Bài toán thiếu trường, lớp
Định hướng chung của đổi mới chương trình lần này là hướng đến phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Chương trình GDPT mới ở cấp tiểu học thực hiện dạy học 2 buổi/ngày, mỗi ngày bố trí không quá 7 tiết học, mỗi tiết 35 phút. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), toàn quốc hiện có 15.525 trường/tổng số 11.162 đơn vị hành chính cấp xã với trung bình có 1,39 trường tiểu học/xã. Trong đó, có 9.125 trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, 194.204 phòng học kiên cố; 61.015 phòng bán kiên cố. Tỷ lệ phòng học bình quân cả nước là 0,89 phòng/lớp, đủ điều kiện cơ bản để tổ chức thực hiện việc dạy học 2 buổi/ngày. Về đội ngũ giáo viên, cả nước có gần 400.000 giáo viên tiểu học, tỷ lệ giáo viên biên chế gần 85%. Trong đó, tỷ lệ giáo viên/lớp, bình quân cả nước đạt 1,42 giáo viên/lớp.
Theo đánh giá của Bộ GD&ĐT, số lượng giáo viên này cơ bản đủ về số lượng, đạt chuẩn về trình độ đào tạo và bước đầu đã được làm quen về đổi mới phương pháp dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở cấp tiểu học. Tuy nhiên, thực tế tại một số địa phương có tỷ lệ phòng học/lớp còn thiếu, tỷ lệ giáo viên/lớp chưa đáp ứng yêu cầu thì việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày không đơn giản. Theo thống kê hiện có hơn 80% số học sinh trong cả nước đang được học 2 buổi/ngày theo chương trình GDPT hiện hành. Nguyên nhân một số địa phương chưa tổ chức được cho học sinh học 2 buổi/ngày là khó khăn về quỹ đất, kinh phí và điều kiện sống của người dân. Ông Phạm Xuân Tiến, Phó giám đốc Sở GD&ĐT TP Hà Nội cho biết: “Chỉ tính riêng quận Cầu Giấy, sĩ số trung bình học sinh tiểu học là 60 em/lớp, thậm chí có trường lên tới 68 em/lớp, gấp đôi so với Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8793:2011 về trường tiểu học. Tiêu chuẩn quốc gia cũng quy định, các trường tiểu học không được xây quá 3 tầng nhưng giờ có trường của Hà Nội lên đến 6-7 tầng. Mặc dù các địa phương trên địa bàn thành phố cũng quan tâm xây dựng trường lớp nhưng quỹ đất không có nên nếu nói về điều kiện trường lớp để thực hiện triển khai chương trình, Hà Nội vẫn còn khó khăn”.
 |
|
Một trong những thay đổi cơ bản của chương trình mới là thực hiện dạy học 2 buổi/ngày ở cấp tiểu học. Ảnh chụp một giờ học của học sinh Trường Tiểu học Dịch Vọng B, quận Cầu Giấy, Hà Nội.
|
Bên cạnh đó, so với chương trình hiện hành, chương trình GDPT mới ít môn học hơn do thực hiện chủ trương tích hợp cao ở các lớp dưới. Tuy nhiên, trong chương trình mới có thêm hai môn học mới là Ngoại ngữ 1, Tin học và Công nghệ. Đối với một số địa phương ở vùng cao, biên giới, như tỉnh Lào Cai, việc bổ sung giáo viên Tin học và tiếng Anh cũng là một thách thức, nhất là trong tình hình tinh giản biên chế hiện nay. Theo bà Trần Thị Minh Thu, Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học, Sở GD&ĐT tỉnh Lào Cai, việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày ở Lào Cai thực hiện từ năm học 2001-2002 ở 9 trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia với 4.200 học sinh. Đến nay, toàn tỉnh có 230/230 trường dạy 2 buổi/ngày với 3.731 lớp, 79.699 học sinh. Tuy nhiên, hầu hết các trường đều chưa đủ định mức giáo viên đối với loại trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày là 1,5 giáo viên theo quy định. Ngoài ra, cơ cấu giáo viên không đồng đều. Tỉnh Lào Cai hiện đang thiếu khoảng 200 giáo viên tiếng Anh, âm nhạc, mỹ thuật và chưa được bổ sung biên chế.
Tăng cường công tác bồi dưỡng giáo viên
Mục tiêu của hoạt động dạy học 2 buổi/ngày là tăng cường giáo dục toàn diện, nhất là tăng cường các hoạt động thực hành, rèn luyện thân thể, sinh hoạt văn hóa-nghệ thuật, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; hạn chế tình trạng dạy thêm, học thêm, giảm áp lực học tập và góp phần giảm tải trong tổ chức thực hiện chương trình; đáp ứng yêu cầu quản lý, giáo dục học sinh của gia đình và xã hội.
Theo ông Thái Văn Tài, Quyền Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học, Bộ GD&ĐT, để bảo đảm đủ điều kiện cơ sở vật chất, bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án bảo đảm cơ sở vật chất cho chương trình giáo dục mầm non và GDPT giai đoạn 2017-2025. Theo đó, đối với cấp tiểu học đã được phê duyệt và phân bổ về các địa phương, cụ thể: Đầu tư 5.900 phòng học tiểu học thay thế các phòng học tạm; xây dựng bổ sung 6.000 phòng học, 7.700 phòng chức năng, 3.420 phòng thư viện; mua sắm bổ sung 39.070 bộ thiết bị dạy học tối thiểu khối lớp 1 và lớp 2, hơn 13.000 bộ máy tính, gần 2.000 bộ thiết bị phòng học ngoại ngữ. Về đội ngũ giáo viên, bộ cũng đã báo cáo Chính phủ về đề xuất định biên cho ngành giáo dục khi thực hiện chương trình mới. Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Nội vụ thực hiện và Bộ Nội vụ cũng đã có công văn về việc yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố rà soát bổ sung biên chế sự nghiệp cho ngành giáo dục và y tế để có phương án bổ sung trong thời gian tới.
Một trong những yếu tố quyết định sự thành-bại của chương trình GDPT mới là đội ngũ giáo viên. Vì vậy, ông Nguyễn Hữu Độ, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho biết, từ nay đến tháng 6-2020, bộ chú trọng công tác bồi dưỡng, tập huấn thực hiện chương trình và sách giáo khoa mới theo từng lộ trình cho 4 đối tượng: Giảng viên sư phạm; các giám đốc Sở GD&ĐT, trưởng phòng GD&ĐT; hiệu trưởng các trường và đội ngũ giáo viên. Trước mắt, Bộ GD&ĐT đưa ra văn bản hướng dẫn tổ chức dạy học đối với lớp 1 từ năm học 2020-2021. Theo đó, kế hoạch giáo dục của nhà trường được xây dựng theo hướng mở, linh hoạt. Đối với những trường ở vùng thuận lợi, có thể lựa chọn môn học tự chọn là tiếng Anh 1. Đối với những vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cần dành thời lượng để tăng cường tiếng Việt cho học sinh. Với nơi chưa đủ điều kiện tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, căn cứ vào điều kiện cụ thể, nhà trường xây dựng kế hoạch giáo dục bảo đảm thực hiện dạy học đúng, đủ nội dung và thời lượng dành cho các môn học bắt buộc quy định tại chương trình.
Bài và ảnh: NGUYỄN HOÀI