Cách tiếp cận thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam còn chậm, dễ bị “bắt nạt” tại các thị trường lớn và khó tính như EU, Mỹ...

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, nhiều tham tán thương mại, các tập đoàn, doanh nghiệp của Việt Nam, mặc dù năm 2011, Việt Nam đã gặt hái được thành quả ấn tượng trong xuất khẩu, nhưng dự báo năm 2012 có nhiều rào cản nhãn tiền. Và cần đẩy mạnh đổi mới phương thức xuất khẩu để có hiệu quả trong tình hình mới.

Gia tăng các rào cản, kiện cáo

Các thị trường lớn mà Việt Nam đang phấn đấu chiếm thị phần sâu hơn, bền vững hơn như Mỹ, EU, châu Phi, Tây Á,… để xuất khẩu sản phẩm tới, bên cạnh tiềm năng rất lớn, đang ngày càng khó tính.

Các chuyên gia khuyến cáo ngành thủy sản cần kiểm soát chặt chẽ hơn nữa ATVSTP

 

Đại sứ Việt Nam tại EU Phạm Sanh Châu cho rằng: EU là thị trường trọng điểm mà Việt Nam hướng tới. Nhưng thị trường này ngày càng khó tính vì những quy định kỹ thuật đối với các mặt hàng nhập khẩu (những quy định chi tiết nguồn gốc xuất xứ hàng hoá, tiêu chuẩn kỹ thuật, ATVSTP,…). Xu hướng bảo hộ mậu dịch lan rộng khiến EU đang trở thành thị trường mang tính chất chính trị rõ nét. Đồng thời, hàng Trung Quốc là một thách thức cạnh tranh của hàng Việt Nam vào EU vì Việt Nam có nhiều mặt hàng tương đồng với hàng của Trung Quốc.

Đại sứ Phạm Sanh Châu còn nhấn mạnh rằng, sự khó khăn sẽ tăng hơn nữa với 2 rào cản mới là: Cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu lan rộng và sức mua tại thị trường này đang giảm sút (sẽ còn kéo dài).

Đối với thị trường lớn như Mỹ, ông Đào Trần Nhân- Tham tán Việt Nam tại Mỹ, nhắc nhở doanh nghiệp Việt Nam rằng, theo đánh giá của Mỹ, Việt Nam là một trong các thị trường mới nổi, đầy tiềm năng, là một cơ hội lớn cho xuất khẩu của Mỹ. Nhưng ngược lại, trong nhiều năm qua, trong hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã gặp nhiều vụ kiện thương mại, gây tổn hại không ít cho doanh nghiệp và nhà sản xuất hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Không những thế, xu hướng hiện rõ của Mỹ là có những đạo luật chặt chẽ, phức tạp và các nhóm lợi ích chính trị ảnh hưởng đến thương mại rất lớn. Điều này khiến hàng hoá Việt Nam ngày càng khó vào thị trường Mỹ, đặc biệt là vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.

Ông Nhân cảnh báo doanh nghiệp Việt Nam: Mỹ ngày càng quy định chặt chẽ đối với tiêu chuẩn hàng nhập khẩu vào Mỹ. Tiêu biểu là phải có giấy chứng nhận chất lượng của bên trung gian thứ 3 kiểm định và chứng nhận đạt tiêu chuẩn vào Mỹ. Mỹ còn tăng quyền từ chối tiếp nhận hàng nhập khẩu.

Trước những khó khăn ngày càng nhiều, ông Phạm Sanh Châu cảnh báo: “Xu hướng bảo hộ mậu dịch ngày càng gia tăng, các doanh nghiệp cần đề phòng việc sẽ xuất hiện nhiều vụ kiện cáo thương vụ, tranh chấp thương mại. Cho nên, bản thân các doanh nghiệp cũng cần năng động hơn, tích cực hơn trong tiếp cận hệ thống luật pháp nước sở tại để tránh rủi ro, chủ động trong ứng phó các vụ kiện, tranh chấp thương mại nếu có”.

Phát huy xuất khẩu trực tiếp

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên, thời gian qua xuất khẩu nước ta đạt kim ngạch khá cao. Đó là nhờ sự năng động của các cơ quan chỉ đạo của Nhà nước, sự nỗ lực của các doanh nghiệp, và đặc biệt là sự tham gia của cơ quan đại diện, tham tán thương mại Việt Nam tại nước ngoài cùng vào cuộc. Nhiều hoạt động như hội chợ, tuyên truyền, vận động, ngoại giao văn hoá, thương mại góp phần thay đổi nhận thức và hành động của chính quyền sở tại, nơi hàng hoá Việt Nam xuất khẩu đến.

Tuy nhiên, với những thách thức đặt ra cho năm 2012 và những năm tiếp theo, các doanh nghiệp Việt Nam cần thực hiện nhiều đổi mới về cách tiếp cận và duy trì thị trường, phát triển thêm các thị trường tiềm năng.

Theo Đại sứ Phạm Sanh Châu, cần tăng cường vai trò của cơ quan tham tán thương mại tại nước ngoài trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu. Các doanh nghiệp cần chủ động và cụ thể hơn nữa đề xuất và phối hợp với cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam tại nước ngoài để cập nhật thông tin thị trường, hàng hoá và luật pháp.

Ông Nguyễn Hữu Thắng, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Thương mại Hà Nội (Hapro), đơn vị có kinh nghiệm nhiều năm trong hoạt động xuất khẩu, chia sẻ: Các doanh nghiệp nên dựa vào cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để xúc tiến thương mại có hiệu quả. Nhưng đừng đòi hỏi cơ quan thương vụ kiếm hợp đồng cho doanh nghiệp mà cần hợp tác với cơ quan này để tận dụng mối quan hệ, tầm ảnh hưởng nhằm quảng bá, xây dựng, phát triển các mối quan hệ thương mại.

Ông Đặng Hoàng Hải, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu, đề xuất: Bên cạnh các giải pháp về ngoại giao thương mại, để phát triển xuất khẩu bền vững, các doanh nghiệp cần đổi mới hàng hoá, tăng chất xám trong sản phẩm, giảm lệ thuộc vào nguồn nguyên liệu ngoại nhập.

Đặc biệt, cần phát triển hệ thống xuất khẩu trực tiếp đến các đại lý phân phối sản phẩm trên thị trường nước ngoài, giảm phụ thuộc vào các trung gian thương mại. Bởi theo ông Hải, “cách làm này vừa tăng giá trị xuất khẩu vừa phát triển được thương hiệu, giảm tranh chấp thương mại. Bởi vì các chuỗi siêu thị phân phối hàng hoá thường có những yêu cầu cụ thể về chất lượng hàng hoá và sẵn sàng đào tạo cho doanh nghiệp Việt Nam để đảm bảo tiêu chí này. Các nhà nhập khẩu trực tiếp cũng muốn tiếp xúc trực tiếp doanh nghiệp Việt Nam để trực tiếp kiểm soát chất lượng hàng hoá từ nguồn gốc.

Bên cạnh những giải pháp nêu trên, theo các tham tán thương mại, để xuất khẩu phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần đặc biệt chú ý việc giữ được thương hiệu, không xuất khẩu theo kiểu tranh thủ mà phải tìm cách giữ được bạn hàng lâu dài.

Ông Đỗ Quang Liên, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nam Phi đồng tình với việc phải đổi mới phương thức xuất khẩu nêu trên, nhưng ông cũng khuyến cáo: “Nếu các doanh nghiệp, doanh nhân không chủ động làm xúc tiến thương mại cho mình và cho sản phẩm của mình, thì không tổ chức xúc tiến thương mại nào có thể làm thay, vì không thể làm thay, dù có muốn”.

Theo ông Liên, hình thức hội thảo truyền thống như chúng ta đang làm lâu nay, nói chung đã bão hòa, không thuyết phục được người mua hàng, khách nhập khẩu đặt hàng, do sau khi hội thảo, hội nghị, họ không biết chúng ta muốn bán sản phẩm gì, chất lượng ra sao, có gì mới, hướng tới đối tượng tiêu dùng nào, chưa nói đến màu sắc, phẩm cấp, bao bì, giá cả…, những điều mà người nhập khẩu và người tiêu dùng cần tận tay, tận mắt đánh giá và quyết định có mua hàng hay không./.

Theo VOV