Có một điều may mắn và thú vị đối với tôi trong chuyến đi này đó là được gặp lại cô bạn cùng học lớp cao học. Gia đình bạn gốc Hòa Bình, theo bố mẹ vào làm công trình thủy điện Ialy và lập nghiệp sinh sống cho đến nay ở xã Ialy, huyện Chư-pả. Nhóm chúng tôi có 5 người bạn cùng thuê xe máy chạy từ Plei-cu về xã Ialy. Con đường Quốc lộ 14 đưa chúng tôi về Ialy là một trải nghiệm khó quên với những cánh rừng cao su bạt ngàn, những hàng hồ tiêu dựng đứng cao vút. Chỉ mất khoảng 40 phút chúng tôi đã có mặt tại cổng chính thủy điện. Từ cổng chính vào trung tâm công trình du khách phải di chuyển bằng xe ô tô của ban quản lý thủy điện. Con đường quanh co đèo dốc, giữa những ngọn núi trập trùng. Dòng sông Sê San nước xanh biếc như ngọc, uốn lượn như mái tóc thiếu nữ. Sông Sê San còn là nguồn năng lượng lớn, mang trên mình 6 nhà máy thủy điện với tổng công suất lên đến 1.8000 MW.
Du khách lưu lại khoảnh khắc khi thăm Nhà máy Thủy điện Ialy.
Anh lái xe vừa đi vừa làm “hướng dẫn viên” cho chúng tôi: “Nếu các bạn để ý thì thấy Nhà máy Thủy điện Ialy là hệ thống công trình thủy điện nằm ở bậc thứ 3, là bậc thang lớn nhất trong hệ thống 9 bậc thang thủy điện trên sông Sê San. Trước đây Ialy từng là một thác nước hùng vĩ rất đẹp thì nay có thủy điện tạo nên một nét đẹp mới hòa lẫn giữa thiên nhiên hoang dã và những thành quả từ bàn tay con người, với những đập tràn xả lũ, đập dâng, cổng giữ nước, hồ chứa nước”. Công trình thủy điện Ialy với mực nước dâng bình thường 515m, mực nước chết 490m, diện tích mặt hồ ứng với mực nước dâng bình thường là 64,5km2, mặt nước hạ lưu ứng với lưu lượng thiết kế là 304m…
Để vào trung tâm vận hành nhà máy chúng tôi phải đi qua một con đường hầm dài khoảng 500m. Tất cả hành khách phải đi bộ theo hướng vòng cung xuống lòng đất. Trên đường vào trang trí những chùm đèn rực rỡ trên mái vòm và hai bên hông cảm giác như những vì sao lung linh trong đêm.
Qua đường hầm, hệ thống tổ hợp kỹ thuật điều hành công trình thủy điện hiện lên trước mắt chúng tôi đồ sộ như một cung điện trong lòng đất với nhiều trang thiết bị máy móc hiện đại. Trong đó có 4 tổ máy, mỗi máy có công suất lên tới 720MW, công suất bảo đảm là 226,8 MW. Theo đó mỗi năm thủy điện Ialy cung cấp điện lượng bình quân lên tới 3.680 triệu KWh, với số giờ sử dụng công suất lắp máy là 5.070 giờ/năm. Kể từ khi phát điện tổ máy số 1 đến nay, thủy điện Ialy không ngừng phát triển và khẳng định vai trò là nhà máy trung tâm với quy mô sản xuất, điều tiết thủy văn, cân đối lưu vực.
Chuyện trò với những người lính thợ thủy điện chúng tôi còn được nghe các anh kể về huyền thoại mối tình chung thủy và tuyệt đẹp giữa chàng trai Jrai tên Rốc và nàng Ialy xinh đẹp. Và hôm nay, chính những người lính thợ Thủy điện Ialy cũng đang viết nên một huyền thoại nữa về sự nỗ lực phi thường của con người trong hành trình chính phục tự nhiên để phục vụ con người.
Bài và ảnh: PHẠM KIÊN