Cần chuẩn bị kỹ trước khi triển khai chính thức

“Chân dung” người học sinh mới chưa rõ ràng

Chương trình GDPTTT về cơ bản được xây dựng theo hướng chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Mục tiêu của chương trình là hướng đến hình thành “chân dung” người học sinh mới với 6 phẩm chất chủ yếu và 10 năng lực cốt lõi. Đây là vấn đề mấu chốt nhất được thể hiện trong dự thảo. Bên cạnh những ý kiến đánh giá dự thảo chương trình lần này là có tiến bộ, nhiều chuyên gia cho rằng, các tiêu chí về năng lực, phẩm chất mà Bộ GD&ĐT đưa ra là chưa rõ ràng. TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý-Giáo dục Việt Nam, nêu quan điểm: Ban soạn thảo (BST) trước khi đưa ra những phẩm chất cụ thể nên thống nhất các nguyên tắc xét chọn và đặc biệt không nên lệ thuộc vào số lượng phẩm chất để phải lồng ghép khiên cưỡng giữa các phẩm chất. Về phẩm chất “chăm học, chăm làm”, TS Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, BST chưa đặt phẩm chất này ở tầm khái quát, chăm học mới chỉ là một khía cạnh của phẩm chất cần cù. Do đó, TS Nguyễn Tùng Lâm đề xuất thay thế phẩm chất này bằng phẩm chất “cần kiệm” vừa khái quát hơn, vừa phát huy truyền thống người Việt Nam.

Thạc sĩ Đặng Danh Hướng, Trường THPT Hoàng Văn Thụ, Hà Nội, cho rằng: Những phẩm chất, năng lực được gắn vào các bài học, các môn học mới chưa cụ thể hóa xem thế nào là đạt yêu cầu. “Đây sẽ là yêu cầu rất khó đối với BST chương trình và sách giáo khoa để cụ thể hóa từng phẩm chất, năng lực khái quát vào nội dung chương trình, bài học. Chưa kể, để phác họa được những phẩm chất, năng lực của công dân Việt Nam thế kỷ mới phải phù hợp với xu thế phát triển của thế giới là điều khá nan giải”-Thạc sĩ Đặng Danh Hướng nói.

Vấn đề định hướng nghề nghiệp sẽ được chú trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. (Trong ảnh:Ngày hội việc làm của Trường Đại học Công đoàn). 

Chương trình học còn nặng

Theo chương trình mới thực hiện giáo dục toàn diện, tích hợp ở các cấp tiểu học và THCS, thực hiện giáo dục phân hóa và tự chọn ở cấp THPT, so với dự thảo cách đây hơn 1 năm, dự thảo lần này có thêm một số môn học mới. Trong đó, môn Tiếng dân tộc thiểu số được bổ sung vào danh sách môn học tự chọn từ tiểu học đến hết bậc THPT. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo cũng là nội dung xuyên suốt từ lớp 1 tới lớp 12, được coi là một trong những điểm mạnh của chương trình này. TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên Trợ lý Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, đánh giá, đây là hoạt động mới được đưa vào chương trình với mục đích chính là chuyển hóa kiến thức, kỹ năng, thái độ thành năng lực. Đó không hẳn là hoạt động riêng biệt mà chủ yếu là hoạt động gắn liền với từng môn học. Tuy nhiên, trong dự thảo hiện nay, hoạt động trải nghiệm sáng tạo có vị trí, vai trò như một môn học riêng biệt. Vấn đề đặt ra là liệu nhà trường sư phạm có phải xây dựng chương trình đào tạo giáo viên chuyên về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo. 

GS, TSKH Nguyễn Cương, Phó chủ tịch Hội Hóa học Việt Nam, đề xuất giảm số giờ hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở cấp THCS từ 105 tiết xuống 70 tiết. Theo GS, TSKH Nguyễn Cương, đây là hoạt động mới cần được khuyến khích nhưng nội dung không dễ, giáo viên lại chưa có kinh nghiệm nên chỉ để số giờ học bằng với số giờ ở cấp THPT. Còn theo ông Nguyễn Anh Dũng, Hội Khoa học Tâm lý-Giáo dục Việt Nam, chương trình học theo dự thảo còn nặng. Trong tương lai gần, cấp THCS và THPT đa số học sinh chỉ học 1 buổi/ngày, trong khi đó, số tiết là 29-30 tiết/tuần. Như vậy, số giờ học chiếm hết thời lượng của một tuần, không còn thời gian dành cho sinh hoạt trường lớp, sinh hoạt chuyên môn của giáo viên. Do đó cần xem xét giảm số tiết/tuần.

Băn khoăn vấn đề giáo viên, cơ sở vật chất

Có thể thấy, khi toàn bộ chương trình giáo dục phổ thông thay đổi đồng nghĩa với việc các nhà trường cũng phải thiết kế lại chương trình dạy và học, sắp xếp và tuyển dụng nhiều giáo viên để dạy các môn mới và các môn tích hợp. Để đáp ứng điều này, nhà trường sẽ phải đầu tư thêm cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để bảo đảm đáp ứng được yêu cầu chương trình mới. Tuy nhiên, Thạc sĩ Đặng Danh Hướng đánh giá, chương trình chưa cụ thể hóa ở cấp độ địa phương, cấp độ nhà trường, đặc thù văn hóa, môi trường, điều kiện gia đình và năng lực cá nhân học sinh, năng lực đội ngũ giáo viên, hệ thống quản trị trường học… Khoảng cách và độ chênh giữa chương trình quốc gia với chương trình của các địa phương, các nhà trường trong từng trường hợp cụ thể vẫn sẽ là bài toán hóc búa trong thời gian tới. Ông Nguyễn Lân Dũng, Hội đồng Tư vấn khoa học, giáo dục, môi trường, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cũng hoài nghi về hiệu quả thực sự của các môn tích hợp. Ông Dũng đặt câu hỏi, việc tích hợp trong các môn khoa học đã có kinh nghiệm, được đào tạo tại trường sư phạm chưa?

Giải đáp về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Nghĩa, Phó trưởng Ban chỉ đạo đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông, cho biết: Để chuẩn bị đội ngũ giáo viên cho chương trình này, lãnh đạo bộ đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ về đào tạo giáo viên đáp ứng nhu cầu chương trình mới. Bên cạnh đó, hiện nay, bộ cũng thực hiện một chương trình sư phạm để tăng cường năng lực của các trường sư phạm đáp ứng đào tạo giáo viên và hoàn thành các quy chuẩn nghề nghiệp để đáp ứng nhu cầu của chương trình.

Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được coi là một trong những điểm mạnh của chương trình giáo dục phổ thông mới. (Trong ảnh: Một hoạt động ngoại khóa của các em học sinh lớp 1 Trường Tiểu học Chu Văn An-Hà Nội). 

Khi xây dựng chương trình, bộ đã triển khai dạy tích hợp liên môn từ năm 2013 và tổ chức các cuộc thi về vận dụng kiến thức giảng dạy tích hợp liên môn để giải quyết vấn đề, cũng như có nhiều văn bản chỉ đạo. Giai đoạn này, bộ đang triển khai tổ chức các cuộc thi để tăng cường năng lực cho giáo viên. Cùng với đó, bộ đã triển khai kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng giáo viên để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Như vậy, cùng với việc xây dựng sách giáo khoa thì vấn đề đào tạo, bồi dưỡng giáo viên cũng được bộ tiến hành song song và đi trước một bước.

Về cơ sở vật chất dạy học hiện nay, bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ đề án tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để phục vụ chương trình giáo dục phổ thông mới. Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Nghĩa cho biết: Bộ đang rà soát thiết bị hiện có ở các trường phổ thông và mua sắm thêm các thiết bị dạy học mới được lấy từ nguồn kinh phí Trung ương, địa phương, xã hội hóa. Bộ sẽ triển khai theo lộ trình “cuốn chiếu” chứ không phải đồng loạt tất cả các lớp học cùng thay đổi một lúc để có thời gian chuẩn bị cho chương trình tổng thể sắp tới.

Bài và ảnh: NGUYỄN HOÀI