữ liệu… để bắt kịp với xu thế phát triển; đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu.

Trên thực tế, việc các cơ sở giáo dục đại học mở thêm nhiều mã ngành mới đang khiến không ít phụ huynh và học sinh như đứng giữa “ngã 3 đường”, không biết lựa chọn ngành nghề nào vừa phù hợp với khả năng, vừa đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động sau khi ra trường. Câu chuyện về cử nhân thất nghiệp hay làm trái với ngành học đã được nhắc tới nhiều năm qua. Khách quan mà nói, cơ hội việc làm tiềm năng luôn rộng mở, nhưng không phải sinh viên nào ra trường cũng đáp ứng được thị trường lao động với những yêu cầu ngày càng khắt khe.

Nhiều sinh viên tốt nghiệp khá, giỏi nhưng ra trường không có việc làm. Điều này chứng minh quá trình đào tạo họ học tốt, nhưng tại sao họ không tìm được việc theo ý muốn? Tìm hiểu nguyên nhân mới thấy điểm yếu nằm ở công tác dự báo nhu cầu việc làm. Thực tế hiện nay, nhiều cơ sở đào tạo đại học mới chỉ chú trọng đến thế mạnh đào tạo của trường; đến tuyển sinh hay đầu điểm… vì thế, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị các trường, ngay từ thời điểm này cần phải chú trọng công tác tư vấn hướng nghiệp, dự báo xu thế, nhu cầu việc làm để người học nắm bắt đầy đủ thông tin, yêu cầu cụ thể của từng ngành, nghề, thị trường việc làm trong tương lai.

Bài học về dự báo và đào tạo nguồn nhân lực có thể tham khảo kinh nghiệm của Estonia. Từ một quốc gia nhỏ bé ở châu Âu với khoảng 1,3 triệu dân, Estonia đã trở thành cường quốc công nghệ thông tin của châu Âu nhờ dịch chuyển tư duy đào tạo hướng tới công nghệ thông tin cho mọi sinh viên. Từ thực tiễn trong nước và kinh nghiệm thế giới, có thể thấy rằng, dự báo đúng, học đúng ngành nghề xã hội cần để đi tắt, đón đúng "điểm rơi" thị trường lao động là vô cùng quan trọng. Mỗi trường cần phải có tầm nhìn, làm tốt công tác dự báo nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt là các ngành mới nổi để làm cơ sở xây dựng các chương trình đào tạo. Các trường cũng phải tính toán làm sao để cân bằng giữa lợi ích của nhà trường, lợi ích của thí sinh và lợi ích của đất nước. Đây cũng là trách nhiệm chính trị-xã hội, trách nhiệm nhân văn với người học.

MỸ UYÊN