Vinh dự lớn, thêm quyết tâm đi tìm đồng đội

Thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nước CHDCND Lào, Trung tướng Chăn-sạ-mỏn Chăn-nha-lạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Ban Công tác đặc biệt Chính phủ Lào chủ trì buổi lễ. Tham dự buổi lễ, về phía Lào có các đồng chí: Bun-khổng La-su-căn, Thứ trưởng Bộ Lao động và Phúc lợi Lào; Sổm-phon Sỉ-chạ-lơn, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước CHDCND Lào tại Việt Nam. Về phía Việt Nam có Thượng tướng Nguyễn Thành Cung, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Ban công tác đặc biệt Chính phủ Việt Nam; Trung tướng Đào Duy Minh, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Phó trưởng ban Ban công tác đặc biệt Chính phủ Việt Nam; đồng chí Nguyễn Thanh Hòa, Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội…

Ý chí, tình cảm và trách nhiệm thiêng liêng        

Cuối thu, thủ đô Hà Nội chào đón những cán bộ, chiến sĩ bao năm qua đã không quản ngại khó khăn gian khổ, băng rừng vượt núi tìm kiếm, hồi hương hài cốt đồng đội hy sinh trên đất bạn Lào. Những con người vốn giản dị, chân chất, mộc mạc ấy không nhớ rõ mình đã đi qua bao nhiêu cánh rừng, vượt qua bao đồi núi, suối, khe, chịu bao nhiêu gian khổ và nếm trải bao trận sốt rét rừng... để tìm kiếm, quy tập hài cốt các anh hùng, liệt sĩ Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào về nước. Con số hơn 16.000 hài cốt liệt sĩ, trong đó có hơn 1.600 hài cốt liệt sĩ xác định được danh tính, quê quán được tìm thấy trên đất bạn Lào đưa về yên nghỉ trong lòng Đất Mẹ, được thấm bằng mồ hôi, nước mắt và cả máu của biết bao người lính làm nhiệm vụ quy tập mộ liệt sĩ. Đại tá Hồ Trọng Bình, Đoàn trưởng Đoàn Quy tập mộ liệt sĩ Bộ CHQS tỉnh Nghệ An khẳng định:

-  Đi tìm đồng đội ở đất rừng Lào, nếu chỉ đi bằng đôi chân thì chưa đủ, mà phải bằng ý chí, tình cảm, với trách nhiệm thiêng liêng cao cả.

Câu chuyện anh Bình kể về hành trình mấy chục năm anh và đồng đội lặn lội nơi những cánh rừng Lào xa thẳm tìm kiếm được hơn 12.000 hài cốt liệt sĩ đưa về an táng trong lòng Đất Mẹ cũng chỉ phản ánh một phần những vất vả, nhọc nhằn. Khi 28 tuổi, với cấp hàm Trung úy, Đội trưởng Đội 2 Hồ Trọng Bình dẫn bộ đội hành quân vào vùng rừng Xẩm Thoong (tỉnh Bô Ly Khăm Xay). Đến ngày thứ ba hết gạo, anh em phải ăn rau tàu bay thay cơm. Ngày thứ năm, gặp chiếc lều cũ nát của người dân, thấy có mấy vắt cơm thừa treo lại, ai cũng mừng. Những vắt cơm đã bốc mùi, nhưng anh em vẫn chia nhau từng miếng nhỏ. Trên đường hành quân, chiến sĩ Lực, người ăn khỏe và làm khỏe nhất đội, bỗng quỵ xuống. “Em đói quá, bước không nổi nữa” - Lực hổn hển nói. Đội trưởng Hồ Trọng Bình an ủi: “Mình và anh em ai cũng đói mà!”. Rồi hai anh em ôm nhau khóc. Gạt những dòng nước mắt, cả đội lại xốc dậy, luồn rừng đi tiếp...

Trung tướng Chăn-sạ-mỏn Chăn-nha-lạt trao Huân chương Hữu nghị tặng các tập thể.

Ngày cắt rừng, đêm anh em phải đào hầm chui xuống ngủ vì nằm võng dễ bị bọn phỉ rình bắn. Năm 1999, sau bốn ngày rời hậu cứ đi khảo sát khu vực đồi Phu Tà Leo, thuộc huyện Mường Xây (tỉnh Xiêng Khoảng), khi vừa đến chân đồi thì phía bên kia các đối tượng phỉ đã “câu” đạn sang. Đó là vùng rừng hết sức khắc nghiệt trong mùa khô. Nước khan đến nỗi sáng dậy người lính phải lấy khăn thấm từng giọt sương trên tàu lá chuối để lau mặt. Muốn có nước uống thì phải tìm cây chuối, chặt vắt lấy nước. Một tuần không tìm thấy ngôi mộ nào, anh em đành quay về chân đồi đào hầm ngủ.
Hôm sau, lưỡi xẻng của chiến sĩ bỗng chạm phải mấy viên đá có khắc số 1, 2, 3. Đêm ấy, đội của anh cất bốc được 19 hài cốt liệt sĩ.

Qua anh Bình, tôi được nghe câu chuyện về Xông Vàng, ở bản Noọng Hỏi, huyện Pả Xây (tỉnh Xiêng Khoảng) từng lái xe cho trùm phỉ Vàng Pao, biết nhiều khu vực có mộ liệt sĩ. Anh Bình nhờ Bí thư Huyện ủy huyện Pả Xây vận động Xông Vàng đi chỉ đường, nhưng sau một tháng, ông Bí thư Huyện ủy lắc đầu: “Chịu thôi ông Bình ạ. Nó nói, có chết nó cũng không chỉ đường đâu”. Tình thế buộc anh phải thâm nhập vào bản của Xông Vàng. Ngày đầu, tổ công tác phải ngủ ngoài bản, vì Xông Vàng bảo người dân kiên quyết không cho bộ đội vào. Ngày thứ hai, anh cùng anh em làm vệ sinh bản, tổ chức khám sức khỏe cho người dân, hướng dẫn dân làm lúa nước... Ngày thứ ba, một số người dân mời tổ công tác vào bản ở. 20 ngày sau, Xông Vàng đến gặp Hồ Trọng Bình... Đợt đó, 100 mộ liệt sĩ trong rừng Loong Chẹng, do Xông Vàng dẫn đường được cất bốc.

Câu chuyện của Đại tá Trần Hữu Lưu, nguyên Đội trưởng Đội Quy tập mộ liệt sĩ 584 (Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị) làm mọi người càng hiểu và cảm phục về tình cảm, trách nhiệm đi tìm đồng đội. Anh Lưu nhận nhiệm vụ đi tìm hài cốt liệt sĩ trên đất bạn Lào mà ngổn ngang nỗi lo về hậu phương. Vợ anh ốm đau thường xuyên, hai đứa con bị ảnh hưởng chất độc da cam/đi-ô-xin. Hoàn cảnh éo le như thế, nhưng rồi anh lại nghĩ: “Biết bao đồng chí, đồng đội của mình đã hy sinh, cống hiến trọn đời cho quê hương, đất nước, nay chưa được quy tập về nghĩa trang, về với gia đình. Bao thân nhân liệt sĩ đau đáu ngày đêm chờ mong trong mỏi mòn, khắc khoải...”. Đất Lào cũng là nơi anh từng lăn lộn, ăn sương, nằm đất, đã hiểu được một số phong tục tập quán, tiếng nói của người dân nước bạn, có nhiều thuận lợi hơn những đồng chí khác, nếu không quyết tâm thực hiện công việc này, sẽ là có lỗi với các đồng chí, đồng đội đã khuất... Từ suy nghĩ đó, anh đã vượt lên chính mình, vượt lên hoàn cảnh khó khăn của gia đình để quyết tâm nhận nhiệm vụ tại Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ 584. Đại tá Trần Hữu Lưu chia sẻ:

-   Khó khăn gian khổ rồi cũng qua đi, chỉ có nỗi buồn đè nặng trong đêm trường khi chưa tìm thấy hài cốt đồng đội. Mỗi lần tìm thấy mộ liệt sĩ, chúng tôi mừng như gặp người thân trở về. Niềm vui càng được nhân lên khi trong mộ có thông tin về liệt sĩ.

Thượng tướng Nguyễn Thành Cung, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Ban công tác đặc biệt Chính phủ Việt Nam cho biết:
- Thực hiện thỏa thuận của Chính phủ hai nước Việt Nam- Lào, các cơ quan chức năng, các đơn vị trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quy tập mộ liệt sĩ đều xác định quyết tâm cao nhất, với tình cảm, trách nhiệm thiêng liêng cao cả. Mỗi hài cốt liệt sĩ được tìm thấy không chỉ mang lại niềm vui cho thân nhân các gia đình liệt sĩ, mà góp phần vào thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội.

Ai cũng xứng đáng được khen thưởng

Phát biểu tại lễ trao tặng huân chương, Trung tướng Chăn-sạ-mỏn Chăn-nha-lạt nhấn mạnh: “Đảng, nhân dân các bộ tộc Lào đời đời biết ơn sự đóng góp, hy sinh của nhân dân Việt Nam cho sự nghiệp cách mạng của đất nước Lào, để mỗi người dân các bộ tộc Lào hôm nay được sống trong tự do, độc lập. Từ lâu, Đảng, Nhà nước và nhân dân các bộ tộc Lào xác định việc tìm kiếm, cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam là tình cảm, trách nhiệm lớn lao. Đưa các anh về an nghỉ trong lòng Đất Mẹ, cũng đồng thời là lời cảm ơn chân thành, sâu sắc nhất. Phần thưởng mà Nhà nước Lào tặng các tập thể, cá nhân hôm nay ghi nhận công lao, nỗ lực của cán bộ, chiến sĩ trong việc giúp Nhà nước Lào trả ơn với thân nhân các liệt sĩ. Mỗi cán bộ, chiến sĩ thực hiện nhiệm vụ này trên đất nước chúng tôi đều rất xứng đáng được khen thưởng”.

Buổi trao thưởng diễn ra trang trọng, giàu ý nghĩa. Đón nhận những tấm huân chương, huy chương hữu nghị, bằng khen do Nhà nước, Chính phủ, Bộ Quốc phòng Lào trao tặng, mỗi tập thể, cá nhân càng xác định trách nhiệm lớn lao của mình trong việc tiếp tục tìm kiếm gần 1000 hài cốt liệt sĩ còn lại trên đất bạn. Trung tướng Nguyễn Hữu Cường, Tư lệnh Quân khu 4 cho biết:

-  Quá trình 6 đội quy tập mộ liệt sĩ của Quân khu 4 thực hiện nhiệm vụ trên đất Lào, đi đến đâu, chúng tôi cũng nhận được sự giúp đỡ chí nghĩa, chí tình, góp phần tìm kiếm, cất bốc và hồi hương được nhiều hài cốt liệt sĩ về yên nghỉ trong lòng Đất Mẹ. Đón nhận phần thưởng cao quý của Nhà nước Lào, chúng tôi hứa sẽ tiếp tục sát cánh cùng nước bạn hoàn thành tốt nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc quy tập hồi hương hài cốt liệt sĩ Việt Nam hy sinh trên đất nước Lào và tiếp tục vun đắp mối quan hệ đoàn kết gắn bó thủy chung son sắt giữa hai Đảng, hai Nhà nước, hai Quân đội và nhân dân hai nước.

Hiện, vẫn còn gần 1000 hài cốt liệt sĩ vẫn đang yên nghỉ trên đất bạn Lào. Đó thực sự là những khó khăn, thử thách không nhỏ đối với cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ quy tập, bởi mỗi chuyến hành quân sang đất bạn thực hiện nhiệm vụ, trên vai họ không chỉ có ba lô, quân tư trang mà còn là quyết tâm đi tìm hài cốt liệt sĩ cuối cùng.

Do điều kiện của chiến tranh và tác động của thiên nhiên, nên việc tìm kiếm, quy tập mộ liệt sĩ trên đất bạn hiện gặp rất nhiều khó khăn. Các phần mộ liệt sĩ còn lại chủ yếu nằm ở những địa bàn hiểm trở, xa khu dân cư, vì vậy việc đối khớp thông tin rất phức tạp. Đó là chưa kể, cùng với thời gian, địa hình có nhiều thay đổi. Những người trực tiếp mai táng, biết nơi chôn cất liệt sĩ nay hầu hết đã già yếu, nhiều người đã khuất. Nhưng với quyết tâm của Chính phủ hai nước, chúng ta tin tưởng rằng, những người lính quy tập mộ liệt sĩ sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ và sứ mệnh mà Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân hai nước giao phó…

Bài và ảnh: ĐỨC DỤC